ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਠੁੰਮ੍ਹਣਾ
                          ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਇੱਕ ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਨੂੰ ਛੂਹੀ
                                                        ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਜਦੋਂ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹਾ 2025-26 ਦਾ ਅਖੀਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਇੱਕ ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਖਪਤ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ‘ਸਿਲਵਰ ਜੁਬਲੀ’ (25 ਸਾਲ) ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਨੇ ਸਿਖਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਸਾਲ 2000-01 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਇੱਕ ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਆਬਕਾਰੀ ਤੋਂ ਕਮਾਈ ਸਰਕਾਰਾਂ  ਲਈ ਵੱਡਾ ਵਿੱਤੀ ਠੁੰਮ੍ਹਣਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਆਬਕਾਰੀ ਆਮਦਨ ਛੜੱਪੇ ਮਾਰ ਕੇ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ‘ਯੁੱਧ ਨਸ਼ੇ ਵਿਰੁੱਧ’ ਵੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੰਕੜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਲ 2002-2007 ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ ਖਪਤ 4.01 ਕਰੋੜ ਰਹੀ ਜਦੋਂ ਕਿ 2022-2025 ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਖਪਤ ਵੱਧ ਕੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ 25.95 ਕਰੋੜ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। 

         ਸਾਢੇ ਛੇ ਗੁਣਾ ਖਪਤ ਵਧੀ ਹੈ। ਜੋ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਰਾਬ ਲੋਕ ਪੀਂਦੇ ਹਨ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ ਦੌਰਾਨ 11,020 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਟੀਚਾ ਹੈ।ਵਰ੍ਹਾ 2002-03 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2025-26 ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ 1.06 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਦੌਰ ਚੱਲਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਿੱਕਰੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਦੇਖੋ ਕਿ ‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ’ਚ 28,422 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਕਾਰੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਆਬਕਾਰੀ ਆਮਦਨ 28,002 ਕਰੋੜ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰਾਂ ’ਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਭਰਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਭੁੱਲਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ।

    ਜਦੋਂ ਸਾਂਝਾ ਪੰਜਾਬ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਸਾਲ 1965-66 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 6.05 ਕਰੋੜ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਆਬਕਾਰੀ ਆਮਦਨੀ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਸਦੀ ’ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਕਮਾਈ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਐਡਵੋਕੇਟ ਕਮਲ ਅਨੰਦ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਧਾਂਤ ਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੁੱਦਈ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਖ਼ੁਦ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਵਡਾਵਾ ਦੇਣ ਲਈ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਤੱਥਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2002-07 ਦੇ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ’ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ 7326 ਕਰੋੜ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2007-12  ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਕਮਾਈ 10,808 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 2012-17 ਦੌਰਾਨ ਆਬਕਾਰੀ ਤੋਂ ਆਮਦਨ 21,294 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2017-22 ਦੌਰਾਨ ਵੱਧ ਕੇ ਆਮਦਨ 28,002 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ।

        ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਆਬਕਾਰੀ ਆਮਦਨ 28,422 ਕਰੋੜ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੰਘੇ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ ’ਚ 10,752 ਕਰੋੜ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਕਮਾਏ ਹਨ। ਲੋਕ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਮੰਚ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਦਰਸ਼ਨ ਭੁੱਲਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਕੋਟਾ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਠੇਕੇ ਬੰਦ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਹੁਣ ਮੱਠਾ ਪੈਣ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ’ਤੇ ਖੇਡ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਲਚਰ ਸੈੱਸ ਵੀ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਊ ਸੈੱਸ ਵੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ’ਤੇ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੰਜ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਭਲਾਈ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ਰਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹੀ ਆਏ ਹੋਣ।

                            ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਮਿਲਦੀ ਠੰਢੀ ਬੀਅਰ

ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਠੰਢੀ ਬੀਅਰ ਪੁੱਜ ਗਈ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੇਲਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੀਅਰ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ’ਤੇ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਠੇਕਿਆਂ ’ਤੇ ‘ਠੰਢੀ ਬੀਅਰ’ ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਲੋਕ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪਿੰਡ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹੋਣਗੇ ਜਿੱਥੇ ਹਾਲੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਬੀਅਰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੁੱਜਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

               ਆਬਕਾਰੀ ਤੋਂ ਕਮਾਈ : ਇੱਕ ਝਾਤ (ਕਰੋੜਾਂ ’ਚ )

ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ                ਆਬਕਾਰੀ ਆਮਦਨ                   ਰੋਜ਼ਾਨਾ  ਔਸਤਨ ਖਪਤ

2002-07                 7326                               4.01  

2007-12                 10,808                        5.92

2012-17                 21,294                        11.66

2017-22                 28,002                        15.34

2022-25                 28,422                        25.95