ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ
                                           ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਨੇ 500 ਕਰੋੜ ਵਿਚ ਵਿੰਨ੍ਹੇ
                                                                         ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਨਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਦਮਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਸਿਰ ਪੰਜ ਸੌ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਚਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੰਘੇ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਰਜ਼ ਵਪਾਰਿਕ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਫਾਈਨਾਂਸ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਟਰੈਕਟਰ ਮਾਰਕੀਟ ਫਿਰ ਵੀ ਮੰਦਾ ਝੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਮਜਬੂਰੀ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਜ਼ੇ ਉਤਾਰਨ ਵਾਸਤੇ ਨਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰ ਲੋਨ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਮਗਰੋਂ ਵੇਚਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਨੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਬਿਨ•ਾਂ ਲੋੜ ਤੋਂ ਮੰਗ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਖੇਤੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਾਲ 2011 12 ਤੋਂ ਜਨਵਰੀ 2015 ਤੱਕ (ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿਚ) ਇਕੱਲੇ ਪਬਲਿਕ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਰੀਬ ਪੌਣੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਕੇਵਲ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦਣ ਵਾਸਤੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਈ ਸੌ ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਕਰਜ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਫਾਈਨਾਂਸ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਵੇਲੇ 4.88 ਲੱਖ ਟਰੈਕਟਰ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਵਰੇ• ਔਸਤਨ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਟਰੈਕਟਰ ਨਵਾਂ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
                        ਟਰੈਕਟਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲੋੜੋਂ ਵੱਧ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪਬਲਿਕ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦਣ ਵਾਸਤੇ 50.74 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2013 14 ਵਿਚ 62.2 ਕਰੋੜ ਦਾ ਲੋਨ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਲ 2012 13 ਵਿਚ 68.65 ਕਰੋੜ ਅਤੇ ਸਾਲ 2011 12 ਵਿਚ 86.75 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦਣ ਵਾਸਤੇ ਚੁੱਕਿਆ। ਮਹਿੰਦਰਾ ਐਂਡ ਮਹਿੰਦਰਾ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਡੀਲਰ ਮੁਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ (ਰਾਜੂ) ਰਾਮਪੁਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਹ ਫੀਸਦੀ ਕਿਸਾਨ ਲੋਨ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਲਾਈਫ਼ ਤਿੰੰਨ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ 10 ਤੋਂ 15 ਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਦੋ ਤਿੰਨ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋ ਟਰੈਕਟਰ ਮਾਰਕੀਟ ਮੰਦੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਗਿਰਵੀ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਫਾਈਨਾਂਸ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤੋਂ 16 ਫੀਸਦੀ ਵਿਆਜ ਦਰ ਤੇ ਹੀ ਟਰੈਕਟਰ ਲੈਣ ਲਈ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਹਰ ਵਰੇ• ਕਿਸਾਨ 125 ਤੋਂ 150 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦਣ ਵਾਸਤੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
                      ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾ.ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਦੀ ਜਿੱਦ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਸਿਰ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਬੋਝ ਵਧਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਨ•ਾਂ ਲੋੜ ਤੋਂ ਟਰੈਕਟਰ ਖ਼ਰੀਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਗਰ ਇੱਕ ਟਰੈਕਟਰ ਸਾਲ ਵਿਚ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਘਾਟੇ ਵਾਲਾ ਸੌਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੋਈ ਟਰੈਕਟਰ ਸਲਾਨਾ ਤਿੰਨ ਸੌ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਬਾਂਡੀ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਮੰਦੇ ਕਾਰਨ ਨਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਘਟੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਪੁਰਾਣੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲੇ• ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੁਰਜ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਜ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਦੀ ਟਰੈਕਟਰ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਜੌਹਨਡੀਅਰ ਟਰੈਕਟਰ ਵਿਕਰੀ ਤੇ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 2013 ਵਿਚ 7.50 ਲੱਖ ਵਿਚ ਇਹ ਟਰੈਕਟਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੁਣ ਵੇਚਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਬਿਨ•ਾਂ ਨਾਮ ਛਾਪੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮਜਬੂਰੀ ਦੱਸੀ।
                       ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਹਿਕਾਰੀ ਖੇਤੀ ਸਭਾਵਾਂ ਦੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤ ਖਰਚੇ ਘਟਾਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 3539 ਖੇਤੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ 1328 ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਖੇਤੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਕੋਲ 1356 ਟਰੈਕਟਰ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤੀ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਥਾਂਦੇਵਾਲਾ ਅਤੇ ਮੋਗਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁਖਾਨੰਦ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਟਰੈਕਟਰ ਵੇਚ ਕੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਦੇ ਟਰੈਕਟਰ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਵਰਤਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਦਹਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰ ਲੈ ਕੇ ਘਾਟਾ ਪਾ ਕੇ ਵੇਚਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮਜਬੂਰੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਕਿਧਰੋਂ ਕਰਜ ਮਿਲਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਸਾਨ ਨੇਤਾ ਰਾਜਮਹਿੰਦਰ ਕੋਟਭਾਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਹੁਣ ਖੇਤੀ ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦ ਕੇ ਕੰਮ ਤੇ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਜਿਲ•ਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀ ਦਲੀਲ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਜ਼ੇ ਮੋੜਨ ਵਾਸਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਲੋਨ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਵੇਚ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਕਰਜ਼ਾ ਉਤਾਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵਿੰਨੇ• ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵਾਂ ਕਰਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
                     ਮਾਲਵੇ ਵਿਚ ਹੁਣ ਹਰ ਦਿਨ ਟਰੈਕਟਰ ਮੰਡੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਲੋਟ,ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ,ਮੋਗਾ,ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਤੋਂ ਬਿਨ•ਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮਟੀਲੀ ਅਤੇ ਸੰਗਰੀਆਂ ਵਿਚ ਟਰੈਕਟਰ ਮੰਡੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਮਲੋਟ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਜੁਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਪੁਰਾਣੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੇ ਵੀ ਬਹੁਤੇ ਖਰੀਦਦਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਰੀਬ ਛੇ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਵੇਚ ਵੱਟਤ ਹੇਠਾਂ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਰ ਵਰੇ• 10 ਤੋਂ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਟਰੈਕਟਰ ਪੰਜਾਬ ਚੋਂ ਕਬਾੜ ਵਿਚ ਵੀ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਟਰੈਕਟਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਸਿਰ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੰਡ ਹੋਰ ਭਾਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
                                         ਸਹਿਕਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨੇ ਢਾਰਸ ਦਿੱਤੀ : ਮਨੇਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ
ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਧੀਕ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਮਨੇਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਠੱਲ ਪਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤਾਂ ਘਟਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਿਕਾਰੀ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।