ਰੋਂਦੀਆਂ ਨਾ ਜਾਣ ਝੱਲੀਆਂ...
                             ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਦਾ ਤਾਂ ਰੋਣਾ ਵੀ ਝੱਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਇਕੱਲੀ ਗੁਰਬਤ ਦੀ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਬੇਕਾਰੀ ਦੀ ਸੱਟ ਨੇ ਵੀ ਘਰ ਦਾ ਬੂਹਾ ਮੂਧਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਘਰ ਨੂੰ ਤਾਲਾ ਮਾਰ ਕੇ ਹੁਣ ਉਹ ਸੱਸ ਸਹੁਰੇ ਨਾਲ ਬਠਿੰਡਾ 'ਚ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪਤੀ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਗੱਗੜਪੁਰ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਚੋਂ ਰਿਹਾਈ ਹੋ ਸਕੇ। ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਾਪ ਤਾਂ ਖੱਚਰ ਰੇਹੜੀ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੂਨ ਪਸੀਨੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜੇਲ ਭੇਜਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੜਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਕਮਾਈ ਹੀ ਪੁੱਤ 'ਤੇ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੁੱਤ ਦੀ ਮਾਂ ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਦੀ ਅੱਖ ਵੀ ਗੱਲ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਮ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਏਦਾ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠਣਾ ਪਊ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਰਧ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਟਾਹਲੀਆ ਦੀ ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵੀ ਕੋਈ ਛੋਟਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਇਕੱਲੀ ਸੰਘਰਸ਼ 'ਚ ਨਹੀਂ ਨਿੱਤਰੀ ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਲਈ ਨਾਹਰੇ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
           ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਵਾਰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਲੇਬਰ ਚੌਂਕ 'ਚ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ 'ਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਬੱਚੀ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਲਈ ਪਿਤਾ ਦਾ ਇਹ ਹਾਲ ਝੱਲਣਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਜਲੂਰ ਦੀ 55 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਇਹ ਵੱਡਾ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸ਼ਤਾਂ 'ਚ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਜੀਅ ਨੇ ਥਾਣਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਨੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਬੁਢਾਪੇ 'ਚ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪੁੱਤ ਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਕੀ ਕੀ ਦਿਨ ਵਿਖਾਏਗੀ। ਉਸ ਦਾ ਲੜਕਾ ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਇਹ ਦੁੱਖ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਕਾਨਫਰੰਸ 'ਚ ਨਾਹਰੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਗੁਸਤਾਖ਼ੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਰੂੜੇਕੇ ਕਲਾਂ ਦੀ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਬਠਿੰਡਾ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਚਾਰ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਬੱਚੀ ਬਾਪ ਵੱਲ ਟੁੱਟ ਪਈ। ਜੇਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਸਲਾਖਾ ਬਾਪ ਤੇ ਬੱਚੀ ਦਰਮਿਆਨ ਦੀਵਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸੁਖਜੀਤ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਆਈਆਂ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਾਂ ਪਿਛੇ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜੋ ਰਿਹਾਈ ਵਾਸਤੇ ਪੈਰਵੀ ਕਰ ਸਕੇ।
           ਪਿੰਡ ਭੋਤਨਾ ਦਾ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਮਾਂ ਮੁਖਤਿਆਰ ਕੌਰ ਪੁੱਤ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਖਾਤਰ ਬਠਿੰਡਾ 'ਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਰਧ ਮਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਨੌਕਰੀ ਨੇ ਪੁੱਤ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦਾ ਦਾਗ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਕਲੰਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹੋ ਦਾਗ ਧੋਣ ਲਈ ਉਹ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲਏਗੀ। ਇਸ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਹੰਝੂ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਵੀ ਏਨਾ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕੁਝ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰ ਲਵੇ,ਜਿੱਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।
           ਬਠਿੰਡਾ 'ਚ ਮਰਨ ਵਰਤ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਬਿਰਧ ਮਾਂ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਖਾਧਾ ਪੀਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਗੰਭੀਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ 'ਸਰਕਾਰ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਹੀ ਦੇ ਦੇਵੇ।' ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤ ਪਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅੱਖ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੜਕਦਾ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਫੈਕਟਰੀ 'ਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਥੋੜੇ ਥੋੜੇ ਪੈਸੇ ਜੋੜ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਮਾਂ ਲਾਭ ਕੌਰ ਦਾ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਾ ਸਕੇ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ 17 ਅਪਰੈਲ ਨੂੰ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 15 ਅਪਰੈਲ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਡੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਫੈਕਟਰੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੱਧਰ ਮੰਜੇ 'ਚ ਬਿਮਾਰ ਪਈ ਮਾਂ ਲਾਭ ਕੌਰ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਖਾਤਰ ਮੋਰਚੇ 'ਚ ਕੁੱਦ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹ ਸਭ ਵਰਤਾਰੇ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਣਭੋਲ ਚਿਹਰੇ ਤੂਫਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਭਾਪ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਖਣਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਸਮਝਦੀ ਹੈ।