ਅੰਦਰਲੀ ਸਾਂਝ
     ਜੇਲ੍ਹਾਂ 'ਚ ਮੋਬਾਇਲਾਂ ਦਾ ਘੜਮੱਸ
                          ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਜੇਲ•ਾਂ 'ਚ ਕੈਦੀ ਹੁਣ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਲ• ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਲੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੈਦੀ 'ਤੇ ਕੇਸ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਕਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਵਾਲਾਤੀ ਤੇ ਕੈਦੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸਜ਼ਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣੀ ਤਾਂ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਹਦਾ ਡਰ। ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੜੇ• ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਵੱਧਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਜੇਲ• ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਮਰ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ• ਸਕੀ ਹੈ। ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਅਪਰਾਧੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰਾਬਤਾ ਹੁਣ ਮੋਬਾਇਲ ਜ਼ਰੀਏ ਬਾਹਰਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਲ• ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਜੇਲ• ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਲੋਂ ਕਿਸੇ ਹਵਾਲਾਤੀ ਜਾਂ ਕੈਦੀ ਤੋਂ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੇਲ• ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪੱਲਾ ਝਾੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪੁਲੀਸ ਕੋਈ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪੁਲੀਸ ਵਲੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ।
           ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਦਰਜ਼ਨ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਸਵਾ ਤਿੰਨ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ 535 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਸਭ ਰਿਕਾਰਡ ਟੁੱਟ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਲ 2011 ਦੇ ਵਰੇ• ਵਿੱਚ 228 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਇਨ•ਾਂ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ ਫੜ•ੇ ਗਏ ਹਨ। ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ 'ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੂੰਤੂ ਜਦੋਂ ਹੁਣ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਕੈਦੀ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਵਰਤਣ ਵਿੱਚ ਢਿਲ ਨਹੀਂ ਵਰਤਦੇ। ਹਵਾਲਤੀ ਜਦੋਂ ਅਦਾਲਤੀ ਤਰੀਕਾਂ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਦੋ ਛੁਪਾ ਕੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਕੈਦੀ ਹਨ, ਉਹ ਛੁੱਟੀ ਕੱਟਣ ਮਗਰੋਂ ਜਦੋਂ ਜੇਲ• ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਮੋਬਾਇਲ ਜੇਲ• ਅੰਦਰ ਲਿਜਾਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਦੋਹਾਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਸਵਾ ਤਿੰਨ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ 129-129 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜ•ੇ ਗਏ ਹਨ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਵਾਲਾਤੀ ਜਾਂ ਕੈਦੀ 'ਤੇ ਪਰਚਾ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ ਸਵਾ ਦੋ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ 44 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ 26 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਇਕੱਲੇ ਹਵਾਲਾਤੀਆਂ ਤੋਂ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੇਲ• ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਵਲੋਂ ਹਰ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪੁਲੀਸ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲੀਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ।
          ਪਟਿਆਲਾ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਾਲ 2010 ਵਿੱਚ 79 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ 38 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜ•ੇ ਹਨ। ਜੇਲ• ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਚਨਾ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਮੁੜ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ ਰੂਲਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।  ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ• ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਜਨਵਰੀ 2009 ਤੋਂ ਅਪਰੈਲ 2012 ਤੱਕ 129 ਕੁੱਲ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ 71 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜ•ੇ ਗਏ ਹਨ।
           ਜਿਲ਼•ਾ ਜੇਲ• ਸੰਗਰੂਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦੋ ਦਰਜ਼ਨ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜ•ੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਸਬੰਧੀ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਰੋਪੜ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2007 ਤੋਂ 2009 ਤੱਕ ਕੋਈ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਸਾਲ 2010 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਅਤੇ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ 30 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜ•ੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਹੋਰ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ। ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ ਇਨ•ਾਂ ਸਵਾ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 56 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ ਫੜੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 19 ਹੈ। ਜਨਾਨਾ ਜੇਲ• ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਮੋਬਾਇਲ ਦੇ ਸਿਮ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਲ 2010 ਵਿੱਚ ਸੋਮਾ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਤੋਂ ਅਤੇ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ ਤੋਂ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਏਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਜੇਲ• ਨਾਭਾ ਵਿੱਚ 48 ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ 5 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਜੇਲ• ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਫੜ•ੇ ਹਨ। ਕਪੂਰਥਲਾ ਜੇਲ• ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੱਤ ਮੋਬਾਇਲ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੋਰਸਟਲ ਜੇਲ• ਲੁਧਿਆਣ ਵਿੱਚੋਂ 36 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜ•ੇ ਗਏ ਹਨ।
           ਇਨ•ਾਂ ਇੱਕ ਦਰਜ਼ਨ ਜੇਲ•ਾਂ ਚੋਂ ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 69 ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2010 ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਕੇ 183 ਹੋ ਗਈ। ਇਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਗਿਣਤੀ 228 ਤੱਕ ਪੁੱਜ ਗਈ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੋ ਵਰਤਾਰਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵੱਡੀ ਅਪਰਾਧੀ ਜੇਲ•ਾਂ ਚੋਂ ਹੀ ਮੋਬਾਇਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਆਪਣਾ ਤਾਣਾ ਬਾਣਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ• ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀ.ਸੀ.ਓ ਵੀ ਖੋਲ•ੇ ਗਏ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੋਬਾਇਲ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਫਿਰ ਰੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਉਪ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਅਟਾਰਨੀ ਅਤੇ ਫੌਜਦਾਰੀ ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਐਡਵੋਕੇਟ ਸ੍ਰੀ ਰਾਜੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਜਿਤ ਵਸਤਾਂ ਫੜੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਜੇਲ• ਮੈਨੂਅਲ ਵਿੱਚ ਬਕਾਇਦਾ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਲ• ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਜੇਲ ਮੈਨੂਅਲ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਪੱਲਾ ਝਾੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।
                             ਜੈਮਰ ਤੇ ਸਕੈਨਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਜੇਲ•ਾਂ 'ਚ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਾਂ- ਜੇਲ• ਮੰਤਰੀ
ਜੇਲ• ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਸ੍ਰ. ਸਰਬਣ ਸਿੰਘ ਫਿਲੌਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੁਢਲੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਮਰ ਅਤੇ ਸਕੈਨਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋ ਹੀ ਨਾ ਸਕੇ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਜੇਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਵੀ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵੀ ਬੰਦੀ ਮੋਬਾਇਲ ਨਾ ਵਰਤ ਸਕਣ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੈਮਰ ਪੜਾਅ ਵਾਰ ਸਾਰੀਆਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੜੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪੁਲੀਸ ਕੇਸ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ।