ਸ਼ਗਨਾਂ ਦਾ ਵਿਹੜਾ 
                                 ਅੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਉਂਦੇ ਪੰਜਾਬੀ..! 
                                                         ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ  

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲੇ ਖ਼ਰਚੇ ਵੀ ਛੋਟੇ ਨਹੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਕੋਈ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ। ਪੰਜ ਤਾਰਾ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਲੀਕ ਦੇਖ ਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਜੂਹਾਂ ’ਚ ਛੋਟੇ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਲੀਕ ਵਾਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਰ ਸਾਲ ਔਸਤਨ ਸਵਾ ਸੱਤ ਸੌ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ਵਜੋਂ ਤਾਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਖ਼ਰਚੇ ਹਾਲੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਸੂਬੇ ਦੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਲਗਜ਼ਰੀ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਵੱਡੇ ਤੇ ਨਾਮੀ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦਾ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ’ਚ ਕਿਰਾਇਆ ਮਾਮੂਲੀ ਹੈ।ਸਰਕਾਰੀ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1005 ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਟੈਕਸ ਤਾਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਲ ਗਿਣਤੀ 5000 ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੈ। ਕਰ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੇ ਸਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਲੇ 741 ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹੋਣੇ ਬਾਕੀ ਹਨ। ਸਲਾਨਾ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੈਲੇਸ ਜੀਐਸਟੀ ਲਈ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਟੈਕਸ ਤਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਚ 173 ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ 93 ਅਤੇ ਮੁਹਾਲੀ ਵਿਚ 77 ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਹਨ।

        ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ 72, ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਚ 73, ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ 69 ਅਤੇ ਮਾਨਸਾ ਵਿਚ 42 ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਟੈਕਸ ਭਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਲਿੰਕ ਸੜਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਸ ’ਤੇ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਨਾ ਉੱਗੇ ਹੋਣ। ਸਾਦੇ ਵਿਆਹ ਹੁਣ ਬੀਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਤੱਥ ਹਨ ਕਿ ਸਾਲ 2017-18 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਕਤੂਬਰ 2024 ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ 5399.70 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ਵਜੋਂ ਤਾਰੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਵੀ 230 ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ ਦੇ ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਇਹ ਖਰਚਾ 660.34 ਕਰੋੜ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦਾ ਖ਼ਰਚ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਰ੍ਹਾ 2017-18 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ 285.82 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖ਼ਰਚੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2023-24 ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਖਰਚਾ ਵਧ ਕੇ 1161.57 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਾਲੇ ਵਰ੍ਹੇ 2020-21 ਵਿਚ ਪੈਲੇਸਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 313.94 ਕਰੋੜ ਦਾ ਹੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।

        ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਦੇ ਵੱਡ ਅਕਾਰੀ ਟੈਂਟਾਂ ਅਤੇ ਚਮਕ ਦਮਕ ਦੇਖ ਕੇ ਹੁਣ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਝਉਲਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰਾਹਕ ਵੀਆਈਪੀ ਲੋਕ ਜਾਂ ਅਮੀਰ ਲੋਕ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ।ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਚਾਦਰ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਪੈਰ ਪਸਾਰਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸੂਬੇ ਵਿਚਲੇ ਵਿਆਹਾਂ ’ਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਰੰਗ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸੂਬੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਜਲੰਧਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਮੁਹਾਲੀ ਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਚ ਕਈ ਲਗਜ਼ਰੀ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ 25 ਲੱਖ ਤੋਂ ਉਪਰ ਵੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਟੈਕਸ ਹੱਥ ਘੁੱਟ ਕੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਿਰਾਏ ਵਾਲੇ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ ਤਾਂ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਘੱਟ ਹੀ ਹੋਣਗੇ। ਪੈਲੇਸਾਂ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ 18 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜੀਐਸਟੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਕੇਟਰਿੰਗ ’ਤੇ 5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਝੰਡੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿਚ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸਾਂ ਨੇ 245.36 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਵਸੂਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪੈਲੇਸਾਂ ਨੇ ਇੱਕੋ ਵਰ੍ਹੇ ’ਚ 233.57 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਪੂਰਥਲਾ ’ਚ ਸਿਰਫ਼ 36 ਪੈਲੇਸ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ’ਚ 147.94 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਵਸੂਲਿਆ ਹੈ।

         ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ 64.71 ਕਰੋੜ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ’ਚ 106 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਪੈਲੇਸਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੁਹਾਲੀ ਵਿਚ ਇਹੋ ਕਾਰੋਬਾਰ 143 ਕਰੋੜ ਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ 48 ਪੈਲੇਸ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਵੱਡੇ ਪੈਲੇਸਾਂ ’ਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਬੁਕਿੰਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ’ਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਮਹਿੰਗੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਾਂ ਕਰੀਬ ਅੱਠ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਇੱਕ ਡਿਸ਼ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ’ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੇ ਵੀ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹਾਂ ’ਚ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਗਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਤੈਅ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਕਰੋਨਾ ਯੁੱਗ ’ਚ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੱਝ ਗਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁੜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਆਹਾਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਨਵਾਂ ਰੁਝਾਨ ਤਾਂ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਰ ਗਿਆ ਹੈ।ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਾਸਾ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਪੈਲੇਸ ਸਨਅਤ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਫੁਲਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਵਸੀਲੇ ਵੀ ਬਣੇ ਹਨ। 

          ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੈਲੇਸਾਂ ’ਤੇ ਉੱਘੜਨ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਾਸੀ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਤੰਦਾ ਬੱਧਾ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਰੀ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਵਿਆਹਾਂ ’ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਖਰਚਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਵਿਖਾਵਾ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੇ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਰ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ’ਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੰਸਪੈਕਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਤਹਿਤ 10 ਪੈਲੇਸਾਂ ਨੂੰ 1.06 ਕਰੋੜ ਦਾ ਜੁਰਮਾਨਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ/ਰਿਜ਼ਾਰਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੈਲੇਸ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਥਾਂ ’ਤੇ ਸਭ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਕੀਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਚੰਦ ਕੁ ਵੱਡੇ ਪੈਲੇਸਾਂ ਤੋਂ ਗ਼ਲਤ ਧਾਰਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਪੈਲੇਸ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਟੈਕਸ 18 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ 5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਕਰੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਵੱਧ ਟੈਕਸ ਮਿਲੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਪੈਲੇਸ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਡੀਆਂ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਹੀ ਹਨ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੈਲੇਸ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਵੀ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ।

                                   ਦਿਖਾਵੇ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਭਾਰੂ ਹੋਈ : ਰਵੀ ਰਵਿੰਦਰ

ਦਿੱਲੀ ’ਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡੀਨ (ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲੇ) ਡਾ. ਰਵੀ ਰਵਿੰਦਰ (ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦਾ ਆਪਣਾ ਜਲਵਾ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੇ ਬੇਲੋੜੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨਿ੍ਹਆਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਹੀ ਕਲਚਰ ਨੇ ਸਾਦਗੀ ਤੇ ਅਪਣੱਤ ਨੂੰ ਵੀ ਮਧੋਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਮਹਿਜ਼ ਇੱਕ ਰਸਮ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਡੀਜੇ ਕਲਚਰ ਨੇ ਵਿਆਹਾਂ ’ਚ ਆਪਸੀ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਰਾਹ ਵੀ ਰੋਕ ਲਏ ਹਨ।