ਸੰਸਦ ਦੀ ਪੌੜੀ
                                      ਕੌਣ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਚੋਣਾਂ ਵਾਲਾ ਲੱਡੂ ਖਾਣਾ
                                                             ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ  

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਜਿੱਤ ਵਾਲਾ ਲੱਡੂ ਖਾਣ ਲਈ ਹੁਣ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ 13 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਰ੍ਹਾ 1989 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਮਗਰੋਂ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਵਧਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਨਿੱਤਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੀ ਚੋਣ ਲੜੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਫ਼ਤਵਾ ਟਾਵੇਂ-ਟਾਵੇਂ ਮੌਕਿਆਂ ’ਤੇ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ਵੀ ਦੇਖੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਫ਼ਨੇ ਦਿਖਾਏ। ਬਹੁਤੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਹੈ।ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2019 ਅਤੇ ਸਾਲ 2014 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 13 ਸੰਸਦੀ ਹਲਕਿਆਂ ਦੇ ਚੋਣ ਪਿੜ ’ਚ ਨਿੱਤਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 253 ਰਹੀ। ਮਤਲਬ ਇਹ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀ ਹਲਕਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਔਸਤਨ 19-19 ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹਲਕਾ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ 29 ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸਨ। 

           ਪਹਿਲੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਸਮੇਂ 15 ਹਲਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ 101 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹਲਕਾ ਔਸਤਨ ਚਾਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਨ। 1957 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ 78 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹਲਕਾ ਪੰਜ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੈਦਾਨ ’ਚ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1996 ਦੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ’ਚ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਤੋੜ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ 259 ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੈਦਾਨ ’ਚ ਕੁੱਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹਲਕਾ ਉਮੀਦਵਾਰੀ ਔਸਤਨ 20 ਬਣਦੀ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ ਟੁੱਟਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1989 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਵੀ 227 ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਲੜੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਔਸਤਨ 17 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹਲਕਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਇੱਕ ਹਲਕੇ ’ਚੋਂ ਤਾਂ 38 ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਾਲੀ ਚੋਣ 1985 ਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਿਰਫ਼ 74 ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੀ ਚੋਣ ਲੜੇ ਸਨ। 1996 ਦੀ ਚੋਣ ਮਗਰੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਕਦੇ ਘਟਿਆ ਨਹੀਂ। 

          1998 ਵਿਚ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ 102 ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 1999 ਵਿਚ 120 ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਲੜੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 2004 ਵਿਚ 142 ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਤੇ 2009 ਵਿਚ 218 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਡੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ 2019 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 13 ਹਲਕਿਆਂ ਤੋਂ 223 ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ, 2014 ਵਿਚ 118 ਅਤੇ 2009 ਵਿਚ 113 ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸਨ। ਬਹੁਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਮਨਸ਼ੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਵੀ ਵਿਰੋਧੀ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਖ਼ਾਤਰ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਵਰਗ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਏਰੀਏ ਵਿਚ ਵੋਟ ਵੰਡੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਕਈ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਬਹੁਤੀ ਵੋਟ ਵੀ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ।ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਪ੍ਰੋ. ਰਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਲਈ ਸ਼ੁਭ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਬਹੁਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ।

                                     ਤਿੰਨ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੜ੍ਹੇ ਸੰਸਦ ਦੀ ਪੌੜੀ

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 1998 ਵਿਚ ਫਿਲੌਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਤਨਾਮ ਕੈਂਥ ਨੇ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਬਸਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਰਭਜਨ ਲਾਖਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 1989 ਵਿਚ ਦੋ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਮੰਡ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਜਗਮੀਤ ਬਰਾੜ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਦੇਵੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਚਿੱਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ।

                                                          ਸਿਆਸੀ ਫ਼ਨਕਾਰ
                                   ਨਾ ਘਰ ਨਾ ਬਾਰ, ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ ਸਰਕਾਰ..!
                                                           ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ   

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਇਕੱਲੇ ਕਰੋੜਪਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੁੱਦਦੇ ਰਹੇ ਬਲਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਖ਼ਾਲੀ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਡਟਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਜਿਗਰਾ ਦੇਖੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਪਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜੇਬ ’ਚ ਕੋਈ ਧੇਲਾ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਉਤਰ ਕੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਪੈਸੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ਾਲੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਕਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਮੱਲ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਸਕੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022 ’ਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਖ਼ਰਚੇ ਵਿਧਾਇਕੀ ਤੱਕ ਪੁੱਜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੇ ਹਨ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2019 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਕੁੱਲ 277 ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਕੁੱਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਬੰਨ੍ਹੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 217 ਕਰੋੜ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੰਗਰੂਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪੱਪੂ ਕੁਮਾਰ ਵੀ ਚੋਣ ਪਿੜ ਵਿਚ ਸੀ ਜਿਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸੰਪਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਾ ਘਰ ਨਾ ਬਾਰ, ਫਿਰ ਵੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਚ ਪੱਪੂ ਜੁਟਿਆ ਰਿਹਾ। 

       ਸੰਗਰੂਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 131 ਕਰੋੜ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਸੀ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਦਿਲਦਾਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਸੀ ਪਰ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਭਗਵੰਤ ਸਮਾਓ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਚੋਣ 2004 ਅਤੇ ਫਿਰ 2009 ਵਿਚ ਲੜੀ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ 2014 ਅਤੇ 2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ। ਹੁਣ ਮੁੜ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਹੈ। ਭਗਵੰਤ ਸਮਾਓ ਕੋਲ 2009 ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੰਪਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਸਿਰ ’ਤੇ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੋਣ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ।ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2014 ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕੁੱਲ 253 ਉਮੀਦਵਾਰ ਚੋਣ ਪਿੜ ਵਿਚ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ 118 ਕਰੋੜ ਦੀ ਮਾਲਕ ਅੰਬਿਕਾ ਸੋਨੀ ਵੀ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਗੀਤਾ ਰਾਣੀ ਵੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸੀ ਜਿਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜਾਇਦਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਅਰੁਣ ਜੇਤਲੀ ਵੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 113 ਕਰੋੜ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਸੀ ਜਦਕਿ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਕੁਲਦੀਪ ਕੁਮਾਰ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸੰਪਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

          ਇਵੇਂ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ’ਚ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ 1500 ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪੂੰਜੀ ਸੀ। ਅਗਾਂਹ ਚੱਲੀਏ ਤਾਂ 2009 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 202 ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 34 ਕਰੋੜ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲਾ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਜੇਬ ਖ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ 609 ਰੁਪਏ ਸਨ ਅਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਕੋਲ ਕੇਵਲ 1200 ਰੁਪਏ ਸਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਹੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਣਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੋਣ ਲੜ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜੋ 14 ਕਰੋੜ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2004 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ 71 ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਟਿਆਲਾ ਸੀਟ ਤੋਂ ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ 41 ਕਰੋੜ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਲ 20 ਕਰੋੜ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸੀ।

          ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸੀਟ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਅਜੈ ਡੇਨੀਅਲ ਕੋਲ ਨਾ ਘਰ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਪੂੰਜੀ ਸੀ। 12ਵੀਂ ਪਾਸ ਅਜੈ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਡਟਿਆ ਰਿਹਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸੀਟ ਤੋਂ ਗੀਤਾ ਨੇ ਚੋਣ ਲੜੀ। ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਗੀਤਾ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸੰਪਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਲਈ 25,000 ਰੁਪਏ ਜ਼ਮਾਨਤ ਰਾਸ਼ੀ (ਜਨਰਲ ਵਰਗ) ਅਤੇ ਰਾਖਵੇਂ ਵਰਗ ਲਈ ਜ਼ਮਾਨਤ ਰਾਸ਼ੀ 12,500 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਸੰਪਤੀ ਵਿਹੂਣੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਰਾਸ਼ੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨੀ ਸੌਖੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਜ਼ਬਤ ਕਰਾ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਜਿਹੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ। ਲੋਕ ਰਾਜ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਇਹ ਉਸਾਰੂ ਕਦਮ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।

                                                ਤੇਰੀ ਲੀਲਾ ਨਿਆਰੀ..!
                                                         ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ   

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ‘ਸੌ ਹੱਥ ਰੱਸਾ, ਸਿਰੇ ’ਤੇ ਗੰਢ’, ਓਸ ਰੱਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ਬਿਨਾਂ ਪੱਤਾ ਨਹੀਓਂ ਹਿੱਲਦਾ। ਰੱਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅੱਗੇ ਫੇਰ ਰਵਨੀਤ ਬਿੱਟੂ ਕਿਹੜੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਮੂਲੀ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਪਲਟੂ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਕਹੋ, ਚਾਹੇ ਖ਼ਾਕੀ ਨਾਥ; ਅਗਲਾ ਰੱਬ ਤੋਂ ਐਨਓਸੀ ਲੈ, ਸਿੱਧਾ ਭਾਜਪਾ ਨਗਰੀ ਵੱਲ ਇੰਜ ਦੌੜਿਆ ਜਿਵੇਂ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਹੋਵੇ। ਨਗਰੀ ਦੇ ਗੱਠੜੀ ਘਰ ’ਚ ਪਹਿਲੋਂ ਹਯਾ-ਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਾਇਆ, ਫਿਰ ਅਕਲ ਨੂੰ ਖੀਸੇ ਪਾਇਆ। ਕਾਕਾ ਰਵਨੀਤ ਬਿੱਟੂ ਨੇ ਸਿਰ ਨਿਵਾਇਆ, ਅਗਲਿਆਂ ਪਰਨਾ ਪਾਇਆ। ਰੌਲਾ ਦਾਸੋ! ਚੁੱਪ ਕਰੋ ਏਹ ਤਾਂ ਕਾਕਾ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬ ਦਾ ਹੁਕਮ ਵਜਾਇਐ।

         ਪ੍ਰਭਾਤ ਫੇਰੀ ’ਚ ਜਥੇ ਗਾ ਰਹੇ ਨੇ, ‘ਤੇਰੇ ਸੰਦਾਂ ਦਾ ਭੇਤ ਨਾ ਆਇਆ, ਦੁਨੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆ।’ ਓਧਰ ਸੁਰਗਪੁਰੀ ’ਚ ਦਾਦਾ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰ ਫੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਦਲ-ਬਦਲੂ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਰੰਗਰੂਟਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਏਲੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮੱਥੇ ’ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਿਆ, ‘‘ਬਈ! ਏਨੇ ਸਸਤੇ ਤਾਂ ਜਾਖੜਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ’ਚ ਕਿੰਨੂ ਨ੍ਹੀਂ ਵਿਕੇ ਹੋਣੇ, ਜਿੰਨੇ ’ਚ ਚੁਫੇਰ-ਗੜ੍ਹੀਏ ਵਿਕ ਗਏ।’’ ਭੈਣ ਪ੍ਰਿਅੰਕਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਘੋੜੀ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਬੀਬਾ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਨਾ ਗਿਆ, ‘ਖ਼ਾਲੀ ਘੋੜੀ ਹਿਣਕਦੀ, ਉੱਤੇ ਨਾ ਦੀਂਹਦਾ ਵੀਰ…’

        ਲੁਧਿਆਣੇ ’ਚ ਨਾਅਰਾ ਗੂੰਜਿਆ, ‘ਦੇਸ਼ ਕਾ ਨੇਤਾ ਕੈਸਾ ਹੋ’, ਭਾਜਪਾਈ ਬੋਲੇ, ਰਵਨੀਤ ਬਿੱਟੂ ਜੈਸਾ ਹੋ।’ ਆਸ਼ੂ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਆਖਦੇ ਪਏ ਹੋਣਗੇ ‘ਸਜਾਈ ਥੀ ਹਮਨੇ ਮਹਿਫ਼ਲ, ਲੂਟ ਲੇ ਗਯਾ ਕੋਈ।’ ਪ੍ਰਤਾਪ ਬਾਜਵਾ ਜੀ! ਦਿਲ ਹੌਲਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਆਹ ਗਾਣੇ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਧਰੋ, ‘ਅਬ ਤੇਰੇ ਬਿਨ ਜੀ ਲੇਂਗੇ ਹਮ…।’ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿਓਂ ਬਾਰਡਰਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਲੜੇ, ਕੰਦੂਖੇੜੇ ’ਚ ਵੀ ਲੜੇ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦਲ-ਬਦਲੂ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਨੇ। ਬੀਬੀ ਪਰਨੀਤ ਕੌਰ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਏਨੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੋਣ ਜਲਸੇ ’ਚ ਭਗਵਾ ਝੰਡਾ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਰਕਰ ਦੇ ਹੱਥ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ, ਓਸ ਭਲੇ ਨੇ ਹੱਥ ’ਚ ਭਾਜਪਾਈ ਝੰਡਾ ਫੜ ਆਹ ਚੰਦ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ, ‘ਜਿੱਤੂਗਾ ਬਈ ਜਿੱਤੂਗਾ, ਮੇਰਾ ਪੰਜੇ ਵਾਲਾ ਜਿੱਤੂਗਾ।’

         ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਰਨੈਲਾਂ-ਕਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨ ਮੰਗੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਹਿਰਦੇ-ਪ੍ਰਵਰਤਨ ਕਰਾਓ, ਨਵੇਂ ਨਾਅਰੇ ਸਿਖਾਓ। ‘ਅਸਾਡੇ ਮਾਹੀ ਦੀ ਇਹੋ ਨਿਸ਼ਾਨੀ, ਕੰਨ ਵਿਚ ਮੁੰਦਰਾਂ ਗਲ ਵਿਚ ਗਾਨੀ’। ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਲਿੱਬੜੇ ਤਿਬੜੇ ਨੇ, ਭਾਜਪਾ ਆਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦੇ ਨੇ। ਈਡੀ ਲਿਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਭਾਜਪਾ ਨਗਰੀ ਦੀ ਸੀੜੀ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਨਵਿਆਂ ਦੇ ਗਲ ਪਰਨਾ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਪੀੜੀ ’ਤੇ ਬਿਠਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਫਿਰ ਗੰਗਾ ਜਲ ਨਾਲ ਨੁਹਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਏਨੇ ਤਾਂ ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ ਨੇ ਰਿਕਾਰਡ ਲਾਂਚ ਨ੍ਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹੋਣੇ, ਜਿੰਨੇ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ ਨੇ।

        ਜਿਹੜੇ ਆਏ ਹੀ ਰੱਬ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ’ਤੇ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਰੱਬ ਤਾਂ ਦਿਖੂਗਾ ਹੀ... ‘ਤੁਝਮੇਂ ਰੱਬ ਦਿਖਤਾ ਹੈ, ਯਾਰਾ ਮੈਂ ਕਯਾ ਕਰੂੰ।’  ਜ਼ਰੂਰ ਈਡੀ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ ਗੇੜਾ ਮਾਰ ਕੇ ਆਈ ਹੋਊ, ਤਾਹੀਂ ਰੱਬ ਦੇ ਬੰਦੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਚਰਨੀਂ ਲੱਗ ਰਹੇ ਨੇ। ਜਨ-ਸੰਘ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ’ਚ ਉਚਾਰਣ ਵਿਗਾੜ ਕੇ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ‘ਊਡਾ-ਈਡੀ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਾਂਗੇ’। ਸਮੇਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵੇਖੋ, ਅੱਜ ਉਹੀ ਈਡੀ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਕੰਮ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।

         ਹਕੂਮਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ’ਚ ਇੱਲ੍ਹਪੁਣਾ ਹੈ, ਤਾਹੀਓਂ ਭਾਜਪਾਈ ਪੰਜਿਆਂ ’ਚ ਕਿਤੇ ਬਿੱਟੂ ਫਸ ਜਾਂਦੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਰਿੰਕੂ। ਨਾਲੇ ਆਪਣਾ ਸੁਸ਼ੀਲ ਰਿੰਕੂ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਉਸ ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੰਨਿਆ ਵਰਗੈ ਜਿਹੜੀ ਅਣਜਾਣੇ ’ਚ ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਰੰਝੇਟੜੇ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਰਾ ਯਾਦ ਕਰੋ, ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਇਸ ਅਕਬਰੀ ਰਤਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਾਲ ਪਲੋਸ ਇਨਕਲਾਬੀ ਬਣਾਇਆ। ਭਾਜਪਾ ਨੇ ‘ਇਨਕਲਾਬ’ ਹੀ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਅੱਗੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਗਲਾਂ ’ਚ ਜਕੜ ਰਿੰਕੂ ਨੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ‘ਆਪ’ ਦਾ ਪਾਠਕ ਪੜ੍ਹ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਕਿਧਰੋਂ ਚਮਕੀਲਾ ਜੋੜੀ ਦਾ ਗੀਤ ਵੱਜਿਐ, ‘ਰੋਦੀਂ ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ ਨੂੰ, ਵੇ ਕੋਈ ਲੈ ਚੱਲਿਆ ਮੁਕਲਾਵੇ।’ 

        ਸੁਸ਼ੀਲ ਰਿੰਕੂ ਜਦੋਂ ਅਯੁੱਧਿਆ ਦਰਸ਼ਨ ਮਗਰੋਂ ਵਾਪਸ ਜਲੰਧਰ ਪਰਤੇ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਬਥੇਰਾ ਸਮਝਾਇਆ, ਪਰ ਵੇਲਾ ਹੱਥ ਨਾ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਬੁੜ ਬੁੜ ਕਰਦੇ ਰਿੰਕੂ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਟਰੱਕ ਜਾ ਚੜ੍ਹੇ। ਟਰੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਜਾਖੜ ਨੇ ਰਿੰਕੂ ਨੂੰ ਤਾੜਿਆ ਤੇ ਗਾਣਾ ਵਜਾ ਦਿੱਤਾ, ‘ਮਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਚੱਲਿਆ ਟਰੱਕ ਨੀ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਬਹਿ’ਜਾ।’ ਰਿੰਕੂ ਜਲੰਧਰੀ ਏਨੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੇ, ਕੱੱਛੇ ਵਾਂਗੂ ਪਾਰਟੀ ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਤਰਫ਼ੋਂ ਆਸਾ ਸਿੰਘ ਮਸਤਾਨਾ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਨੇ, ‘ਪੇਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀਏ, ਮਖਾ ਨੀ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਲਾਏਗੀ’। 

       ਇਨਕਲਾਬੀ ਐੱਮਐੱਲਏ ਸ਼ੀਤਲ ਅੰਗੁਰਾਲ ਵੀ ਸਿੱਧਾ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਫ਼ਰਿੱਜ ’ਚ ਜਾ ਲੱਗਿਆ। ਅੰਗੁਰਾਲ ਨੇ ਕਿਤੇ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਦਾ ਨਾਵਲ ‘ਤੂਤਾਂ ਵਾਲਾ ਖੂਹ’ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਚਿਹਰਾ ਪੜ੍ਹ ਪਾਉਂਦਾ। ਚੋਣਾਂ ਵੇਲੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਜਥਿਆਂ ’ਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੰਨੇ ਕਿਸਮਤ ਆਲੇ ਨੇ, ਸਿੰਗਲ ਵਿੰਡੋ ’ਚੋਂ ਹੀ ਹੁਣ ਸਭ ਸੁਵਿਧਾ ਮਿਲੂ। ਪੰਜਾਬੀ ਜਣੋ! ਰਵਨੀਤ ਬਿੱਟੂ ਦਾ ਬਾਹਰੋਂ ਲਿਬਾਸ ਦੇਖ ਭਾਜਪਾ ਆਲਾ ਸੁਆਦ ਲਓ, ਅੰਦਰੋਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਰੂਹ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕਰੋ। ਸਿਆਸੀ ਭੰਵਰੇ ਨੇ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ’ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਨੇ, ਕਦੇ ਕਮਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ’ਤੇ। 

        ਕਾਂਗਰਸੀ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਚੱਬੇਵਾਲ, ਵਿਚਾਰੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ’ਚ ਸੰਗਲੀ ਲੈ ਕੇ ਪੁੱਜੇ ਸਨ, ਸਮੇਤ ਸੰਗਲੀ ਹੁਣ ‘ਬਦਲਾਅ’ ਦੇ ਤਾਂਗੇ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ। ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਜੀਪੀ ਤਾਂਗਾ ਸਵਾਰ ਬਣ ਗਏ ਨੇ। ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ ਕੰਨ ’ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਹੇਕ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ, ‘ਪਰਦੇਸੀ! ਪਰਦੇਸੀ!! ਜਾਨਾ ਨਹੀਂ, ਮੁਝੇ ਛੋੜ ਕੇ…।’ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਲੀਲ੍ਹਾ ਨਿਆਰੀ ਹੈ, ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਪੱਤਰੀ ਦਿਖਾ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰ ਸਾੜ੍ਹਸਤੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੋਊ, ’ਕੱਲੀ ਤਿੱਲ ਚੌਲੀ ਪਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸਰਨਾ।

        ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਹੁਣ ਕਾਂਗਰਸੀਕਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਾਲੀਆ ਨੂੰ ਕੌੜਾ ਘੁੱਟ ਭਰਨਾ ਪਊ ਤੇ ਹਰਜੀਤ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਸਬਰ ਦਾ ਘੁੱਟ। ਅਸਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ’ਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਕਾਲੀਆ ਤੇ ਗਰੇਵਾਲ ਆਏ। ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਬਈ! ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਵਿਹਲੇ ਹੋ ਗਏ, ਹੁਣ ਕੀ ਕਰੀਏ। ਅਸਾਂ ਲੱਖਣ ਲਾ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਕੋਈ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਘਾਟੈ। ਗੱਲ ਲੜ ਬੰਨ੍ਹੋ, ਹੁਣ ਚੋਣ ਜਲਸੇ ਹੋਣਗੇ। ਗਰੇਵਾਲ ਸਾਹਿਬ! ਜਿੱਥੇ ਬੀਬੀ ਪਰਨੀਤ ਕੌਰ ਚੋਣ ਜਲਸਾ ਕਰਨ, ਉੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਓ, ਝਾੜੂ ਲਾਓ, ਦਰੀਆਂ ਵਿਛਾਓ, ਟੈਂਟ ਲਗਾਓ, ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਓ।

        ਕਾਲੀਆ ਜੀ ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ, ਦਾਸ ਨੂੰ ਕੀ ਹੁਕਮ। ਕਾਲੀਆ ਬਾਬੂ! ਜਿੱਥੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਰਿੰਕੂ ਜਾਣ, ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਓ, ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਲੰਗਰ ਪਾਣੀ ਛਕਾਓ। ਅਸਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ’ਚ ਐਨ ਪੂਰਾ ਰੰਗ ਬੱਝਿਆ, ਕਿਤੇ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਜਪਾਈ ਨਵੇਂ ਸਜਿਆ ਦੇ ਅੱਗੇ ਝਾੜੂ ਮਾਰਦੇ ਪਏ ਸਨ, ਕਿਤੇ ਦਰੀਆਂ ਵਿਛਾਉਂਦੇ ਪਏ ਸਨ। ਜਹਾਂ ਚਾਹ, ਵਹਾ ਰਾਹ। ਨਾਲੇ ਵਾਜਪਾਈ ਨੂੰ ਧਿਆ ਗਾਣਾ ਗਾਉਂਦੇ ਪਏ ਸਨ, ‘ਤੂੰ ਕੀ ਜਾਣੇ ਸੱਜਣਾ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਕਿੰਨੀ ਮਜਬੂਰ।’ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਆਲੀ ਦਲ-ਬਦਲੂ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦਾ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਐਤਕੀਂ ਪੂਰਾ ਪੰਜਾਬ ਕਰੂ। ਜਿਵੇਂ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਾਰਡਰਾਂ ’ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਠਾਇਆ ਸੀ, ਉਵੇਂ ਹੁਣ ਕਿਸਾਨ ਭਾਜਪਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪਲਕਾਂ ’ਤੇ ਬਿਠਾਉਣਗੇ, ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੰਸ ਰਾਜ ਹੰਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਲੈਣਾ। 

       ਰਵਨੀਤ ਬਿੱਟੂ ਆਖਦੇ ਪਏ ਨੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਘਰ ਤਕ ਗਏ ਹਾਂ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਰਿੰਕੂ ਆਖਦਾ ਪਿਐ ਕਿ ਨਵਾਂ ਜਲੰਧਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੱਕ ਚੱਬਿਐ। ਮੰਨ ਗਏ ਥੋਡੀ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਨੂੰ। ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਵਤ ਹੈ, ‘ਤੂੜੀ ਵੀ ਗਲੀ ਪਈ ਸੀ, ਬਲਦ ਵੀ ਭੁੱਖਾ ਸੀ, ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸਰ ਗਿਆ।’ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ’ਚ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜਹਾਨੋਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਭਟਕਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਪੰਡਤ ਗਤੀ ਕਰਦੇ। ਭਟਕਦੀ ਰੂਹ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਗਦੀ। ਨਾਟਕ ‘ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼ ਹਾਰ ਗਏ...’ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦੀ ਰੂਹ ਖੀਰ ਮੰਗਦੀ ਹੈ। ਭਟਕਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਪੰਡਤ ਆਖਦੇ, ਲਾਣੇਦਾਰਾ! ਆ ਚੱਲੀਏ, ਬੈਠ ਗੱਡੀ ’ਚ।

          ਦਲ-ਬਦਲੀ ਦੀ ਦਲਦਲ ਦੇਖ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਰੂਹ ਭਟਕੇ। ਜੇ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਜ਼ਮੀਰ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਭਟਕਣਾ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਫੇਰ ਸਿਆਸੀ ਰੂਹਾਂ ਵੀ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਗਦੀਆਂ ਨੇ। ਕੁਰਸੀ ਖ਼ਾਤਰ ਇਖ਼ਲਾਕ ਨੂੰ ਸੂਲੀ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਦੀਨ ਈਮਾਨ ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਕਰਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਬੱਸ ਆਹ ਚਾਰ-ਟੰਗੀ ਕੁਰਸੀ ਖ਼ਾਤਰ। ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ ਤੋਂ ਇਹ ਧਰਵਾਸਾ ਲੈਂਦੇ ਜਾਓ- ‘‘ਆਦਮੀ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਹੈ, ਆਤਾ ਹੈ ਜਾਤਾ ਹੈ…’’

(7 ਅਪਰੈਲ 2024)

                                                      ਚੋਣ ਸਿਆਸਤ
                              ਵੱਡਿਆਂ ਰਾਹ ਬਣਾਏ, ਨੂੰਹਾਂ ਕਦਮ ਵਧਾਏ..!
                                                      ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ  

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਪਿੜ ਵੱਡੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਲਈ ਕਦੇ ਓਪਰਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਚੋਣ ਛੋਟੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਚਾਹੇ ਵੱਡੀ, ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਨੂੰਹਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸੱਸਾਂ ਵੀ ਚੋਣ ਸਿਆਸਤ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਵੱਡੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ’ਚ ਜਿੱਤ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਸ ਸਿਰ ਸਜਿਆ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹੋ ਤਾਜ ਨਸੀਬ ਹੋਇਆ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਐਤਕੀਂ ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਨ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਚਾਰ ਦਫ਼ਾ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜੇ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ’ਤੇ ਚੋਣ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਾਰ ਹੱਥ ਦੀ ਥਾਂ ਕਮਲ ਦਾ ਫੁੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਸੱਸ ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੋ ਕਿ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਸਨ, 1967 ਵਿਚ ਪਟਿਆਲਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ ਸਨ। ਰਾਜ ਮਾਤਾ ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ 1964-67 ’ਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਸਾਲ 1977 ’ਚ ਉਹ ਜਨਤਾ ਦਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 1978-84 ਤੱਕ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੁੜ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। 

         ਬਠਿੰਡਾ ਸੰਸਦੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੀ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਵੀ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਹੈ ਜੋ ਤਿੰਨ ਦਫ਼ਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਦਫ਼ਾ ਉਹ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸਾਥ ਬਿਨਾਂ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਉੱਤਰੇ ਹਨ। ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿਚ ਮਰਹੂਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਬਾਦਲ ਦੀ ਕਮੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੜਕੇਗੀ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਦੀ ਸੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਚੋਣ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ 1977 ਵਿਚ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਪੈਰ ਪਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਸਰਾਏਨਾਗਾ ਵਾਲੇ ਬਰਾੜ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋਕ ਫ਼ਤਵਾ ਮਿਲਿਆ। ਮਰਹੂਮ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ, ਦੀ ਨੂੰਹ ਕਰਨ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਵਿਧਾਇਕਾ ਬਣੀ ਸੀ। ਕਰਨ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਦੀ ਸੱਸ ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਵੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀ ਨੇਤਾ ਵੀ ਬਣੀ।

         ਮਜੀਠੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਗਨੀਵ ਕੌਰ ਮਜੀਠੀਆ ਵੀ ਹੁਣ ਐੱਮਐੱਲਏ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਦਾ ਦਾਦਾ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਵੀ ਨਹਿਰੂ ਵਜ਼ਾਰਤ ਵਿਚ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਜਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬਾਜਵਾ ਵੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬਾਜਵਾ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਇਸ ਵੇਲੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਹਨ। ਚੌਧਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਈ ਸੀ ਪਰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਮਾਸਟਰ ਗੁਰਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਵਜ਼ਾਰਤ ਵਿਚ ਮੰਤਰੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੂੰਹ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ’ਚ ਉਤਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਲੂਕਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਪਰਮਪਾਲ ਕੌਰ ਮਲੂਕਾ ਦੇ ਵੀ ਐਤਕੀਂ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਕੁੱਦਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦਾ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਟਿਕਟ ’ਤੇ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦੇ ਕਿਆਸ ਹਨ।

         ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦਾ ਢਿੱਲੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਸਿਆਸਤ ’ਚ ਮੋਹਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਵਿਧਾਇਕ ਕਿੱਕੀ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜਸਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਗਦੀਸ਼ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਵੀ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਚੌਟਾਲਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਨੈਨਾ ਸਿੰਘ ਚੌਟਾਲਾ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਮਰਹੂਮ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੰਸੀ ਲਾਲ ਦੀ ਨੂੰਹ ਕਿਰਨ ਚੌਧਰੀ ਵੀ ਵਿਧਾਇਕਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਮੁਲਾਇਮ ਯਾਦਵ ਦੀ ਨੂੰਹ ਡਿੰਪਲ ਯਾਦਵ ਵੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਆਗੂ ਸ਼ਿਵ ਰਾਜ ਪਾਟਿਲ ਦੀ ਨੂੰਹ ਅਰਚਨਾ ਪਾਟਿਲ ਵੀ ਹੁਣ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਹਨ। 

                                 ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਐਮਪੀ ਸੁਭਦਰਾ ਜੋਸ਼ੀ

ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚੋਂ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਦਾ ਮਾਣ ਸੁਭਦਰਾ ਜੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਮਹਿਲਾ ਫਿਰ ਅੰਬਾਲਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ। ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਦਫ਼ਾ ਕਰਨਾਲ ਤੋਂ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। ਔਰਤਾਂ ’ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਖਬੰਸ ਕੌਰ ਭਿੰਡਰ ਅਜਿਹੀ ਮਹਿਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਦਫ਼ਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਚਾਰ ਦਫ਼ਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ।

                                 ਭੱਠਲ ਸਿਰ ਸਜਿਆ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਤਾਜ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦਾ ਤਾਜ ਬੀਬੀ ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ ਦੇ ਸਿਰ ਸਜਿਆ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ ਤੋਂ ਪੰਜ ਦਫ਼ਾ ਵਿਧਾਇਕਾ ਬਣੇ। ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਬੀਬੀ ਭੱਠਲ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ 1971 ਅਤੇ 1977 ਵਿਚ ਦੋ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਵੀ ਆਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ’ਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮਹਿਲਾ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜੀ ਸੀ। ਸਾਲ 2009 ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਾਰ ਮਹਿਲਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀਆਂ ਸਨ।

                                            ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਣ ਮਿਲਿਆ

ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਧੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਦੀ ਧੀ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ ਦੋ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਟਿਕਟ ’ਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੋਸ਼ ਤਿੰਨ ਦਫ਼ਾ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਤਾ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਵੀ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਵਜ਼ਾਰਤ ਵਿਚ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਆਤਮਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬੇਟੀ ਉਪਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਵੀ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਰਹੂਮ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ ਗੁਰਕੰਵਲ ਕੌਰ ਵੀ ਸਾਲ 2002 ਵਿਚ ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣੀ ਸੀ।

                                                        ਇੰਝ ਭੰਨੀ ਮੜਕ
                                    ਬਠਿੰਡੇ ਆਲ਼ੇ ਵੋਟਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਸ਼ੌਂਕੀ..!
                                                       ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਕਦੇ ਬਠਿੰਡਾ ’ਤੇ ਪਛੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਗ਼ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ‘ਬਠਿੰਡਾ ਆਲ਼ੇ ਰਫ਼ਲਾਂ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸ਼ੌਂਕੀ’। ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ‘ਵੇਖਿਆ ਤੇਰਾ ਬਠਿੰਡਾ, ਨਾ ਤੋਰੀ ਨਾ ਟਿੰਡਾ’ ਦਾ ਮਿਹਣਾ ਵੀ ਸੁਣਨਾ ਪਿਆ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਹੁਣ ਮਿਹਣੇ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਮੜਕ ਭੰਨ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਰਾਜ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਵੋਟਰ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮੋਹਰੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਝੰਡੀ ਲਈ ਹੈ। ਲੰਘੀਆਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਬਠਿੰਡਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕਾ ਰਾਖਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਹਲਕਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਝੰਡੀ ਵਾਲਾ ਰੁਝਾਨ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਸੂਬਾਈ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਦੂਜੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ 1952 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 78 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਪਹਿਲੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਦਰ 74.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। 

         ਮਗਰੋਂ 1967 ਵਿੱਚ 71.1 , 1977 ਵਿੱਚ 70.1 ਅਤੇ 2014 ਵਿੱਚ 70.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ 70 ਫ਼ੀਸਦੀ ਨੂੰ ਛੂਹ ਨਾ ਸਕੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋਈਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ 1991 ਵਿੱਚ 24 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਿਬਿਨ ਸੀ. ਨੇ ਐਤਕੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਦਾ ਟੀਚਾ 70 ਫ਼ੀਸਦੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਵਾਰ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ 2019 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਚੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਦੀ 76.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਜਦੋਂਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ 59.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ। 2014 ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 77.2 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 64.7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੀ ਰਹੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਦੀ 78.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ 64.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਰਾਖਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਫ਼ਰੀਦੋਕਟੀਆਂ ਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਵਿਚ ਸਰਦਾਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। 

         2004 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 70.7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਫਰੀਦਕੋਟ ਹਲਕੇ ਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ 55.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। 1999 ਵਿੱਚ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਹਲਕਾ 71.2 ਫ਼ੀਸਦੀ ਨਾਲ ਅੱਵਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ 1998 ਵਿਚ ਵੀ 72.7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1996 ਵਿਚ ਵੀ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਹਲਕਾ 72 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਰਿਹਾ। ਰੁਝਾਨ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਖਵੇਂ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੋਲਿੰਗ ਦਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 1991 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 24 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਹੋਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਹਲਕਾ 43.7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਨਾਲ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ 1989 ਵਿੱਜ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੰਬਰ ਸੰਗਰੂਰ ਹਲਕੇ ਦਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ 71.7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ 1977, 1980 ਅਤੇ 1984 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਰੋਪੜ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੀ ਝੰਡੀ ਰਹੀ ਹੈ। 

         ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਸਾਲ 1967 ਅਤੇ 1971 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚੋਂ ਮੋਹਰੀ ਰਿਹਾ। ਪਹਿਲੀ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਰੋਹਤਕ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਅੱਵਲ ਰਿਹਾ। ਸੰਗਰੂਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਤ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 2009 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ 78.4 ਫ਼ੀਸਦ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਹਲਕਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਸ ਰਿਕਾਰਡ ਨੂੰ ਤੋੜ ਨਾ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਨਹਿਰੂ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੋ. ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਠਿੰਡਾ ਸੰਸਦੀ ਹਲਕਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਸੋਝੀ ਔਸਤਨ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਵਜੋਂ ਲੋਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਵੋਟਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਰਾਜ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਇਹ ਉਸਾਰੂ ਪਹਿਲੂ ਹੈ।

                                                        ਸਿਆਸੀ ਕੁੰਡਲੀ
                            ਜੀਵੇ ਆਸਾ, ਜਾਵੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਦੇਵੇ ਕੌਣ ਦਿਲਾਸਾ..!
                                                         ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਐਤਕੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪੱਲੇ ਉਮੀਦਾਂ ਵੀ ਨੇ, ਨਮੋਸ਼ੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਧਰਵਾਸੇ ਵੀ। ਚੋਣ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਕੋਣੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ‘ਆਪ’ ਨੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਣ ਵਿਚ ਪਹਿਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਐਤਕੀਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨਗੇ। ਵੱਡਾ ਸੁਆਲ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ’ਚ ‘ਕਮਲ ਦਾ ਫੁੱਲ’ ਖਿੜੇਗਾ? ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022 ਦੇ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ ’ਤੇ ਝਾਤ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਮਾਲਵਾ ਖ਼ਿੱਤੇ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਪੈਰ ਲੱਗਣੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਾਪਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂਕਿ ਮਾਝੇ ਅਤੇ ਦੁਆਬੇ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ’ਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਵੱਲੋਂ 1998 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਦਫ਼ਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਇਕੱਲੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲੜੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਜਪਾ ਨੇ 2022 ਵਿਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਆਪਣੇ ਦਮ ’ਤੇ ਲੜੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 6.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ 13 ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਆਪਣੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਉਤਾਰੇਗੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। 

           ਸਾਲ 2022 ਦੀਆਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 1.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ 9 ਹਲਕਿਆਂ ’ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ 13031 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਨੌਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਦੋ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਛੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 26032 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ-2022 ਭਾਜਪਾ ਨੇ 74 ਹਲਕਿਆਂ ਤੋਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ 10.10 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਵਾਈਜ਼ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 13,766 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਜੋ ਕਿ 2.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂਕਿ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਚਾਰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚੋਂ 38,672 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਜੋ ਕਿ 3.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਟਿਆਲਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ 5 ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 71,476 ਵੋਟਾਂ ਮਤਲਬ 5.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ।

          ਲੰਘੀਆਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਮਾਲਵਾ ਖ਼ਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 13.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਅੱਠ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 1.54 ਲੱਖ ਵੋਟ ਹਾਸਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ’ਚੋਂ 10.9 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਜਿੱਥੇ 7 ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 1.41 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਆਨੰਦਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ 9 ਹਲਕਿਆਂ ’ਚੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 7.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਜੋ ਕਿ 7.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ਮੌਕੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ’ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ’ਚੋਂ 13.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ ਜਦੋਂਕਿ ਲੁਧਿਆਣਾ ’ਚੋਂ 13.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਜਲੰਧਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ’ਚੋਂ 10.9 ਫ਼ੀਸਦੀ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਹਲਕੇ ’ਚੋਂ 10 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਪਿਛਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਭਾਜਪਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਉਮੀਦਾਂ ਲਗਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੀ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। 

           2022 ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ‘ਆਪ’ ਨੂੰ 42.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਮਿਲੇ ਸਨ ਜਦੋਂਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ 23.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ 18.5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਪਿਛਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਚ ਵੋਟ ਦਰ 20 ਫ਼ੀਸਦ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਅੱਠ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ 20 ਫ਼ੀਸਦ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵੋਟ ਦਰ 2022 ਵਿਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਵਾਈਜ਼ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਵੋਟ ਦਰ ਸੰਗਰੂਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ 53.2 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ 51.8 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। 

          ‘ਆਪ’ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਨੀਵੀਂ ਵੋਟ ਦਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ 28.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ 33.9 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਵੋਟ ਦਰ 25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵੋਟ ਦਰ ਹਲਕਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ 10.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਸਪਾ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ’ਚ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਸਪਾ ਦੀ ਵੋਟ ਦਰ 9.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਲੰਧਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ 3.9 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਸੀ।

                               ਚਾਰ ਹਲਕਿਆਂ ’ਚ ਅਕਾਲੀ- ਭਾਜਪਾਈ ਭਾਈ ਭਾਈ..

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਚਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2022 ਚੋਣਾਂ ਮੌਕੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 17.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਮਿਲੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ 13.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 10 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਕਾਲੀ ਨੂੰ 10.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਲੰਧਰ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 10.9 ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ 16.8 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ 15.6 ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ 13.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟ ਮਿਲੇ ਸਨ।

                                         ਭਾਜਪਾ ਅੱਗੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ !

ਐਤਕੀਂ ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ’ਤੇ ਚੋਟ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਭਾਜਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲੇ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬੋਰਡ ਲੱਗਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲੋਂ ਅਲਹਿਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ’ਚੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਰ ਝੱਲਣੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਆਸਵੰਦ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੋਟ ਆਧਾਰ ਐਤਕੀਂ ਵਧੇਗਾ।

                                                       ਸਿਆਸੀ ਲਹਿਜ਼ਾ
                        ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਲਹਿਰਾਏ ਜਿੱਤ ਦੇ ਝੰਡੇ..!
                                                        ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ :ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦਿਖਾਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਲੋਕ ਫ਼ਤਵੇ ਨੇ ਰਾਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਦ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਉਹ ਵੇਲਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਘੋਲਾਂ ’ਚ ਕੁੱਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਜਿਤਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਚੇਤਿਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਲਹਿਜ਼ਾ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਾਹੂਬਲੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਤੋਰ ਵੱਖਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਿਧਾਇਕ ਕਾਮਰੇਡ ਵਧਾਵਾ ਰਾਮ ਬਣਿਆ। ਉਹ ਹਿਸਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸੀ ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਲ ਜਿੱਤ ਦੇ ਹਾਰ ਪਾ ਦਿੱਤੇ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਯੋਧਾ ਬਣ ਕੇ ਕੁੱਦਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ 22 ਅਗਸਤ 1948 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵਧਾਵਾ ਰਾਮ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸਣੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਸੁਰੰਗ ਬਣਾ ਕੇ ਫ਼ਰਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

       ਮਗਰੋਂ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 4 ਅਪਰੈਲ 1952 ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਾਮਰੇਡ ਵਧਾਵਾ ਰਾਮ ਦੀ 29 ਮਈ 1989 ਨੂੰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਕਾਮਰੇਡ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ ਹਲਕਾ ਮਾਨਸਾ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸਨ। ਉਹ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਫ਼ੱਕਰ ਬੁਢਲਾਡਾ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਆਗੂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਿਰਕੱਢ ਨੇਤਾ ਸਨ। ਸਾਬਕਾ ਵਿਧਾਇਕ ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਦੇਵ ਅਰਸ਼ੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਕਸਦ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਗੂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਝੱਲਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਿਤਾਇਆ ਵੀ। ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਆਗੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੁਤੰਤਰ ਨੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਚੋਣ ਨਹੀਂ ਜਿੱਤੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਗੁਪਤਵਾਸ ਰਹੇ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵੀ ਕੱਟੀਆਂ। ਸੰਗਰੂਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। 

          ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 13 ਅਪਰੈਲ 2023 ਨੂੰ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨਿਹਾਲਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੁਤੰਤਰ ਦੇ ਬੁੱਤ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1977 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਅਕਾਲੀ ਨੇਤਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਆਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਏ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 1989 ਮੌਕੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਮਾਨ ਦਲ) ਦੇ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸਨ, ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਹਲਕਾ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਤੋਂ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। ਸ੍ਰੀ ਮਾਨ ਨੂੰ 4.80 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਜੇਤੂ ਫ਼ਰਕ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਰਾਮ ਵਿਲਾਸ ਪਾਸਵਾਨ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਾਨ ਦਾ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਪਟਿਆਲਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ 1989 ਵਿੱਚ ਅਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਮੌਕੇ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸਨ।

          ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਲੋਕ ਫ਼ਤਵੇ ਮਿਲਣ ਮਗਰੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾ ਸ਼ਰਦ ਯਾਦਵ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਜੱਬਲਪੁਰ ਦੀ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ 1974 ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ਰਦ ਯਾਦਵ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੰਦ ਸਨ। ਉਹ ਜੇਪੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ ਕੁੱਦੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਖ਼ੁਦ ਇਹ ਆਗੂ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਕਮਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸਾਬਕਾ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਮੰਤਰੀ ਜਾਰਜ਼ ਫਰਨਾਡੇਜ਼ 1977 ਵਿਚ ਮੁਜ਼ੱਫ਼ਰਨਗਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਸਨ ਅਤੇ ਚੋਣ ਮੌਕੇ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੰਦ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਨੇਤਾ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਇੱਜ਼ਤ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਬਾਹੂਬਲੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਦੇ ਆਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਹੀ ਹਕੂਮਤ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਫ਼ੌਤ ਹੋਏ ਮੁਖਤਾਰ ਅੰਸਾਰੀ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਚੋਣਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਹੀ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। ਹਰੀ ਸ਼ੰਕਰ ਤਿਵਾੜੀ ਅਤੇ ਵਰੇਂਦਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਅਪਰਾਧਿਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। ਹੋਰ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹਨ।

                             ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਪ੍ਰੋ. ਸੇਖੋਂ

ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਪ੍ਰੋ. ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਆਗੂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਹਰ ਪੰਨੇ ’ਤੇ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਲੋਕ ਫ਼ਤਵੇ ਦਾ ਹੱਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋ.ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕਿਆਂ ’ਤੇ ਅਹਿਮ ਮਾਅਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

                                                      ਮਾਈ ਦੇ ਲਾਲ 
                                    ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਹੀ ਝੁੱਲ ਗਈ..! 
                                                      ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ   

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਅਤੀਤ ’ਤੇ ਝਾਤ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਟਾਵੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿੱਤ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਮਿਟਾ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦਿਲ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖਰਾ ਮਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਜਿਤਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਮੁੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਕੋਈ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਸਾਲ 1989 ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਵਰਗੀ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਝੁੱਲੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤਰਨਤਾਰਨ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ 4.80 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਸਨ।

 ਵਰ੍ਹਾ 1989 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਮਾਨ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਚੋਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਮਾਰਜਿਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਦੂਜਾ ਨੰਬਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਨੰਬਰ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਹਾਜੀਪੁਰ ਹਲਕੇ ਚੋਂ ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਰਾਮ ਵਿਲਾਸ ਪਾਸਵਾਨ ਦਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੋਣ 5.04 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 17 ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਮਾਨ ਤੋਂ  ਬਾਅਦ ਮਾਰਜਿਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਦੂਜਾ ਨੰਬਰ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2014 ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਕੇਵਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਸੰਗਰੂਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ 2.11 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। 2014 ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਚੋਂ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਾਰਜਿਨ ਸੀ।

        ਪੰਜਾਬ ਚੋਂ ਮਾਰਜਿਨ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਤੀਜਾ ਨੰਬਰ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਲ 2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਘੁਬਾਇਆ ਨੂੰ 1.98 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਮਾਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਵੱਡੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਚੋਣ ਵਾਈਜ਼ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2019 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਾਰਜਿਨ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 2014 ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਵਿਚ ਸੂਬੇ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਜੇਤੂ ਰਹੇ । ਸਾਲ 2009 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸੂਬੇ ਭਰ ਚੋਂ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਮਾਰਜਿਨ 1.20 ਲੱਖ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ।

ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2004 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਮਾਰਜਿਨ ਨਾਲ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਜੇਤੂ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ 1.35 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਸਫਲ ਹੋਏ ਸਨ। 1999 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਜਿੱਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਫ਼ਰਕ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਗ਼ਾਲਿਬ ਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1.05 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। 1998 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸੂਬੇ ਚੋਂ ਤਰਨਤਾਰਨ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ 1.41 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਜੇਤੂ ਹੋ ਨਿਕਲੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 1996 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸੂਬੇ ਭਰ ਚੋਂ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਰਵੇ ਨੇ 92,229 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ ਬਾਜ਼ੀ ਮਾਰੀ ਸੀ। 

ਸਾਲ 1991 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਯਸ਼ ਨੇ 1.13 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ, 1989 ਵਿਚ ਤਰਨਤਾਰਨ ਤੋਂ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਨੇ 4.80 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ, 1984 ਵਿਚ ਸੰਗਰੂਰ ਤੋਂ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ ਨੇ 1.22 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 1980 ਵਿਚ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਬਲਰਾਮ ਜਾਖੜ ਨੇ 1.94 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ, 1977 ਵਿਚ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਨੇ 1.75 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਮਾਰਜਿਨ ਨਾਲ, ਸਾਲ 1971 ਵਿਚ ਫਿਲੌਰ ਤੋਂ ਸਾਧੂ ਰਾਮ ਨੇ 1.05 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਹਰ ਚੋਣ ਵਿਚ ਉਪਰੋਕਤ ਦੀ ਮਾਰਜਿਨ ਵਿਚ ਝੰਡੀ ਰਹੀ ਹੈ। 

 ਜਦੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਵੋਟ ਮਾਰਜਿਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਲ 2019 ਵਿਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਨਵਸਾਰੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੀਆਰ ਪਾਟਿਲ ਨੇ 6.89 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਏਨੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2009 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ ਸੀਐਮ ਚਾਂਗ ਦਾ 4.83 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2004 ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਵਿਚ ਰਿਕਾਰਡ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਅਨਿਲ ਬਾਸੂ ਨੇ 5.92 ਲੱਖਾਂ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ।  ਬਿਹਾਰ ਚੋਂ ਰਾਮ ਵਿਲਾਸ ਪਾਸਵਾਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਝੰਡੀ ਲੈਣ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰੀ ਮੱਲ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਪਾਸਵਾਨ ਨੇ 1989 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਹਾਜੀਪੁਰ ਤੋਂ 5.04 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1977 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ 4.24 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਾਈ ਸੀ। 

                   ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਤੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਰਹੀ ਝੰਡੀ..

ਦੇਸ਼ ਭਰ ਚੋਂ ਮਾਰਜਿਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਲ 2014 ਵਿਚ ਵਡੋਦਰਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ 5.70 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਦੂਜਾ ਨੰਬਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1984 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਅਮੇਠੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ 3.14 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੋ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਚੋਂ ਮਾਰਜਿਨ ਵਿਚ ਰਿਕਾਰਡ ਰਿਹਾ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੁਲਕ ਚੋਂ ਵੋਟ ਮਾਰਜਿਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਨੰਬਰ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ। 

                        ਹੁਸਨ ਦੀ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਾਤ ਕੌਣ ਦੇਊ..

ਰਾਜਸਥਾਨ ਚੋਂ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਮਹਾਰਾਣੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਲ 1962 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚੇ ਮੁਲਕ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰਜ਼ਿਨ 1.57 ਲੱਖ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋਈਆਂ 17 ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਮਾਰਜਿਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜੇਤੂ ਰਹੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਹੁਸਨ ਦੀ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 

                ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਬਣਾਏ ਰਾਹ..

ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਮੌਕਾ ਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸਮੁੱਚੇ ਮੁਲਕ ਚੋਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਮਾਰਜਿਨ ’ਚ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਰਹੀ। 1967 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਮਾਰਜਿਨ ਬੀਕਾਨੇਰ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕਰਨੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1.93 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 1980 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਵੋਟ ਮਾਰਜਿਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਲਕਾ ਰੇਵਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਮਰਤੰਡ ਸਿੰਘ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 2.38 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਾਈ ਸੀ। 

                      ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰਜਿਨ

ਚੋਣ ਵਰ੍ਹਾ       ਹਲਕਾ             ਜੇਤੂ ਰਿਹਾ ਉਮੀਦਵਾਰ        ਜੇਤੂ ਮਾਰਜਿਨ

2019 ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ     ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ 1.98 ਲੱਖ

2014 ਸੰਗਰੂਰ    ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ 2.11 ਲੱਖ

2009 ਬਠਿੰਡਾ       ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ 1.20 ਲੱਖ

2004 ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ     ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ 1.35 ਲੱਖ

1999 ਲੁਧਿਆਣਾ    ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਗ਼ਾਲਿਬ 1.05 ਲੱਖ

1998 ਤਰਨਤਾਰਨ   ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ 1.46 ਲੱਖ

1996   ਬਠਿੰਡਾ     ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਰਵੇ 92,229

1991 ਜਲੰਧਰ   ਯਸ਼ 1.13 ਲੱਖ

1989 ਤਰਨਤਾਰਨ   ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ 4.80 ਲੱਖ

1984 ਸੰਗਰੂਰ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ 1.22 ਲੱਖ

1980 ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ      ਬਲਰਾਮ ਜਾਖੜ 1.94 ਲੱਖ

1977 ਬਠਿੰਡਾ  ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ 1.75 ਲੱਖ

1971 ਫਿਲੌਰ   ਸਾਧੂ ਰਾਮ 1.05 ਲੱਖ

1967            ਪਟਿਆਲਾ    ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ 1.10 ਲੱਖ

1962 ਊਨਾ     ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 70,222

 

                                                    ਸਿਆਸੀ ਮੁਕੱਦਰ
                           ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਭੁਲਾਇਆਂ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ..!
                                                    ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਚੋਣ ਅਖਾੜੇ ’ਚ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿਆਸੀ ਭਲਵਾਨ ਉੱਤਰੇ ਜਿਹੜੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਮਸਾਂ ਮਸਾਂ ਹੀ ਬਚੇ। ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤੇ ਇਹ ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾ ਸੰਸਦ ’ਚ ਵੀ ਪੁੱਜੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਹਾਰ ਮਿਲੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਹਾਰ ਭੁਲਾਇਆਂ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ। ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਆਏ ਤਾਂ ਦਰਜਨਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿੱਤ ਡਿੱਗਦੀ ਡਿੱਗਦੀ ਹੀ ਬਚਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਸਟੇਜ ਸਜੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਅੱਗੇ ਚੁਣੌਤੀ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1952 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਸੀ। 1984 ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 140 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। 

        ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੂੰ 2,73,352 ਵੋਟਾਂ, ਜਦੋਂਕਿ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ 2,73,212 ਵੋਟਾਂ ਹਾਸਲ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਦਾ ਫਰਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸੰਗਰੂਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਸੀਪੀਆਈ ਉਮੀਦਵਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੁਤੰਤਰ ਨੇ 1971 ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ 210 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਹਲਕਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੋਂ 2009 ਦੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਵੇਲੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਸੋਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ 366 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 1991 ਦੌਰਾਨ ਹਲਕਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਬਸਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਫਲੀਆਂ ਵਾਲਾ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1296 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਰਾਜ ਦੀ ਇਹੋ ਖੂਬੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਜਿੱਤ ਵਿਚਲਾ ਅੰਕੜਾ ਕੋਈ ਮਾਅਨੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਇਵੇਂ 1999 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਭਾਜਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਿਨੋਦ ਖੰਨਾ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੁਖਬੰਸ ਕੌਰ ਭਿੰਡਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ 1,399 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ।

       ਹਾਲਾਂਕਿ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁਣ 14-15 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 1967 ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੋਂ ਆਰ. ਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਟਿਕਟ ਤੋਂ ਚੋਣ 1511 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ 1962 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋੋਣਾਂ ਵਿਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੰਗਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1,870 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਚਿੱਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਂ 1952 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਫਰਕ ਝੱਜਰ ਰਿਵਾੜੀ ਹਲਕੇ ਦਾ ਰਿਹਾ ਜਿਥੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਘਮੰਡੀ ਲਾਲ ਦੀ 3,932 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਹੋਈ ਸੀ।ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਜਿੱਤ ਹਾਰ ਦਾ ਫਰਕ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2012 ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲੌਰ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਵਿਨਾਸ਼ ਚੰਦਰ, ਸੰਤੋਖ ਚੌਧਰੀ ਤੋਂ 31 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤੇ ਜਦੋਂਕਿ ਮਾਨਸਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ 2002 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ 44 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ।

       2012 ’ਚ ਆਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਕੈਰੋਂ 59 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜੇਤੂ ਰਹੇ ਅਤੇ ਦਸੂਹਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ 1997 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮਹੰਤ ਰਾਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ 53 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ 2007 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਟਾਲਾ ਤੋਂ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਜਗਦੀਸ਼ ਸ਼ਾਹਨੀ 86 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ, 2017 ਵਿੱਚ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਬਾਇਆ 265 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ, ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਤੋਂ 2022 ਵਿਚ ‘ਆਪ’ ਉਮੀਦਵਾਰ ਰਮਨ ਅਰੋੜਾ 247 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। ਸਾਲ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ 466 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ 1137 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ।

                                           ਪੁੱਤ ਦੀ ਜਿੱਤ, ਪਿਤਾ ਦੀ ਹਾਰ

1992 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਗਾ ਦੇ ਹਲਕਾ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣਾ ਤੋਂ ਜਨਤਾ ਦਲ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਿਜੇ ਸਾਥੀ ਅੱਠ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਾਥੀ ਰੂਪ ਲਾਲ ਹਲਕਾ ਮੋਗਾ ਤੋਂ 7 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ। ਵਿਜੇ ਸਾਥੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਤ ਤਾਂ ਜਿੱਤ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਥੀ ਰੂਪ ਲਾਲ 1967 ਅਤੇ 1977 ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

                                                       ਕੌਣ ਫੜੂ ਝੰਡੀ
                         ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਰੁਸਤਮੇ-ਹਿੰਦ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ..!
                                                      ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ  

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਘੜਮੱਸ ’ਚ ਅਤੀਤ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਚਿਹਰੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੇਤੂ ਰੱਥ ਕਦੇ ਰੁਕਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਨੇਤਾ ਨਾ ਲੋਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹਲਕਿਆਂ ਨਾਲੋਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਮਾਈ ਬਲਕਿ ਸਿਆਸਤ ’ਚ ਨਵੀਂਆਂ ਪੈੜਾਂ ਪਾਈਆਂ ਤਾਂ ਜੋ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮਾਣ ਕਰ ਸਕੇ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰ ਚੋਣ ਇੱਕੋ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ’ਤੇ ਲੜੀ। ਸਥਾਪਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਾਲ ਵਿੰਗਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਧਰੂ ਤਾਰੇ ਵਾਂਗੂ ਚਮਕਿਆ ਅਤੇ ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਅਖਾੜੇ ਦਾ ਰੁਸਤਮੇ ਹਿੰਦ ਬਣਿਆ। ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ’ਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 17 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦਕਿ ਹੁਣ 18ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ ਵੋਟਾਂ ਪੈਣੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕਾਮਰੇਡ ਇੰਦਰਜੀਤ ਗੁਪਤਾ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 11 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਿੱਤ ਦਾ ਮਹੂਰਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਕਦੇ ਚੋਣ ਹਾਰੇ ਨਹੀਂ। ਸਾਲ 1996 ਵਿਚ ਉਹ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। 

          ਸੀਪੀਆਈ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਸੋਮਨਾਥ ਚੈਟਰਜੀ ਜੋ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਵੀ ਰਹੇ, ਨੇ 9 ਵਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 89 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਭੋਗੀ। ਲਗਾਤਾਰ ਜੇਤੂ ਰਹਿਣ ਪਿੱਛੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਤਾਂ ਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੌਰਜ ਫਰਨਾਂਡੇਜ਼ ਨੂੰ ਕੌਣ ਭੁੱਲਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ 9 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ 1974 ਦੀ ਰੇਲਵੇ ਹੜਤਾਲ ਨੂੰ ਵੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਚੇਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰਹੇ ਤੇ 1977 ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਗਏ ਸਨ। ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੇ ਆਗੂ ਫਰਨਾਂਡੇਜ਼ ਕੇਂਦਰੀ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਰੇਲ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਹੇ। ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਅੱਗੇ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਠ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੀਐੱਮ ਸਈਦ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ 10 ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤੇ। ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਟਿਕਟ ’ਤੇ ਜਿੱਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਿਜਲੀ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਹੇ।ਮਾਧਵ ਰਾਓ ਸਿੰਧੀਆ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 9 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। 

         ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 26 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਵਜ਼ੀਰ ਵੀ ਰਹੇ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨੂੰ 10 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਵਾਜਪਾਈ ਪਹਿਲਾਂ 13 ਦਿਨ ਲਈ ਮਗਰੋਂ 13 ਮਹੀਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਸਾਲ 1999-2004 ਤੱਕ ਵਾਜਪਾਈ ਪੰਜ ਸਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਅੱਠ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ 1962 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਚੋਣ ਮੋਗਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਰੋਪੜ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਜਿੱਤਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਜਲੌਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿੱਤੇ। ਬਾਬੂ ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਠ ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਮੀਰਾ ਕੁਮਾਰ ਵੀ ਪੰਜ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਪੰਜ ਸਾਲ ਸਪੀਕਰ ਵੀ ਰਹੀ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਵੀ ਅੱਠ ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ ਜਦੋਂਕਿ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਜਪਾਈ ਕਰੀਆ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਅੱਠ ਵਾਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਰਾਜੇਸ਼ ਪਾਇਲਟ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਵਾਰੀ ਅਤੇ ਰਾਮ ਵਿਲਾਸ ਪਾਸਵਾਨ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚੋਂ 9 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ।

         ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਪਾਟਿਲ 7 ਅਤੇ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਛੇ ਵਾਰ ਐੱਮਪੀ ਬਣੇ ਹਨ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ ਨੇ 7 ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਨੂੰ ਵੀ ਪੰਜ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਯੋਗੀ ਅਦਿੱਤਿਆ ਨਾਥ ਪੰਜ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਕਸ਼ੀ ਮਹਾਰਾਜ ਵੀ ਪੰਜ ਵਾਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਝਾਂਸੀ ਤੋਂ ਭਾਜਪਾ ਟਿਕਟ ’ਤੇ ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ ਛੇ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਵੀ 7 ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੰਜ ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਰਘੂਨੰਦਨ ਲਾਲ ਭਾਟੀਆ ਛੇ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਹਨ ਜਦੋਂਕਿ ਸੁਖਬੰਸ ਕੌਰ ਭਿੰਡਰ ਨੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਚਾਰ ਵਾਰ ਐੱਮਪੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਭਾਜਪਾ ਟਿਕਟ ’ਤੇ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਹਨ। ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਜਿੱਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।

                                      ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰ

ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰ ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜ ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਡ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਹੇ। ਵਿਨੋਦ ਖੰਨਾ ਭਾਜਪਾ ਟਿਕਟ ’ਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਚਾਰ ਵਾਰ ਐੱਮਪੀ ਬਣੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਨੀ ਦਿਉਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਿੱਤ ਨੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ। ਰਾਜ ਬੱਬਰ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਤਰੂਘਨ ਸਿਨਹਾ ਵੀ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਸਫਲ ਹੋਏ। ਹੇਮਾ ਮਾਲਿਨੀ ਅਤੇ ਕਿਰਨ ਖੇਰ ਦੋ ਵਾਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਮ ਹਨ।

                                      ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਗੱਡੇ ਨੇ ਝੰਡੇ..

ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵਿਜੇ ਰਾਜੇ ਸਿੰਧੀਆ ਨੇ ਅੱਠ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ। ਯੂਪੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਤੋਂ ਹੁਣ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਅੱਠ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਸਪੀਕਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਸੁਮਿਤਰਾ ਮਹਾਜਨ ਵੀ ਅੱਠ ਵਾਰ ਜੇਤੂ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਵਸੁੰਧਰਾ ਰਾਜੇ ਸਿੰਧੀਆ ਨੇ ਪੰਜ ਵਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਗੀਤਾ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਸੱਤ ਵਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੁਖਬੰਸ ਕੌਰ ਭਿੰਡਰ ਵੀ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਹੈ।