ਸਰਕਾਰੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ
       ਅੰਨਦਾਤਾ 'ਮਾੜਾ', ਅਪਰਾਧੀ 'ਚੰਗੇ'
                              ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਅੰਨਦਾਤੇ ਨੂੰ ਜੇਲ•ਾਂ 'ਚ 'ਮੁੱਲ ਦੀ ਰੋਟੀ' ਖਾਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਪਰਾਧੀ ਸਭ ਕੁਝ ਮੁਫਤ 'ਚ ਛੱਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ•ਾਂ 'ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਡਵਾਂਸ 'ਚ ਖਰਚਾ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ 'ਚ ਜੇਲ• ਪੁੱਜਣ ਦਾ ਬੋਝ ਡਾਵਾਂਡੋਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ,ਉਪਰੋਂ ਉਸ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ 'ਚ ਨਵਾਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਚੜ• ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤਹਿਤ ਜੇਲ•ਾਂ ਤੋਂ ਜੋ ਵੇਰਵੇ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਉਨ•ਾਂ 'ਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗੀਨ ਜ਼ੁਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਜ਼ਰਮਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਖਰਚਾ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਝੱਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਟੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਭਰਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਜੇਲ• ਦੀ ਡਿਊਡੀ ਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਲੰਘੇ ਛੇ ਵਰਿ•ਆਂ 'ਚ ਸੱਤ ਸੌ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਦਾ ਏਨਾ ਕੁ ਕਸੂਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖੇਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੇ ਮੰਦਵਾੜੇ ਕਾਰਨ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮੋੜ ਸਕੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਅਕਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨ ਪੱਖੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ 'ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਜੇਲ•ੀ ਡੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਲ• ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਜ਼ੇ 'ਚ ਜੇਲ• ਭੇਜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 40 ਰੁਪਏ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਵਜੋਂ ਅਡਵਾਂਸ ਵਿੱਚ ਭਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਅਦਾਰੇ ਵਲੋਂ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਭਿਜਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬੈਂਕ ਅਡਵਾਂਸ ਰਾਸ਼ੀ ਜੇਲ• 'ਚ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜਮ•ਾਂ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।
        ਸਹਿਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਵਲੋਂ ਮਗਰੋਂ ਜੇਲ• ਦੇ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਖਰਚ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਕਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਖਰਚੇ ਦਾ ਵਿਆਜ ਵੀ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ ਹਰ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਅਪਰਾਧੀ ਨੂੰ ਮੁਫਤ 'ਚ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਨੀ ਕੈਦੀ ਦੀ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੀਬ 11 ਜੇਲ•ਾਂ 'ਚ ਜਨਵਰੀ 2005 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 700 ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਕਰੀਬ ਪੰਜ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਤਾਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਬ ਜੇਲ• ਫਾਜਿਲਕਾ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਡੱਕੇ ਗਏ ਹਨ। ਫਾਜਿਲਕ ਜੇਲ• 'ਚ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦਾ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ 79710 ਰੁਪਏ ਦਾ ਖਰਚ ਵੀ ਤਾਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ।  ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• 'ਚ ਇਨ•ਾਂ ਛੇ ਵਰਿ•ਆਂ 'ਚ 200 ਦੀਵਾਨੀ ਕੈਦੀ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਲਿਆ ਗਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਲ• ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵਲੋਂ ਖਰਚੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• 'ਚ ਇਨ•ਾਂ ਛੇ ਸਾਲਾਂ 'ਚ 97 ਕੈਦੀ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਲੋਂ 83080 ਰੁਪਏ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਭਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਖਰਚਾ ਕੇਵਲ ਕਰਜ਼ੇ ਕਰਕੇ ਜੇਲ• ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਭਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜੇਲ•ੀ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਨਾਲਾ ਦੀ ਸਬ ਜੇਲ• 'ਚ 11 ਕਿਸਾਨ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚ 18350 ਰੁਪਏ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਕਰਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
      ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• ਫਿਰੋਜਪੁਰ 'ਚ ਸਾਲ 2005 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ 59 ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਭੇਜੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੀ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚਾ 41180 ਰੁਪਏ ਬਣਿਆ। ਜੇਲ• ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਡਵਾਂਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਰਚਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਫਰੀਦਕੋਟ ਦੀ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਜੇਲ• 'ਚ 39 ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ 25800 ਰੁਪਏ ਰੋਟੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਬਠਿੰਡਾ ਜੇਲ• 'ਚ ਹੀ ਠਹਿਰੇ ਹਨ। ਜਿਨ•ਾਂ ਸਮਾਂ ਇਹ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਕਿਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਤਾਰਦੇ ,ਉਨ•ਾਂ ਸਮਾਂ ਜੇਲ• 'ਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਪੂਰਥਲਾ ਜੇਲ• 'ਚ ਤਾਂ ਇੱਕ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੇਲ• ਦੀ ਹਵਾ ਖੁਆ ਦਿੱਤੀਹੈ। ਇਸ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਜੇਲ• 'ਚ ਮੁੱਲ ਦੀ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਹਿਕਾਰੀ ਬੈਂਕ ਵਲੋਂ ਜੇਲ• ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦੀ ਸਬ ਜੇਲ• 'ਚ ਵੀ 26 ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ 13440 ਰੁਪਏ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਭਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• ਲੁਧਿਆਣਾ 'ਚ ਵੀ 44 ਕਰਜ਼ਾਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ 38650 ਰੁਪਏ ਤਾਰਨੇ ਪਏ ਹਨ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੀ ਜੇਲ• 'ਚ 52 ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਕੱਟਣੀ ਪਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ 34820 ਰੁਪਏ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਦੇ ਵੀ ਭਰਨੇ ਪਏ ਹਨ।
           ਸਹਿਕਾਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਮੈਨੇਜਰ ਸ੍ਰੀ ਜੋਗਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਕਰਜ਼ਾਈ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਛੱਡਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੇਲ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਡਵਾਂਸ 'ਚ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਵਜੋਂ ਖਰਚਾ ਭਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਵਾਲਾ ਖਰਚਾ ਮਗਰੋਂ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਜੇਲ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਹੀ ਨਿਯਮ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਸ੍ਰੀ ਪ੍ਰੇਮ ਗਰਗ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਜੇਲ ਮੈਨੁਅਲ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਦੀਵਾਨੀ ਕੈਦੀਆਂ ਤੋਂ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਭਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਨ•ਾਂ ਦਿਨ•ਾਂ ਵਾਸਤੇ ਦੀਵਾਨੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ•ਾਂ ਦਿਨ•ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ੀ ਅਡਵਾਂਸ ਵਿੱਚ ਭਰਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਗਰ ਦਿਨ•ਾਂ 'ਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰ ਖਰਚਾ ਪਹਿਲਾਂ ਭਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਡਾਈਟ ਮਨੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਕੈਦੀਆ ਤੇ ਹਵਾਲਾਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
                                           ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਵਤੀਰਾ ਦੁਸ਼ਮਣਾ ਵਾਲਾ- ਕੋਕਰੀ ਕਲਾਂ।
ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕੋਕਰੀ ਕਲਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਤੀਰਾ ਦੁਸ਼ਮਣਾ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਜੇਲ• ਹੀ ਡੱਕਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਬਲਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਖਰਚੇ ਵੀ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ• ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਹੋਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਮੁਜ਼ਰਮਾਂ ਦਾ ਖਰਚਾ ਤਾਂ ਝੱਲ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਵੱਡੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਮੁਆਫ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਜੇਲ• ਭੇਜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੀਆਂ।