ਮਾਲਕ ਔਰਤਾਂ
         ਹੁਣ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਤੋਂ ਕੌਣ ਰੋਕੂ
                              ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ  : ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਸ਼ਰਾਬ ਚੋ ਭਵਿੱਖ ਦੇਖਣ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ। ਤਾਹੀਓ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 200 ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਹੈ। ਜਦੋ ਕਿ ਲੰਘੇ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱੈਚ ਕਰੀਬ 700 ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਲਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਇਨ•ਾਂ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 7000 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਖਾਤਰ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਹਰ ਸਾਲ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡਾ ਵਿਰੋਧ ਔਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਠੇਕਿਆਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਬੋਰਡ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ•ਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਚੋ ਮੋਹਰੀ ਹੈ। ਉਝ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦੀ ਔਰਤ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚੋ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੋ ਤੱਕ ਜੋ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਥੋਕ ਹਨ, ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਵੀ ਹੁਣ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਹਾਲੇ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧਣ ਲੱਗਾ ਹੈ।
             ਕਰ ਅਤੇ ਆਬਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵਲੋ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਦਿੱਤੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 14 ਜਿਲਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ 2012-13 ਦੌਰਾਨ 1626 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਚੋਂ ਕਰੀਬ 50 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਕਰੀਬ 200 ਠੇਕੇ ਲਾਟਰੀ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਨ•ਾਂ ਠੇਕਿਆਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਔਰਤਾਂ ਚਲਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਚੁੱਲੇ ਚੌਂਕੇ ਤੇ ਬੈਠਣ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਹੁਣ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ ਹੈ। ਤੱਥਾਂ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2011-12 ਦੌਰਾਨ 1492 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਖਾਤਰ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਚੋ ਸਫਲਤਾ 45 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਕਰੀਬ 150 ਠੇਕੇ ਸਨ। ਏਦਾ ਹੀ ਸਾਲ 2010-11 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਨ•ਾਂ ਜ਼ਿਲਿ•ਆਂ ਚੋ 1316 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਠੇਕਿਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਤੱਕ ਲਿਖਤੀ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਜਦੋ ਕਿ 29 ਔਰਤਾਂ ਕਰੀਬ ਸਵਾ ਸੌ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2009-10 ਤੋਂ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਤੇਜ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ 1369 ਔਰਤਾਂ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਖਾਤਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋ 48 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਲਾਟਰੀ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਠੇਕੇ ਅਲਾਟ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।
           ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਚਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਲੰਘੇ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ 2559 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਫੀਸ ਭਰੀ ਸੀ ਜਿਸ ਚੋਂ 39 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ 7 ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਕਰੀਬ ਦੋ ਦਰਜ਼ਨ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਠੇਕੇਦਾਰ ਔਰਤਾਂ ਨਿਰਮਲ ਮਲਹੋਤਰਾ,ਡੋਲੀ ਮਹਿਤਾ,ਬੇਨੂ ਮਹਿਤਾ,ਦਲਜੀਤ ਕੌਰ,ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ•ਾ ਮਾਨਸਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵੇਲੇ ਤਿੰਨ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਅੱਠ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਹਨ ਜਦੋ ਕਿ 435 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਠੇਕੇ ਲੈਣ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਈ ਸੀ। ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਫਲ ਦਰ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਚੋ 21 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਠੇਕਿਆਂ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 10 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਠੇਕੇ ਅਲਾਟ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਹੁਣ ਇਸ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਅੱਧੀ ਦਰਜ਼ਨ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੱਦੀ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ 11 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਅਲਾਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਰੋਪੜ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ,ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ,ਹਿਸ਼ਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ,ਫਤਹਿਗੜ• ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ,ਮੋਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜ,ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਕਈ ਕਈ ਠੇਕੇ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੋਪੜ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਸਰੂਤੀ ਕਪਲਿਸ,ਸਸਤੀ ਬੱਤਰਾ,ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਉਰਵਸੀ ਬਾਂਸਲ,ਊਸ਼ਾ ਸਿੰਗਲਾ,ਦਰਸ਼ਨਾ ਦੇਵੀ,ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਵਿੱਚ ਗਾਇਤਰੀ ਤੇ ਵਿੱਦਿਆ,ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਤ੍ਰਿਪਤਾ,ਮੁਕਤਸਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਠੇਕਾ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ।
            ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2011-12 ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਕੋਲ ਚੱਕ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਕਈ ਠੇਕੇ ਸਨ। ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਅੱਧੀ ਦਰਜ਼ਨ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਜਗਨਦੀਪ ਕੌਰ ਬੁਰਜ ਮਹਿਮਾ ਯੂਨਿਟ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੰਡਾਵਾਲਾ ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਠੇਕੇ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪਏ ਲੋਕ ਲਾਟਰੀ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋ ਵੱਧ ਲਾਹਾ ਲੈਣ ਖਾਤਰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਵੀ ਅਪਲਾਈ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਲੋਕ ਸ਼ਰਾਬ ਵੇਚਣ ਖਾਤਰ ਪਹਿਲਾਂ ਠੇਕਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਲਈ ਬੋਰਡਾਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਗਾਉਂਦੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਦੋ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਕੇ ਠੇਕੇ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਲੈਣ ਲੱਗੇ ਹਨ।
                                                 ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਥੋਕ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ
  ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਥੋਕ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਸੀ.ਐਲ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਥੋਕ ਦਾ ਕੰਮ ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਦੌਰਾਨ ਸਤਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵਾਸੀ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਕੋਲ ਹੈ ਜਦੋ ਕਿ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿੱਚ ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਥੋਕ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਮਨੀਸ਼ਾ ਪਤਨੀ ਲੰਲਿਤ ਜੈਰਥ ਵਾਸੀ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪਟਿਆਲਾ ਵੀ ਹੈ। ਏਦਾ ਹੀ ਹੋਰ ਕਈ ਜਿਲਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋਕ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।