ਟੱਲੀ ਪੰਜਾਬ
ਸ਼ਰਾਬ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ  'ਪਿਆਲਾ ਭਰਿਆ'
                             ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ :  ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਕਮਾਈ ਛੜੱਪੇ ਮਾਰ ਕੇ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੰਘੇ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਕਮਾਈ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਲੰਘੇ ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਵੇਚ ਕੇ 21521 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ ਹਨ। ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਆਮਦਨੀ ਦੁੱਗਣੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਅਕਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਨੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਬੱਲ•ੇ ਬੱਲੇ• ਕਰਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਦੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਭਾਅ ਵਸੂਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਠੇਕਿਆਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਜਾਲ ਵਿੱਛ ਗਿਆ ਹੈ। ਚਮਕਾਂ ਮਾਰਦੇ ਬੋਰਡਾਂ ਨਾਲ ਠੇਕੇ ਵੀ ਹੁਣ ਸਿੰਗਾਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਮਦਨੀ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਖੁੱਲ• ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਹਨ। ਐਤਕੀਂ ਤਾਂ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੰਗਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਤਾਹੀਓ ਸਰਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਠੇਕੇਦਾਰ ਠੱਗਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਰ ਅਤੇ ਆਬਕਾਰੀ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2002-03 ਵਿੱਚ ਠੇਕਿਆਂ ਤੋਂ 1431 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਹਾਕੇ ਮਗਰੋਂ ਭਾਵ 2012-13 ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਮਾਈ 3324 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਲ 2009-10 ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 2100 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 289 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ।
                  ਸਾਲ 2010-11 ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਆਮਦਨੀ ਵਿੱਚ 271 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ 2372 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ। ਸਾਲ 2011-12 ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਆਮਦਨੀ 2726 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2012-13 ਵਿੱਚ ਆਮਦਨੀ 3324 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹੋਈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 597 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਵੱਧ ਸੀ। ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਟੀਚਾ 4000 ਕਰੋੜ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਮਾਲਵਾ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਠੰਢੀ ਬੀਅਰ ਤਾਂ ਹੁਣ ਆਮ ਮਿਲਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਹੈਰਾਨੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਕਬੱਡੀ ਕੱਪ ਵੀ ਕਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਵਧਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਵਾਸਤੇ ਵੱਖਰਾ ਫੰਡ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤਾਂ ਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2006 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਲਈ ਲਾਟਰੀ ਸਿਸਟਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸ਼ੁਰੂ-ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵੀ ਚਮਕ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਹੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਦਰਮਿਆਨੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਵੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਦੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਤੈਅ ਹੈ ਪਰ ਠੇਕੇਦਾਰ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਦੇਸੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਦੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 126 ਰੁਪਏ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।
                  ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2004 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤਾਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ 14 ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਹਾਲੇ ਉਸਾਰੀ ਅਧੀਨ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤਾਂ ਚਾਲੂ ਹੋਈਆ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਚਾਰ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤਾਂ ਚਾਲੂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤ ਸਾਲ 1947 ਵੇਲੇ ਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਖਾਸਾ ਡਿਸਟਿਲਰੀ ਹੈ। ਸਾਲ 1955 ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤ ਜਗਤਜੀਤ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਹਮੀਰਾ ਚਾਲੂ ਹੋਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਤੀਜੀ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤ ਸਾਲ 1979 ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਡਿਸਟਿਲਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਸਾਲ 1991 ਵਿੱਚ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਡਿਸਟਿਲਰੀ ਬਨੂੜ ਚਾਲੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਵੇਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਡਿਸਟਿਲਰੀ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਡਲੀ ਸ਼ੂਗਰ ਪਾਤੜਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਆਉਂਦੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਸਨਅਤਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਜਾਲ ਵਿਛ ਜਾਣਾ ਹੈ।
                                             ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਆਮਦਨੀ (ਕਰੋੜਾਂ ਵਿੱਚ)
ਸਾਲ                              ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਆਮਦਨ                   ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
2002-03                            1431.14                                             80.62
2003-04                            1462.49                                             31.35
2004-05                            1498.95                                             36.46
2005-06                            1570.30                                             71.35
2006-07                            1363.37                                           236.93  ਕਮੀ
2007-08                            1860.99                                           497.62
2008-09                            1810.72                                            50.27  ਕਮੀ
2009-10                            2100.57                                           289.85
2010-11                            2372.02                                           271.45
2011-12                            2726.62                                           354.60
2012-13                            3324.22                                            597.6
ਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂ
                                   ਦਸ ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮਦਨ   : 21521.39 ਕਰੋੜ
ਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂਂ