ਭਾਈਚਾਰਾ
                  ਨਹੀਂ ਟੁੱਟੀ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ...
                                    ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ :  ਸਤਲੁਜ ਯਮਨਾ ਲਿੰਕ ਨਹਿਰ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਝਗੜਾ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾ ਐਸ.ਵਾਈ.ਐਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਤੇ ਜੰਗ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਠੀਕ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਨਿਵੇਕਲੀ ਮਿਸਾਲ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਉਬਾਲਾ ਦੇਣ ਥਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਹਰਿਆਣਾ ਸੀਮਾ ਤੇ ਪੈਂਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਗੂੜੀ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਕਿਉਲ ਰਜਵਾਹਾ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਰਜਵਾਹੇ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਮੋਘਾ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਖਾਲ ਹੈ। ਸਾਂਝੇ ਖਾਲ ਤੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪੱਕਾ ਸ਼ਹੀਦਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੌਰੇਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਦੇ ਹਨ। ਕਰੀਬ ਪੰਜਾਹ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਖਾਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਹਨ। ਕੌਰੇਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 21.5 ਮਿੰਟ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪੱਕਾ ਸ਼ਹੀਦਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 18 ਮਿੰਟ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕਲਾਲਵਾਲਾ (ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ  ਪੰਜਾਬ ਚੋਂ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨ ਵਿਛਾ ਕੇ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਤੇ ਟਿਊਬਵੈਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਉਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ।                                                                  ਪਿੰਡ ਫੱਗੂ (ਹਰਿਆਣਾ) ਦੇ ਧਰਤੀ ਪਾਣੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਮਿੱਠਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨ ਵਿਛਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਲਾਲਵਾਲਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸੁਖਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਹਰਿਆਣਾ ਚੋਂ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨ ਵਿਛਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਖੇਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਲਿਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਸਿਆਸੀ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨਾਲ ਲੀਡਰ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਖੇਤ ਸਿੰਜਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਨਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਪੁਰਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਚਾਰ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਛਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਿੰਘਪੁਰਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਹੀ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾ ਰਹੀ ਹੈ।  ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਡਬਵਾਲੀ ਮਾਈਨਰ ਦਾ ਮੋਘਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਣਕਵਾਲ ਅਤੇ ਰਾਮਸਰਾ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਹੰਸੂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮੋਘੇ ਵੀ ਸਾਂਝੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਟਾਂ ਵੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਹਨ। ਨਾ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ। ਕਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਪਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਸਿਆਸੀ ਖੇਤ ਸਿੰਜਣੇ ਬੰਦ ਕਰਨ।                                                                        ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫੱਗੂ,ਡੋਗਰਾ ਵਾਲੀ,ਪੱਕਾ ਸ਼ਹੀਦਾ,ਸਿੰਘਪੁਰਾ, ਧਰਮਪੁਰਾ, ਤਖਤਮੱਲ ਅਤੇ ਕਿਉਲ ਆਦਿ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫੱਤਾਬਾਲੂ,ਕਲਾਲਵਾਲਾ, ਕੌਰੇਆਣਾ, ਗਹਿਲੇਵਾਲਾ, ਮਿਰਜੇਆਣਾ,ਬਹਿਮਣ ਜੱਸਾ ਸਿੰੰਘ,ਬਹਿਮਣ ਕੌਰ ਸਿੰਘ,ਜੋਗੇਵਾਲਾ ਅਤੇ ਗਾਟਵਾਲੀ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਹੈ ਪਿੰਡ ਲਹਿਰੀ ਦੇ ਨੰਬਰਦਾਰ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵੀ ਠੇਕੇ ਤੇ ਲਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਵਟਾਂਦਰਾ ਵੀ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਵੇਚ ਵੱਟਤ ਵੀ ਦੋਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਇੱਧਰ ਉਧਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦੇ ਦਰਜਨਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜੌੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਮੀਆਂ ਦਾ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਕਾਫੀ ਮਾੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਨ•ਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਖੜਾ ਮੇਨ ਲਾਈਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਰਕਬੇ ਵਿਚ ਟਿਊਬਵੈਲ ਲਗਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨ ਵਿਛਾ ਕੇ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੂਰਤੀਆ,ਰੋੜੀ ਦੀ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੁਸਲਾ,ਜਟਾਣਾ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਇਹੋ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੁਣ ਨਿਰੋਲ ਸਿਆਸੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਚੋਂ ਦੋਹੇਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵੋਟਾਂ ਤਲਾਸ ਰਹੇ ਹਨ।