ਉਧਾਰੇ ਰਾਸ਼ਨ 'ਤੇ
           ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰਨਗੇ ਹਿਰਨ !
                                  ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ 'ਚੋਂ ਫੰਡ ਨਾ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਉਧਾਰ ਦਾ ਰਾਸ਼ਨ ਛਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੰਗਲਾਤ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮਿੰਨਤ ਤਰਲੇ ਨਾਲ ਉਧਾਰਾ ਰਾਸ਼ਨ ਚੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਨੂੰ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮਿਹਣੇ ਵੀ ਸੁਣਨੇ ਪੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਨ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਖਣ ਲੱਗੇ ਹਨ ਕਿ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਪੈਸਾ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਨ ਲਈ ਫੰਡ ਮੁੱਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫੰਡ ਨਾ ਭੇਜੇ ਤਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਨ ਵੀ ਬੰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤਕਰੀਬਨ ਪੰਜ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਰਾਸ਼ਨ ਉਧਾਰ ਲੈ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
            ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਦੇ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ 2012 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੰਡ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਧਾਰ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਾਢੇ 12 ਕੁਇੰਟਲ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਸਪਲਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਾਂਭਰ,ਹਿਰਨ ਅਤੇ ਚੀਤਲ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵੇਲੇ 45 ਕਾਲੇ ਹਿਰਨ,16 ਚੀਤਲ ਅਤੇ 10 ਸਾਂਬਰ ਹਨ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਬਿੱਲ ਇੱਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 3 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਬਕਾਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਰਾਈ ਰਾਸ਼ਨ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਡੇਢ ਤੋਂ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੇ ਬਕਾਏ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਤਕਰੀਬਨ 750 ਰੁਪਏ ਦੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਗੈਰਾ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ 9 ਬਾਂਦਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੇਬ,ਕੇਲੇ ਅਤੇ ਬਰੈਡ ਵਗੈਰਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੋਤੇ ਲਈ ਮਿਰਚਾਂ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਅਤੇ ਖੀਰਾ ਸਪਲਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਡਰਾਈ ਰਾਸ਼ਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰਾ,ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਿਣਕੀ ਅਤੇ ਸਤਨਾਜਾ ਵਗੈਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਹਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਖਲ ਵਗੈਰਾ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
            ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ 'ਚ ਪ੍ਰ੍ਰਤੀ ਸਾਂਬਰ 25 ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹਿਰਨ 15 ਕਿਲੋ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਇੱਕ ਚੀਤਲ ਨੂੰ 250 ਗਰਾਮ ਫੀਡ ਅਤੇ ਸਾਂਬਰ ਨੂੰ 500 ਗਰਾਮ ਫੀਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਅਤੇ ਰੇਂਜ ਅਫ਼ਸਰ ਪਵਨ ਸ੍ਰੀਧਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਾਰਚ 2013 ਤੱਕ ਦੇ ਬਜਟ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਜਲਦੀ ਆਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਹਾਲੇ ਬਕਾਏ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ 'ਚ ਕਾਫੀ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੇ ਹਿਰਨ ਸਫਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦਾ ਡਰੀਮ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਹੈ। ਇਸ ਹਿਰਨ ਸਫਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਉਦਘਾਟਨ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਠਿੰਡਾ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪਾੜ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਹਿਰਨ ਸਫਾਰੀ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਡਿੱਗ ਪਈ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕੰਮ ਪਛੜ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਜਟ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸੇਇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਸ਼ਨ ਮਨੀ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਅਜਿਹੀ ਦਿੱਕਤ ਨਹੀਂ ਆਈ ਸੀ।
                                                ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣੀ
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੰਗਲਾਤ ਅਫ਼ਸਰ,ਬਠਿੰਡਾ  ਕੇ.ਕੰਨਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਆਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਹਫਤੇ ਅਦਾਇਗੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਾਸ਼ਨ ਤਾਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਦਿੱਕਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੋ ਰਾਸ਼ਨ ਟੈਂਡਰ ਨਾਲ ਸਪਲਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਤਾਂ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

                ਤਰਕੀਬ

ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜੇ 'ਭੂਤ'
            ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੀ ਚਮਕ ਦਮਕ 'ਭੂਤਾਂ' ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤਾਹੀਓਂ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਦੇ 'ਭੂਤ' ਵਿਕਾਸ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਬਰੇਕ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੰਗਲੀ ਬੀੜ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ 'ਭੂਤ' ਭਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਨਹਿਰ ਟੁੱਟਣ ਕਰਕੇ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਡਿੱਗ ਪਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਉਸਾਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੁਣ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਹੁਣ ਕੋਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਇਥੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ 'ਭੂਤਾਂ' ਦੀ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਝੱਲ ਸਕਦੇ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੇ ਕੰਮ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਭੂਤਾਂ' ਕਰਕੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਲੇਟ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਹੁਣ ਨਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਣੀ ਹੈ ਪਰ ਕੋਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਦੇ 'ਭੂਤਾਂ' ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕੰਮ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤਹਿਤ ਹਿਰਨ ਸਫਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੇ ਜੰਗਲ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਵੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਅਲਾਟ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੇਬਰ ਨੂੰ 'ਭੂਤਾਂ' ਨੇ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਕੰਮ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਲੇਟ ਹੋ ਗਿਆ।
       ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਠੇਕੇਦਾਰ ਤਰਸੇਮ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਨਿਰਮਾਣ ਮਹਿਕਮੇ ਨੂੰ 'ਭੂਤਾਂ' ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਾਲਾ ਪੱਤਰ ਵੀ ਲਿਖ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਸੂਚਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਰਸੇਮ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਲੇਬਰ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਦੇ ਜੰਗਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਾਤ ਵਕਤ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਭੂਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਗੜ ਦਗੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਵਕਤ ਭੱਜਣਾ ਵੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਤਰਸੇਮ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਲੇਬਰ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਭੂਤਾਂ' ਨੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਪਛੜ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਮੁੜ ਲੇਬਰ ਲਿਆਂਦੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਸਤੇ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਇਕ ਏਕੜ ਜਗ੍ਹਾ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦਿਨ ਛਿਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੇਬਰ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 'ਭੂਤਾਂ' ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ 'ਭੁੱਲਰ ਕੰਸਟਰਕਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀ' ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਭੂਤਾਂ' ਨੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਦੋ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ 'ਭੂਤਾਂ' ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਲਿਆਉਣੇ ਪਏ ਸਨ।
         ਲੋਕ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਇੰਜਨੀਅਰ ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਕਹਿਣ ਸੀ ਕਿ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਿੱਕਤ ਆਈ ਸੀ ਅਤੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੇ 'ਭੂਤਾਂ' ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੰਮ ਵੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਛੜ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੰਗਲਾਤ ਅਫਸਰ ਕੇ.ਕੰਨਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਭੂਤਾਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।ਥਾਣਾ ਬਠਿੰਡਾ (ਸਦਰ) ਦੇ ਮੁੱਖ ਥਾਣਾ ਅਫਸਰ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਮਾਣਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ 'ਭੂਤ' ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਫੌਰੀ ਇਤਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਭੂਤਾਂ' ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣਨਗੇ।  
                              ਇਹ ਭੂਤ ਕੌਣ ਹਨ
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਲੱਕੜ ਚੋਰ ਹਨ ਜੋ ਬੀੜ ਚੋਂ ਲੱਕੜਾਂ ਚੋਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਜੋ ਚਾਰਦਵਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਹ ਚੋਰੀ ਰੁਕ ਜਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਡਰ ਲੱਕੜ ਮਾਫੀਏ ਨੂੰ ਸੀ, ਲੱਕੜ ਮਾਫੀਆ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜੇ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੱਕੜ ਮਾਫੀਏ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਾਤ ਵਕਤ ਕੰਮ ਤੇ ਲੱਗੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਾਂ ਬਣਕੇ ਡਰਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੂਤਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਇਹ ਕੰਮ ਪਛੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਫਿਰ ਨਵੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਦੀਆਂ ਭੂਤਾਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ।

                                                                                             

               ਸ਼ੇਰ ਦਿਲ ਪੰਜਾਬੀ

  ਗਿੱਦੜਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਡਰੇ...
                ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਕੋਈ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗਿੱਦੜ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਾ ਏਦਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ। ਕਹਿ ਲਓ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਗਧੇ ਘੋੜੇ ਦਾ ਇੱਕੋ ਮੁੱਲ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਡਾਪਟ (ਗੋਦ) ਦੇਣ ਦੀ ਸਕੀਮ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਅਡਾਪਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਚਿੜੀਆਘਰਾਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਅਤੇ ਸਲਾਨਾ ਦੇ ਮੁੱਲ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਓ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚੇ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਅਡਾਪਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਮਨਪਸੰਦ ਦਾ ਜਾਨਵਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੈਸਾ ਦੇ ਕੇ ਅਡਾਪਟ (ਗੋਦ) ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਛੱਤਬੀੜ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਈ। ਮਗਰੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰੁਚੀ ਘਟ ਗਈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਬੀੜ ਤਲਾਬ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕੋਈ ਜਾਨਵਰ ਗੋਦ ਨਹੀਂ ਲਿਆ। ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਨੇ ਕਾਫੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਕੋਈ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ।
       ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਨੇ ਬਾਕਾਇਦਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੇ 34 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ 84 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਸਲਾਨਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਿੱਦੜ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਲਾਨਾ 29500 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਮੁੱਲ ਹਾਥੀ ਦਾ 2.09 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਿਆਈ ਘੋੜੇ ਦਾ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਾਲਾਨਾ 1.39 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਚੀਤੇ ਦਾ ਮੁੱਲ 37200 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਹਿਰਨ ਦਾ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਮੁੱਲ 12600 ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਬਾਂਦਰ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣਾ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ 15300 ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਏਦਾਂ ਹੀ ਜੰਗਲੀ ਮੱਝ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ 40700 ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਗਰਮੱਛ ਅਡਾਪਟ ਕਰਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਸਲਾਨਾ 46300 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤਹਿਤ ਜੋ ਵੇਰਵੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 14 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਅਡਾਪਟ ਕਰਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਪੰਛੀ ਮੋਰ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ 2800 ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਅਤੇ ਤੋਤੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਲਈ ਸਾਲਾਨਾ 4500 ਰੁਪਏ ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਵੇਂ ਹੀ  ਤਿੱਤਰ ਦਾ ਮੁੱਲ 1000 ਰੁਪਏ, ਕਬੂਤਰ ਦਾ 400 ਰੁਪਏ, ਬੱਤਖ ਦਾ 1600 ਰੁਪਏ, ਕੱਛੂਕੁੰਮੇ ਦਾ 8200 ਰੁਪਏ, ਈਮੂ ਦਾ 53400 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਉੱਲੂ ਦਾ 8100 ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੈ।
        ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ 200 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਨਵਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ 32 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਥੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ 15 ਵਲਗਣ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਾਲੇ ਹਿਰਨ ਵੀ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਸ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਕੋਈ ਜਾਨਵਰ ਅਡਾਪਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੰਗਲਾਤ ਅਫਸਰ ਬਠਿੰਡਾ ਕੇ.ਕੰਨਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਅਡਾਪਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ। ਸੂਚਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਨੀਲੋ ਵਿਖੇ ਹਿਰਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 10 ਨਸਲਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਹੁਤੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਚਿੜੀਆਘਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸ਼ੇਰਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ 6 ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ 9 ਹੋਰ ਨਸਲਾਂ ਹਨ।
        ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੰਗਲਾਤ ਅਫਸਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਾਨਵਰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਾਸਤੇ ਅਡਾਪਟ ਕੀਤੇ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਅਡਾਪਸ਼ਨ ਹੋ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਗਈ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਪੰਛੀ ਘਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹੋ ਜੇਹਾ ਹੀ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਪਤਾ ਲਗਿੱਆ ਹੈ ਕਿ ਛੱਤਬੀੜ ਵਿਖੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕੁਝ ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਅਡਾਪਟ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਜਾਨਵਰ ਗੋਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਏ ਗਏ। ਪੀਪਲਜ਼ ਫਾਰ ਐਨੀਮਲਜ਼ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗੌਰਵ ਗੋਇਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਨੇ ਮੁਢਲੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਹੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਸਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਾਂ ਘੱਟ ਰੱਖਣੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ।
                          ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੀ ਸਕੀਮ ਕੀ ਹੈ ?
ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਅਡਾਪਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚਿੜੀਆ ਘਰਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਮਹੀਨਾਵਾਰ/ਸਲਾਨਾ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਅਵਾਸ ਦਾ ਖਰਚਾ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਗੋਦ ਲਏ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਗੋਦ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੋ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਵੇਗਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚਿੜੀਆ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਦਫਾ ਪ੍ਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਸੈਰ ਕਰਨ ਦੇ ਮੁਫਤ ਪਾਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਪੰਛੀ ਗੋਦ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪੰਜ ਪੰਛੀ ਗੋਦ ਲੈਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ।