ਪਾਵਰਫੁੱਲ 
      ਛੋਟਾਂ ਦੇ ਗੇੜ ਦਾ ਮੀਟਰਾਂ ਨੂੰ ਗੇੜਾ
                        ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਛੋਟਾਂ ਦੇ ਗੇੜ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੀਟਰ ਘੁੰਮਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਤਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਹੁਣ ‘ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸਾਂ’ ’ਚ ਨੰਬਰ ਵਨ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਏਨਾ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਸੂਬਾ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਨਹੀਂ। ਵੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾਂ, ਮਹਿੰਗੀ ਬਿਜਲੀ ਤੇ ਛੋਟੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬਿਜਲੀ ਬਿੱਲਾਂ ਨੇ ਘਰੇਲੂ ਬਜਟ ਦਮੋਂ ਕੱਢੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਬਿਜਲੀ ਤੋਂ 20 ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਵਸੂਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ’ਚ ਬਿਜਲੀ ਕਰ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਾਸ ਫੰਡ, ਮਿਊਸਿਪਲ ਫੰਡ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਗਊ ਸੈੱਸ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸੂਬੇ ’ਚ ਬਿਜਲੀ ’ਤੇ ਏਨੇ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਰ ਵਰੇ੍ਹ ਕਰੀਬ 3600 ਕਰੋੜ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸਾਂ ਵਜੋਂ ਤਾਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵੱਲੋਂ ਸਭਨਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਅਤੇ ਯੂ.ਟੀਜ ਦੇ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਝੰਡੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਹਰ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਦੇ 94.78 ਲੱਖ ਬਿਜਲੀ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਹਨ। ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਘਰੇਲੂ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਘਰੇਲੂ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਟੈਕਸਾਂ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 68.63 ਲੱਖ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਘਰੇਲੂ ਬਿਜਲੀ ’ਤੇ 20 ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਹਨ। ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਅੌਸਤਨ 6.53 ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ 1.31 ਰੁਪਏ ਟੈਕਸ ਲੱਗਣ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਭਾਅ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਅੌਸਤਨ 7.84 ਰੁਪਏ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
                 ਘਰੇਲੂ ਬਿਜਲੀ ’ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ’ਚ 2 ਫੀਸਦੀ,ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ’ਚ ਇੱਕ ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ’ਚ ਅੱਠ ਫੀਸਦੀ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ’ਚ 15 ਫੀਸਦੀ, ਹਿਮਾਚਲ ’ਚ 4 ਫੀਸਦੀ ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ’ਚ 15 ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਹੈ। ਪਾਂਡੀਚਰੀ, ਅੰਡੇਮਾਨ, ਮਿਜ਼ੋਰਮ, ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਸਮੂਹ, ਦਾਦਰਾ ਐਂਡ ਨਗਰ ਹਵੇਲੀ ’ਚ ਕੋਈ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਦਲਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ 200 ਯੂਨਿਟ ਤੱਕ ਬਿਜਲੀ ਬਿੱਲ ਮੁਆਫ਼ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗੇੜ ਚੋ ਗੱਲ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਵਪਾਰਿਕ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਤੇ ਵੀ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ 20 ਫੀਸਦੀ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਸੂਬਿਆਂ ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਨੰਬਰ ਵਨ ਹੈ। ਗੁਜਰਾਤ ’ਚ ਇਸ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ 20 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ’ਚ ਇਸ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਤੇ ਇੱਕ ਫੀਸਦੀ, ਬਿਹਾਰ ’ਚ 6 ਫੀਸਦੀ ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ’ਚ 7 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਉਦਯੋਗਾਂ (ਲਾਰਜ ਸਕੇਲ) ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ 20 ਫੀਸਦੀ ਹੀ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਸੂਬੇ ’ਚ ਏਨਾ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ। ਸਿਰਫ਼ ਛਤੀਸਗੜ ’ਚ ਇਸ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਤੇ 20 ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ’ਚ ਇਸ ’ਤੇ 1 ਫੀਸਦੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ’ਚ 7 ਫੀਸਦੀ, ਬਿਹਾਰ ’ਚ 6 ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਹੈ।
                 ਪੰਜਾਬ ’ਚ 2015-16 ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਾਸ ਫੰਡ ਅਤੇ ਸਾਲ 2017-18 ਤੋਂ ਮਿਊਸਿਪਲ ਟੈਕਸ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਗਊ ਟੈਕਸ ਵੀ ਵਸੂਲਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ 37 ਫੀਸਦੀ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਸਬਸਿਡੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸਾਂ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੋਟਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਆਮ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਵਰਕੌਮ ਨੂੰ ਸਲਾਨਾ ਕਰੀਬ 31 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਦਾ ਮਾਲੀਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਵਰੇ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 9674 ਕਰੋੜ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਸਬਸਿਡੀ ਦੇਣੀ ਹੈ। ਸਬਸਿਡੀ ਦੇ ਬੋਝ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਹੋਰ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੱਥ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ ਹਟਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਦਰਜਨ ਸੂਬਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਘਰੇਲੂ ਬਿਜਲੀ ਸਸਤੀ ਹੋ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਏਦਾਂ ਹੀ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ 19 ਸੂਬਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੀ ਹੋ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਘਰੇਲੂ ਖਪਤਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਬਿਜਲੀ ’ਤੇ 1.31 ਰੁਪਏ ਟੈਕਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਟੈਕਸ 36 ਪੈਸੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਇਹੋ ਟੈਕਸ 10 ਪੈਸੇ ਹੈ।
               ਛੋਟਾਂ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਇਕੱਲੇ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ 1578 ਕਰੋੜ ਸਲਾਨਾ ਦੀ ਛੋਟ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਖੇਤੀ ਸਬਸਿਡੀ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤੇ ਧਨਾਢ ਕਿਸਾਨ ਹਨ। ਪਾਵਰਕੌਮ ਨੂੰ ਵੀ 30 ਫੀਸਦੀ ਮਾਲੀਆ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਬਸਿਡੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਬਿਜਲੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਵਰੇ੍ਹ ਬਿਜਲੀ ਦਰਾਂ ਵਧ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਬਿਲ ਹਾਲੇ ਖੜੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਡਿਫਾਲਟਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਬਿਲ ਲੈ ਕੇ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਦੱਸੇ ਕਿ ਉਹ ਕਿਧਰ ਜਾਣ।
ਬਿਜਲੀ ਟੈਕਸ : ਇੱਕ ਝਾਤ (ਫੀਸਦ ’ਚ)
ਰਾਜ        ਘਰੇਲੂ ਬਿਜਲੀ    ਵਪਾਰਿਕ ਕੈਟਾਗਿਰੀ  ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗ  ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗ
ਪੰਜਾਬ 20 20 20                20
ਹਰਿਆਣਾ             2 1                      1                  1
ਹਿਮਾਚਲ              4 8 10                17
ਰਾਜਸਥਾਨ           15 7 9                  7
ਗੁਜਰਾਤ                1 25 10                15
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼            15                     15 9                 15
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ        1 13 8                 15
ਬਿਹਾਰ                 8 6 6                  6
ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ           2 5 5                 5