ਇਰਾਕ ਸੰਕਟ
                       ਢਿੱਡ ਦੀ ਭੁੱਖ ਤੋਂ ਖਤਰੇ ਛੋਟੇ...
                                        ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾੜੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਖਤਰੇ ਢਿੱਡ ਦੀ ਭੁੱਖ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਰਾਕ ਸੰਕਟ ਨੇ ਦਰਜਨਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣੇ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਲੰਘੇ ਇੱਕ ਵਰੇ• ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਚੋਂ 45,784 ਨੌਜਵਾਨ ਖਾੜੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਗਏ ਹਨ। ਖਾੜ•ੀ ਮੁਲਕਾਂ ਸਮੇਤ ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ 1 ਅਪਰੈਲ 2014 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2015 ਤੱਕ 7.38 ਲੱਖ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁੱਜ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਵਿਚ ਜਿਆਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਅੰਡਰ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਹਨ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਧੋਖੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਰੁਲ ਰਹੇ ਹਨ\ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਾਰੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੰਘੇ ਇੱਕ ਵਰੇ• ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਲੇ ਇਰਾਕ ਵਿਚ 1171 ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁੱਜੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ 2.99 ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਗਏ ਹਨ। 1 ਅਪਰੈਲ 2011 ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ 2015 ਤੱਕ (ਕਰੀਬ ਚਾਰ ਵਰੇ•) ਦੌਰਾਨ 29.85 ਲੱਖ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨ ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਮੁਲਕਾਂ (ਸਮੇਤ ਖਾੜੀ ਮੁਲਕਾਂ) ਵਿਚ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਇੰਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਚੈੱਕ ਰਿਕੁਆਰੈਡ ਕੈਟਾਗਿਰੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
                      ਇਨ•ਾਂ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਲੇ ਇਰਾਕ ਵਿਚ 11,528 ਅਤੇ ਕੁਵੈਤ ਵਿਚ 2.55 ਲੱਖ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁੱਜੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ•ਾਂ 13.16 ਲੱਖ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਗਏ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਯੂ.ਏ.ਈ ਵਿਚ 7.16 ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਗਏ ਹਨ। ਲੰਘੇ ਇੱਕ ਵਰੇ• ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਹਰਿਆਣਾ ਚੋਂ ਸਿਰਫ 2177 ਨੌਜਵਾਨ ਖਾੜ•ੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਜਸਥਾਨ ਚੋਂ 43,966 ਅਤੇ ਯੂ.ਪੀ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ 2.09 ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਖਾੜੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਗਏ ਹਨ। ਏਸ਼ੀਅਨ ਟਰੈਵਲ ਏਜੰਸੀ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਇੰਜ.ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਖਾੜੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਜਿਆਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਲੇਬਰ ਕਰਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਏਜੰਟਾਂ ਹੱਥੋਂ ਧੋਖੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿਰਫ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਖਤਰਾ ਮੁੱਲ ਸਹੇੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਬਹੁਤੇ ਭਾਰਤੀ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬਦਨਸੀਬ ਮਾਪੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਪੁੱਤ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
                   ਜਨਵਰੀ 2011 ਤੋਂ 1 ਮਈ 2015 ਤੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ਤੇ 26,781 ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਨ•ਾਂ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਕੱਲੇ ਸਾਲ 2015 ਵਿਚ 1207 ਭਾਰਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਹਾਰੇ ਹਨ। ਲੰਘੇ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿਚ ਇਕੱਲੇ ਇਰਾਕ ਵਿਚ 38 ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਯੂ.ਏ.ਈ ਵਿਚ 4195 ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿਚ 2705 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਕੁਵੈਤ ਵਿਚ 1788 ਅਤੇ ਓਮਾਨ ਵਿਚ 1771 ਭਾਰਤੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਪਲਸ ਮੰਚ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਕਿਧਰੋਂ ਕੋਈ ਆਸ ਨਹੀਂ ਦਿੱਖਦੀ ਤਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਖਤਰੇ ਸਹੇੜ ਕੇ ਖਾਲੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਥੋਂ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਇਰਾਕ ਵਿਚ ਫਸੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਹਨ।
                 ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਬੰਦ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਾਂਹ ਨਹੀਂ ਫੜੀ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੀਆਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ 1276 ਅਤੇ ਕੁਵੈਤ ਦੀਆਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ 299 ਭਾਰਤੀ ਬੰਦ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕੁੱਲ 6310 ਭਾਰਤੀ ਬੰਦ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਰਾਕ ਦੀਆਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ 9 ਭਾਰਤੀ ਬੰਦ ਹਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਬਹਿਰੀਨ ਵਿਚ 123 ਅਤੇ ਓਮਾਨ ਦੀਆਂ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਚ 116 ਭਾਰਤੀ ਬੰਦ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਤਾਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਖਾਤਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਸਨ ਜਿਥੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਕਰਤੂਤ ਕਾਰਨ ਸਲਾਖਾਂ ਪਿਛੇ ਜਾਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਠੱਗੇ ਗਏ ਨੌਜਵਾਨ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵਾਲ ਵਿੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੰਘੇ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 42 ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਵਲ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ ਅੱਠ ਏਜੰਟਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਕੈਂਸਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਸਾਫ ਬਚ ਗਏ ਹਨ। ਇੰਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਐਕਟ 1983 ਤਹਿਤ ਫਰਾਡ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕੈਂਸਲ ਕਰਕੇ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਬੈਂਕ ਗਰੰਟੀ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
                    ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸੈੱਲ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੌਜਵਾਨ ਆਗੂ ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ (ਰਾਈਆ ਵਾਲੇ) ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ•ਾਂ ਸਮਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਫਰਾਡ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਸਖਤ ਕਦਮ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦੀ,ਉਨ•ਾਂ ਸਮਾਂ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਏਜੰਟ ਆਪਣੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਗੁੰਮਰਾਹੀ ਵਿਚ ਫਸੇ ਨੌਜਵਾਨ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਖਾੜੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।