ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ
                 ਭੁੱਖੇ ਨੂੰ ਪਾਈ ਬਾਤ..!
                         ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ :  ਭਗਤੀ ਭੁੱਖੇ ਢਿੱਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ‘ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ’। ਵਸੀਲੇ ਮੁੱਕ ਜਾਣ, ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਬੁੱਝ ਜਾਣ, ਅੱਗ ਫਿਰ ਢਿੱਡ ’ਚ ਧੁਖਦੀ ਹੈ। ਢਿੱਡ ’ਤੇ ਬਣੀ ਹੋਵੇ, ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਹਨੇਰਾ ਛਾ ਜਾਂਦੈ। ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਣ ਤੇਰਾ ‘ਨਵਾਂ ਇੰਡੀਆ’। ਸੋਮਾਲੀਆ ਦੇਖਿਆ, ਇਥੋਪੀਆ ਵੀ ਦੇਖਿਆ, ਕਾਂਬਾ ਰੂਹ ਨੂੰ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਛਿੜਿਐ। ਪਿੰਜਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਵੇਖੇ ਨੇ। ਸਿਵਿਆਂ ਵਾਂਗੂ ਢਿੱਡ ਬਲਦੇ ਨੇ, ਆਖਰ ਬੁੱਝ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਭੁੱਖ ਦੀਆਂ ਛਮਕਾਂ ਕਿਵੇਂ ਝੱਲਣ। ਤੁਸੀਂ ਆਖਦੇ ਹੋ, ਬਾਲਾਕੋਟ ਵੇਖੋ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਵੇਖੋ, ਵਿਸ਼ਵ ’ਚ ਬਣੀ ਚੌਧਰ ਵੇਖੋ। ਪਿਆਰੇ ਵਤਨ ’ਚ, ਅਠਾਈ ਕਰੋੜ ‘ਸੂਰਮੇ’ ਨੇ, ਢਿੱਡ ਨੂੰ ਗੱਠ ਦੇਈ ਬੈਠੇ ਨੇ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਛੋਟੀ ਨਹੀਂ। ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸੂਰਮਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਨੇ। ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਜੋਤ ਗੁਆ ਬੈਠਦੇ ਨੇ, ਲੋਕ ਸੂਰਮਾ ਆਖ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ 22 ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕ ਨੇ। ਨੈਣਾਂ ਦੀ ਜੋਤ ਵੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਸੂਰਮੇ ਹਨ। ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ‘ਚੰਦਰਯਾਨ’ ਤੇ ‘ਬੁਲੇਟ ਟਰੇਨ’ ਵੇਖਣ ਦੀ। ਢਿੱਡ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦਿਖਦਾ। ਅਜੀਬ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਢਿੱਡ ਤੇ ਰੋਟੀ ਦਾ। ਗਰੀਬੀ ਨੇ ਜੱਫਾ ਮਾਰ ਰੱਖਿਐ। ਤੁਸੀਂ ਜੱਫੀ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਪਾਓ, ਚਾਹੇ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੂੰ। ਏਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਰਾਹ ਪਾਓ। ਬਾਲਾਕੋਟ ਛੱਡੋ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸੇਬਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੱਡੋ। ਕੰਧ ’ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹੋ। ਕਿੰਨੇ ਚਲਾਕ ਹੋ ਤੁਸੀਂ, ਆਪਣੇ ਵਾਰੀ ‘ਸੂਰਮੇ’ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹੋ।
                ਵਿਸ਼ਵ ਭੁੱਖਮਰੀ ਸੂਚੀ ਹੁਣੇ ਜਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸੱਚ ਕੌੜਾ ਹੁੰਦੈ। ਸਭ ਕੁਝ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲੈਣਾ। ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ 117 ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚੋਂ 102 ਵੇਂ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹੈ। ਭੁੱਖਮਰੀ/ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੌਣ ਕਾਬੂ ਕਰੂ। ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੀ। ਸਭ ਸਾਥੋਂ ਬਿਹਤਰ ਨਿਕਲੇ। ਭੁੱਖਮਰੀ ’ਤੇ ਸਰਜੀਕਲ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਕੌਣ ਕਰੂ। ਆਹ ਚਿੱਠੀ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ। ‘ਲਿਖਤਮ ਯੂਨੀਸੈੱਫ, ਅਸੀਂ ਰਾਜ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹਾਂ, ਆਪ ਦੀ ਭਲੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਫਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਥੋਡੇ (ਭਾਰਤ) 69 ਫੀਸਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਹੈ। ਖਿਆਲ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਛੋਟਿਆਂ ਦਾ। ਸਿਰ ਅੌਰਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪਲੋਸਣਾ। ਖੂਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹਰ ਦੂਸਰੀ ਮਹਿਲਾ ’ਚ ਹੈ।’ ਕਿਥੋਂ ਆਸ ਰੱਖੀਏ, ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਗਲਾਕੜ ਨੇ। ਕੋਠੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਵੀ ਚੜ੍ਹਿਐ। ਅਖੇ ਘਰ ਘਰ ਏਹੋ ਅੱਗ। ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦੱਸੋ। ਕਿਥੋਂ ਲੱਭੀਏ ਛੈਲ ਛਬੀਲੇ। 21.6 ਫੀਸਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬੱਚੇ ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਊਣੇ ਨੇ। 53.5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅੌਰਤਾਂ, ਖੂਨ ਕਿਥੋਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨ। ਵੇਲਾ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਯਾਦ ਕਰੋ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਢਿੱਡ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗੀ, ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਬੁਝਾਈ। ਅਲਾਮਤਾਂ ਦਾ ਰੱਸਾ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗਲ ਪਿਐ। ਭੁੱਖਮਰੀ/ਕੁਪੋਸ਼ਣ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ‘ਗੰਭੀਰ’ ਸ਼ੇ੍ਣੀ ‘ਚ ਹੈ। ਭੁੱਖਾ ਸ਼ੇਰ, ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਢੇਰ। ਪੰਜਾਬ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੇਰ ਬੱਚਾ ਬਣੇ। ਖੋਜ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੁਟੇ ਨੇ। ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਡਾਈਟਿੰਗ ਡਰੱਗਜ਼’ ਦੇ ਰਹੇ ਨੇ। ਜਦੋਂ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗੀ। ਬਿਮਾਰੀ ਫਿਰ ਕਿਵੇਂ ਨੇੜੇ ਲੱਗੂ।
               ਗਰੀਬ ਦਾ ਘਰ ਫਿਰ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ। ਤੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਚੱਕਰੀ ਤੋਂ ਵਿਹਲ ਮਿਲੇ। ਪੇਂਡੂ ਦਲਿਤ ਵਿਹੜੇ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਲੱਮ ਇਲਾਕੇ। ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਾ ਕੇ ਵੇਖੀਂ। ਕਿਵੇਂ ਜੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਰੋਟੀ ’ਤੇ ਪੇਟ ਵਿਚਾਲੇ। ਤੂੰ ਆਖਦੈਂ, ਸਭ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇਊਂ। ਬੁਰਕੀ ਤੋਂ ਮੁਥਾਜ ਨੇ ਜੋ, ਪਹਿਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਬੁਝਾ।ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿਓਂ, ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਉਲਝਿਐ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜ਼ਿਮਨੀ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਦੇਸ਼ ’ਚ ਸਤਾਈ ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਮਦਨ 50 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਪਰਲੋਕ ‘ਚੋਂ ‘ਖੇਤੀ ਸ਼ਹੀਦ’ ਮੁੜਦੇ। ਜ਼ਰੂਰ ਮੱਤ ਦਿੰਦੇ, ਅਮਰਿੰਦਰ ਤੇ ਮੋਦੀ ਨੂੰ, ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਵੇਖੋ, ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਟਕ ‘ਸੰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਡਾਂਗ’। ਪਤਾ ਲੱਗੂ ਕਿਵੇਂ ਭੁੱਬਲ ਭੁੱਜਦੀ ਐ ‘ਜਵਾਨ ਤੇ ਕਿਸਾਨ’ ਦੇ ਵਿਹੜੇ। ਬਾਬਾ ਨਜ਼ਮੀ ਦੀ ‘ਮਿੱਟੀ ਸੋਨਾ ਕਰਨਿਓ ਲੋਕੋ, ਫਿਰ ਵੀ ਭੁੱਖੇ ਮਰਨਿਓ ਲੋਕੋ’ ਰਚਨਾ ’ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਿਓ। ਉੱਛਲ-ਉੱਛਲ ਪੈ ਰਹੇ ਨੇ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰ। ਕੋਈ ਵੇਲਾ ਸੀ, ਅਨਾਜ ਦਾ ਟੋਟਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਭਰਪੂਰ ਨੇ। ਲੋੜ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਸਟਾਕ ਪਿਐ। ਗੁਦਾਮਾਂ ’ਚ ਸੜ ਵੀ ਰਿਹੈ। ਗਰੀਬ ਦੇ ਢਿੱਡ ਤੋਂ ਅਨਾਜ ਫਿਰ ਵੀ ‘ਆਊਟ ਆਫ਼ ਰੇਂਜ’ ਹੈ।
              ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖਾਣ ਹੈ ਕਿ ਦਾਨ ਘਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਕਲਾਂ ਬਾਝੋਂ ਖੂਹ ਖਾਲੀ। ਗੁਦਾਮ ਭਰੇ ਹੋਏ ਨੇ, ਲੋਕ ਰੋਟੀ ਲਈ ਮੁਥਾਜ ਨੇ। ਖੁਰਾਕ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਹੁਣੇ ਕੀਤੀ ਹੈ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ। ਭਾਰਤ ਫੌਰੀ ਅਨਾਜ ਗਰੀਬ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜੇ। ਦਾਨ ’ਚ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ 3.5 ਲੱਖ ਐੱਮਟੀ ਕਣਕ ਭੇਜੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਯਮਨ, ਨਮੀਬੀਆ ਤੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਨੂੰ ਇਹੋ ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਗੱਲ ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਸੋਚ ’ਚ ਟੇਢ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ, ਪਹਿਲੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ‘ਸਲੱਮ’ ’ਤੇ ਛਿੱਟਾ ਦੇਈਏ। ਉਂਜ, ਪੰਜਾਬੀ ਮੂੰਹ ਕੂਲ ਵੀ ਨੇ, ਪਿਘਲਦੇ ਵੀ ਛੇਤੀ ਨੇ। ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਨੂਰ ਦੇ ਬੋਲ ਢੁਕਵੇਂ ਜਾਪਦੇ ਨੇ ‘ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਈ ਭੁੱਖਾ ਦੇਖ ਪੜੋਸੀ ਨੂੰ, ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਖ਼ਾਬ ਅਧੂਰੇ ਰਹਿ ਗਏ ਨੇ।’  ਕੋਈ ਨੇਤਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਿਐ। ਜੀਹਦਾ ਦਿਲ ਚੰਗੀ ਮਾਈਲੇਜ ਦਿੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਭੁੱਖ ਛੂਹ ਕੇ ਵੇਖੀ ਹੁੰਦੀ। ਮਾਇਆ ਦੀ ਭੁੱਖ ’ਚ ਨਾ ਡੁੱਬਦੇ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚੌਧਰ ਦੀ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੀ ਭੁੱਖ ਐ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੱਤਾਂ ਕਿ ਮਾਇਆ ਛਾਇਆ ਹੈ। ਮੁਲਕ ਦੇ 85 ਫੀਸਦੀ ਐੱਮ.ਪੀ ਕਰੋੜਪਤੀ ਨੇ। ਆਮਦਨ ਕਰ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਐ। ਦੇਸ਼ ’ਚ ਕਰੋੜਪਤੀ ਲੋਕ 20 ਫੀਸਦੀ ਵਧੇ ਨੇ। 1.67 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। 81 ਲੱਖ ਲਖਪਤੀ ਹਨ। ( ਦੋ ਨੰਬਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਾਲੇ ਇਸ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ) ਅਮਰਿੰਦਰ ਤੇ ਬਾਦਲਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਕੋਈ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ। ਕਈ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰੁਝੇ ਹੋਏ ਨੇ, ਮਾਲ ਹੂੰਝਣ ’ਚ। 10 ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਦਾਅ ਭਰਿਐ।
                ਤੰਗਲ਼ੀ ਨਾਲ ਮਾਇਆ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਨੇ। ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਾਲਾ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੁੜਮ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਾਢੂ। ‘ਮਾਇਆ ਮਾਇਆ ਕਰ ਮੁਏ, ਮਾਇਆ ਕਿਸੇ ਨਾ ਸਾਥ’। ਫਿਰ ਵੀ ਪੰਡਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ, ਉਦੋਂ ਕਿੰਨੇ ਘੁਟਾਲੇ, ਕਿੰਨੇ ਠੱਗ, ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਪੋਟਿਆਂ ‘ਤੇ ਗਿਣਾਉਂਦੇ ਸੀ। ਹੁਣ ਕਿਉਂ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਭੁਲਾ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵੱਡੀ ਕੁਰਸੀ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਹੇਜ ਜਾਗ ਜਾਂਦੈ। ਹੁਣ ਗਰੀਬ ਅੱਡੀਆਂ ਚੁੱਕੀ ਖੜ੍ਹੇ ਨੇ। ਆਲਮ ਨਿਰਾਲਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਤਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਿਹੈ, ਕੋਈ ਮਨ ਦੇ ਲੋਭ ’ਚ ਡੁੱਬਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਨੇ ਮਧੋਲ ਰੱਖੇ ਨੇ, ਕੋਈ ਦਿਲ ਡੁਸਕ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਰਾਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਬੱਚੇ ਤੇ ਫੁੱਲ’ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦਿਲ ਨਾ ਪਿਘਲੇ ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਪੱਥਰ ਹੈ।ਸੱਚ ਜਾਣਿਓ, ਪੱਥਰ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਦੌਲਤਾਂ ਵਾਲੇ, ਤਖ਼ਤਾਂ ਵਾਲੇ। ਭੋਲੇ ਪੰਛੀਓ, ਏਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ ‘ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ’। ਥੋਡੇ ਢਿੱਡ ’ਚ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਿੱਥੇ। ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ 550 ਵਾਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਹੈ। ਤੇਰਾਂ ਤੇਰਾਂ ਤੋਲਿਆ। ਸ਼ਰਧਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੰਡ ਦਿਓ ਦੌਲਤਾਂ। ਕੁੱਲੀਆਂ ਦਾ ਢਿੱਡ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇਊ। ਚੇਤੇ ਰੱਖਿਓ, ਇਨਕਲਾਬ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁੱਲੀਆਂ ਚੋਂ ਹੀ ਉੱਠੇ ਨੇ। ਛੱਜੂ ਰਾਮ ‘ਪਾਪਾਂ ਦੇ ਘੜੇ’ ਕੋਲ ਬੈਠਾ। ਆਖ ਰਿਹੈ ਕਿ ਥੋੜਾ ਜੇਹਾ ਊਣਾ। ਕੰਨ ’ਚ ਏਹ ਵੀ ਦੱਸਿਐ, ਅਖੇ ਕੁੱਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਲੰਗੋਟ ਕਸੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਥੋਡਾ ਭਲਾ ਹੋਵੇ, ਦੇਖਿਓ ਕਿਤੇ..!