ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 100 ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਭਾਲ !
                            ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਚੂਹਿਆਂ ਤੇ ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ 'ਚ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਾਲਵੇ 'ਚ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਮਹਿਕਮੇ ਕੋਲ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਤੋਟ ਪਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵੈਟਰਨਰੀ ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨੂੰ ਚੂਹਿਆਂ ਅਤੇ ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਮਹਿਕਮੇ ਨੇ ਹੁਣ ਟੈਂਡਰ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ 100 ਚੂਹੇ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 300 ਖਰਗੋਸ਼ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹਨ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰਮਾਰ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੂਹਿਆਂ } ਕੋਈ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਟੈਂਡਰ ਨੋਟਿਸ ਦੇਣਾ ਪਿਆ ਹੋਵੇ। ਪੰਜਾਬ ਵੈਟਰਨਰੀ ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਪਰਖ ਲਈ ਚੂਹਿਆਂ, ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਪਰਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਕੋਲ ਪਰਖ ਲਈ ਇੰਨੇ ਕੁ ਜਾਨਵਰ ਤਾਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਦੂਸਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਤੋਂ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਰਖ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵੱਲੋਂ ਦੂਸਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਨਵਰ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਰ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਾਰਕੀਟ ਚੋਂ ਚੂਹੇ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
          ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ 18 ਤੋਂ 20 ਗਰਾਮ ਦਾ ਚੂਹਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 1 ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਡੇਢ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਦੇ ਖਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਰਗੋਸ਼ ਦੇ ਬਰੀਡਿੰਗ ਫਾਰਮ ਤਾਂ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਚਿੰਚਲਾ ਨਸਲ ਦੇ ਖਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬਰੀਡਰਾਂ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੂੰ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ 500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਹਰੋਂ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਆਰਡਰ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਚੂਹਾ 100 ਤੋਂ 150 ਗਰਾਮ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੂੰ 18 ਤੋਂ 20 ਗਰਾਮ ਦਾ ਚੂਹਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੂਹਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਫਾਰਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਜਾਨਵਰ ਹਾਊਸ ਹੈ ਜਿੱਥੇ 100 ਦੇ ਕਰੀਬ ਚੂਹੇ ਹਨ। ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਕਾਫੀ ਲੋੜ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਡਾ. ਤਲਵਾੜ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਖ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਜਾਨਵਰ ਮਰ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪਰਖ ਨਾਲ ਜੋ ਵੈਕਸੀਨ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸੈਂਕੜੇ–ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਚੂਹਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬਰੀਡਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਖੇਤਾਂ ਵਾਲੇ ਚੂਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ 'ਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜਾਂ ਕੋਲ ਪਰਖ ਲਈ ਜਾਨਵਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਚੂਹੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵੈਟਰਨਰੀ ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਮੰਗ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ 'ਵਰਸਿਟੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
         ਵੈਕਸੀਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮੱਕੜ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦਾ ਆਪਣਾ ਜਾਨਵਰ ਹਾਊਸ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਾਫੀ ਮੰਗ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੰਗ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਹਰੋਂ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚੋਂ ਜਾਨਵਰ ਖਰੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 800 ਦੇ ਕਰੀਬ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਖਰਗੋਸ਼ ਤੇ ਚੂਹੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਐਸ.ਐਸ. ਸੰਧਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਬਾਹਰੋਂ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚੋਂ ਜਾਨਵਰ ਖਰੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਫਰਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਦੇ ਟੈਂਡਰ 4 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਣਗੇ। ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫਰਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਚੋਂ ਇੱਕਾ ਦੁੱਕਾ ਫਰਮਾਂ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।