ਆ ਵੇਖ 
                    ਅੱਜ ਵੀ ਰੁਲਦੇ ਨੇ ਤੇਰੇ ਲਾਲੋ....
                             ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ  : ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਲਾਲੋ ਅੱਜ ਵੀ ਰੁਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਰੁਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਡੰਗ ਦੀ ਰੋਟੀ ਲਈ। ਕੋਈ ਟੈਂਕੀ ਤੇ ਚੜਿ•ਆ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਮਦਾਦ ਮਿਲ ਜਾਵੇ। ਕੋਈ ਛੱਤ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਸਕੂਲ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣ ਨੂੰ। ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਇਹੋ ਆਖ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਬਾ, ਆ ਵੇਖ ਤੇਰੇ ਲਾਲੋ ਅੱਜ ਵੀ ਰੁਲ ਰਹੇ ਨੇ। ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਬਾ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਬੋਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਬਾਬਰ ਤਾਂ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜੇਲ• ਵਿਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਲਹਿਰਾ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਆਜੜੀ ਚੜ•ਤ ਸਿੰਘ ਲਈ ਕੋਈ ਦਿਨ ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਚੜਿ•ਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲੜਕੇ ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਚਾਨਣ ਲਈ ਰਾਤਾਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਬੱਕਰੀਆਂ ਚਾਰੀਆਂ। ਬਚਪਨ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਪਿਛੇ ਬੀਤ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਿਹਾੜੀ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲੱਗ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਜਮ•ਾ ਦੋ ਦੀ ਪੜਾਈ ਵਾਸਤੇ ਕਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਆਲੂ ਚੁਗੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਸੈਲਰਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਦਿਹਾੜੀ ਕੀਤੀ। ਦੀਵੇ ਦੀ ਲੋਅ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਟਿਊਸ਼ਨਾਂ ਪੜਾ ਪੜਾ ਕੇ ਐਮ.ਏ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੀ.ਐਡ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਦਫ਼ਾ ਕੇਂਦਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਫਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਬੀ.ਐਡ ਦੀ ਪੜਾਈ ਖਾਤਰ ਬੈਂਕ ਤੋਂ 49 ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਗੇੜੇ ਮਾਰਨੇ ਪਏ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਟਿਊਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਕਰਜ਼ ਉਤਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਬਾਬੇ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ।          
                        ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦਾ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਜਦੋਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਫੀਸ ਖਾਤਰ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਕੂਲੀ ਸਾਥੀ ਉਨ•ਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਸਕੂਲੀ ਫੀਸ ਹੀ ਪਹਾੜ ਬਣੀ ਗਈ ਤਾਂ ਸਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਮੁਰਦਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਦਿਨ ਵਕਤ ਪੜਾਈ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਤ ਵਕਤ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਡਿਊਟੀ। ਬਦਲੇ ਵਿਚ 4500 ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ•ਨ ਦੀ ਮੱਸ ਨੂੰ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਮਾਰ ਨਾ ਸਕੇ।  ਦੋਸਤ ਫੀਸ ਨਾ ਭਰਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਘੁੱਦਾ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣੋ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਨੂੰ ਖੰਭ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਅੱਜ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਚੋਂ ਵੀ ਬਾਬਰ ਦਾ ਝਉਲਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਲਈ ਹੁਣ ਪੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣੀ ਔਖੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਦੁੱਧ ਵਾਲੀ ਡੇਅਰੀ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਭਗਵਾਨਗੜ• ਦਾ ਬੱਗਾ ਸਿੰਘ ਨੌ ਧੀਆਂ ਦਾ ਬਾਪ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਨਾ ਬਿਜਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਪਾਣੀ। ਉਸ ਦੀ ਲੜਕੀ ਗੁਰਮੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਚੋਂ 77 ਫੀਸਦੀ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਸਿਰ ਤੇ ਹੱਥ ਨਾ ਰੱਖਦੇ ਤਾਂ ਗੁਰਮੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਵੀ ਬਾਕੀ ਭੈਣਾਂ ਵਾਂਗ ਸਕੂਲੋਂ ਹਟ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਫਤਹਿਗੜ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲੇ• ਦੇ ਪਿੰਡ ਰੁੜਕੀ ਦੇ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵੀ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਮੰਗੀ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਵਿਖਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਜੇਲ• ਵੇਖ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
                 ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੁਣ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਮਲਕ ਭਾਗੋ ਹੀ ਦਿੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਕੁੱਟ ਵੀ ਖਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਏਨੀ ਜਲਾਲਤ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਉਹ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਉਮਰ ਹੱਦ ਵੀ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਲੜਕੀ ਵੀ ਹੁਣ ਬੀ.ਐਡ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਪੌਸਰ ਸਕੀਮ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ 138 ਅਧਿਆਪਕ ਅੱਜ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਮਈ 2013 ਨੂੰ ਮਈ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੇ 13 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਰੁਕੀ ਤਨਖਾਹ ਮੰਗਣ ਲਈ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿਚ ਮੂੰਹ ਖੋਲਿ•ਆਂ ਤਾਂ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਫਰੀਦਕੋਟ ਜੇਲ• ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਿਚ 43 ਲੜਕੀਆਂ ਵੀ ਸਾਮਲ ਸਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਆਗੂ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਮੁਦਕੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਬਠਿੰਡਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਤਰੀਕਾਂ ਭੁਗਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੂੰਹ ਖੋਲਣ ਦੀ ਸਜਾ ਇਹ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਤਨਖਾਹ 18 ਹਜਾਰ ਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ 10,300 ਰੁਪਏ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਪਲਸ ਮੰਚ ਦੇ ਆਗੂ ਅਮਲੋਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਬਾਬਰ ਤਾਂ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਜੁਬਾਨ ਖੋਲਣ ਦਾ ਹੱਕ ਵੀ ਖੋਹ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਤਾਂ ਹੁਣ ਬਾਲੇ ਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਵੀ ਵੰਡਣ ਤੇ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਂਝੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੇ ਯਤਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਸੋਚ ਅੱਜ ਵੀ ਸਫਰ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।