Via Punjab: suicide

Showing posts with label suicide. Show all posts

Wednesday, August 31, 2022

ਕੇਹਾ ‘ਬਦਲਾਅ’
ਸਵਾ ਸੌ ਕਿਸਾਨਾਂ-ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ :‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਅਰਸਾ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਕਰੀਬ ਸਵਾ ਸੌ ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਹਨ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕਦੋਂ ਰੁਕੇਗਾ, ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸਮੁੱਚੀ ਕਿਸਾਨੀ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੀ ਹੈ। ਐਤਕੀਂ ਨਰਮਾ ਪੱਟੀ ’ਚ ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ ਨੇ ਸੱਥਰ ਵਿਛਾਏ ਹਨ। ਮੁਕਤਸਰ ਤੇ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿੱਚ ਮੀਂਹ ਨੇ ਫ਼ਸਲ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਬਠਿੰਡਾ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ ਨੇ ਖੇਤ ਚਪਟ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਡੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਨਾ ਸਕੇ। ਬੀਕੇਯੂ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਣਕ ਵੱਲੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ’ਚੋਂ ਆਈਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਅੰਕੜਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲੀ ਜਨਵਰੀ 2022 ਤੋਂ 30 ਅਗਸਤ ਤੱਕ 163 ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਮਗਰੋਂ 124 ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਇਸੇ ਵਰ੍ਹੇ ਦੇ ਅਪਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 35 , ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 24, ਜੂਨ ਵਿੱਚ 16, ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ 22 ਅਤੇ ਅਗਸਤ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 20 ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ, ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟਲੀ ਕਲਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਨਾ ਫ਼ਸਲ ਬਚੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਛੇ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਧੰਨ ਸਿੰਘ ਖਾਨਾ ਦਾ 57 ਸਾਲ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਖਰ ਸੁੰਡੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ, ਪਿਛਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਸੁੰਡੀ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈ ਗਿਆ। 12 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਵੱਡਾ ਝੋਰਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੰਧੜ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨੱਥਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਨਾ ਲਾ ਸਕਿਆ। ਬੀਤੇ ਦਿਨ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਧਰਨੇ ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਏਕੇ ਕਲਾਂ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਲਫਾਸ ਖਾ ਗਿਆ।

ਇਵੇਂ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਹਕੂਮਤ ਸਮੇਂ ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਧਰਨੇ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡ ਚੁੱਘੇ ਕਲਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਬੀਕੇਯੂ ਆਗੂ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਲ 2017 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਖਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਥੋੜਾ ਸਮਾਂ ਹੋਰ ਉਡੀਕ ਕਰ ਲੈਣ, ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨਾ ਕਰਨ। ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸੀ ਹਕੂਮਤ ਦੌਰਾਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਦੌਰ ਨਹੀਂ ਰੁਕ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਲ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸਾਨ ਘਰਾਂ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀ ਹੈ।

ਸਲਫਾਸ ਨੇ ਵਿਛਾਏ ਘਰਾਂ ’ਚ ਸੱਥਰ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ‘ਸਲਫਾਸ’ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਥਰ ਵਿਛਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਅਪਰਾਧ ਰਿਕਾਰਡ ਬਿਊਰੋ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2021 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 497 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਪੀ ਕੇ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਲਫਾਸ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖਤਮ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਸੁੰਡੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਹਿਰ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1396 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਫਾਹਾ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 253 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਰੇਲ ਮਾਰਗਾਂ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਿਹਾ ਹੈ।

Tuesday, August 30, 2022

ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼
ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਪੰਜਾਬੀ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਕੋਈ ਸੁਖਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਅੱਕੇ ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿਛਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਇਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਕੇ ਕਿਸਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਸਨ। ਨਵੇਂ ਤੱਥ ਉੱਭਰੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਦੱਬ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਲੋਕ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਕੌਮੀ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਕਾਰਡ ਬਿਊਰੋ ਦੀ ਵਰ੍ਹਾ 2021 ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ’ਚੋਂ ਪੰਜਾਬ ਸਿਖ਼ਰ ’ਤੇ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵਰ੍ਹਾ 2021 ’ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਮੰਨ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ। ਕੌਮੀ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਕਾਰਡ ਬਿਊਰੋ ਦੀ ਜਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਰ੍ਹਾ 2021 ਦੌਰਾਨ ਹੋਈਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ’ਚੋਂ 44.8 ਫ਼ੀਸਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਿਮਾਰੀ ਬਣੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ 1164 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਅੱਕ ਕੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲ਼ ਲਾਇਆ ਹੈ। ਮਤਲਬ ਕਿ ਔਸਤਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਅੱਗੇ ਹਾਰ ਮੰਨ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।

ਕੌਮੀ ਔਸਤਨ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ 18.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਕਰਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਹੋ ਦਰ 44.8 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬਾ ਹਰਿਆਣਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ’ਚੋਂ 13ਵੇਂ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਸਿੱਕਮ ਅਤੇ ਛੇਵੇਂ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਤਾਂ ਯੂ.ਪੀ. ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅੱਗੇ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 15 ਕੈਂਸਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਧਰੰਗ ਕਰਕੇ ਵੀ ਪੰਜ ਜਾਨਾਂ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਇਸੇ ਰਸਤੇ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਵਰ੍ਹੇ ’ਚ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਦੇ 1095 ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਰ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਹ ਦਰ 8.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੌਮੀ ਦਰ 12 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 2021 ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਲ 2600 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਾਲ 2020 ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਘੱਟ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਲੰਘੇ ਵਰ੍ਹੇ ਵਿਚ 154 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 99 ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 19 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਕਰਕੇ 53 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੱਥ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਰ੍ਹੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ 166 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ 20 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਫ਼ੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ। ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਆਈਲੈੱਟਸ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚ ਲੋੜੀਂਦੇ ਬੈਂਡ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 78 ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਆਦੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗੇ ਇਲਾਜ ਵੀ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਰਜੀਹੀ ਏਜੰਡਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ‘ਹੱਸਦਾ ਵੱਸਦਾ ਪੰਜਾਬ’ ਬਣਾਉਣਗੇ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਦੋਂ ਵਰ੍ਹਾ 2022 ਦੀ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗੀ, ਉਹ ‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਰਖ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਪੈਮਾਨਾ ਵੀ ਬਣੇਗੀ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਡਾ. ਤਰਲੋਕ ਬੰਧੂ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਾ ਠੀਕ ਹੋਣ ਯੋਗ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਸਰ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਉਦਾਸੀ, ਤਣਾਅ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਡਰ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਾਉਮੀਦੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਬਿਮਾਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਵੱਲ ਧੱਕ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ’ਤੇ ਬੋਝ ਨਾ ਬਣਨ ਦੀ ਸੋਚ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹਣ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ।

ਅਧੂਰਾ ਜੀਵਨ ਮੁਆਫ਼ਕ ਨਹੀਂ: ਭੰਦੋਹਲ

ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਭੰਦੋਹਲ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਭਰਪੂਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ’ਚ ਹੀ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਜੀਵਨ ਮੁਆਫ਼ਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲਟਕਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ।

Monday, March 8, 2021

ਕੌਣ ਵੰਡਾਵੇ ਦੁੱਖ
ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ, ਮੁਆਵਜ਼ੇ ’ਚ ਇਨਸਾਫ਼
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਕਰਜ਼ੇ ਕਰਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ/ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਵੰਡਾ ਸਕੀ ਹੈ। ਚਾਲੂ ਮਾਲੀ ਵਰ੍ਹੇ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਮਾਊ ਜੀਅ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੋਝ ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆਂ ’ਚੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਏ।‘ਆਪ’ ਵਿਧਾਇਕ ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ ਵੱਲੋਂ ਪੁੱਛੇ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਜੋ ਲਿਖਤੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਸ ਅਨੁੁਸਾਰ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੇ ਚਾਰ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ 224 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੀ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 9.72 ਕਰੋੜ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਵੰਡੀ ਹੈ। ਤੱਥਾਂ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2017-18 ਵਿੱਚ 162 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 4.86 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2018-19 ਵਿੱਚ 96 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 2.88 ਕਰੋੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਰੀ ਹੋਏ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 2019-20 ਵਿੱਚ 54 ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 1.62 ਕਰੋੜ ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ 12 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 36 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕਰੀਬ 1500 ਕਿਸਾਨ/ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਦੂਜੇ-ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਔਸਤਨ ਇੱਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਬੇਤਰਤੀਬੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਗਾ ਕੇ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਰਮਾ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਥੇ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਰਾਸ਼ੀ ਲੈਣ ਲਈ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਅਪਲਾਈ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪੋਸਟਮਾਰਟਮ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੁਲੀਸ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਈ ਹੁੰਦੀ।ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫ਼ਸਲੀ ਕਰਜ਼ਾ ਰਾਹਤ ਸਕੀਮ ਐਲਾਨੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਹੁਣ ਤਕ 5,64,170 ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ 4624.32 ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਮੁਆਫ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜ ਏਕੜ ਤਕ ਦੇ ਰਕਬੇ ਵਾਲੇ ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਲੱਖ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹਾਲੇ ਮੁਆਫ ਹੋੋਣਾ ਬਾਕੀ ਹੈ।

ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1.33 ਲੱਖ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ 980.82 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 4.30 ਲੱਖ ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ 3643.50 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬੇਜ਼ਮੀਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫੀ ਲਈ 6 ਮਾਰਚ 2019 ਨੂੰ ਸਕੀਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਦੋ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਇਹ ਹਕੀਕਤ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 2021-22 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਕੀਮ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ 2.85 ਲੱਖ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ 520 ਕਰੋੜ ਦੀ ਕਰਜ਼ਾ ਰਾਹਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਉਹ ਗੈਰ ਜ਼ਮੀਨੇ ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਤੋਂ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਤੱਕ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ 56,501, ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 52,444, ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ 45,525 ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 24,573 ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੇ ਗੈਰ ਜ਼ਮੀਨੇ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਸਮੁੱਚਾ ਕਿਸਾਨੀ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫ ਹੋਵੇ : ਭੂੰਦੜ

ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਵਿਧਾਇਕ ਦਿਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਭੂੰਦੜ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਵੇਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ 90 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੋੜ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿਰਫ 4624 ਕਰੋੜ ਮੁਆਫ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫ ਕਰੇ।

Tuesday, April 30, 2019

ਦਰਦ ਸੱਥਰਾਂ ਦੇ
ਚਿੱਟੀ ਚੁੰਨੀ, ਚਿੱਟੀ ਤਖਤੀ, ਦਿਨ ਚਿੱਟੇ ਅੱਡੇ ਪੱਲੇ..
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਅੱਜ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਚੋਂ ਦੋ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਅਤੇ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਪੱਤਰ ਦਾਖਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਤੇ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਛਾਈ ਉਦਾਸੀ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਉਂ ਇਸ ਰਾਹ ਤੁਰੀਆਂ ਨੇ। ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਵਾਲਾ ਰੋਡ ਸ਼ੋਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਤਮਾਸ਼ੇ ’ਤੇ ਚਪੇੜ ਸੀ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਜ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਤੇ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਖਾਤਰ ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਦਾ ਪੱਲਾ ਅੱਡਿਆ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਜੇਬ ਚੋਂ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਨਿਕਲੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਚੋਂ ਦਸ ਰੁਪਏ। ਜੋ ਰਾਹਗੀਰ ਇਸ ਚਿੱਟੇ ਪੱਲੇ ਦੇ ਮਾਅਨੇ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਇਆ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ 111 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਮੁੱਚੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਉੁਭਾਰਨ ਲਈ ਵਾਰਾਨਸੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੱਧਰ, ਇਹ ਦੋ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਮੁਹਾਜ਼ ’ਤੇ ਉੱਤਰੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਕਨਵੀਨਰ ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਫੈਸਲਾ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਚੋਣ ਵੀਰਪਾਲ ਲੜੇਗੀ ਜਾਂ ਮਨਜੀਤ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਕੋਲ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦਾਖਲ ਮੌਕੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੰਜ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਜੋ ਜ਼ਮਾਨਤ ਰਾਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਜੁੜ ਸਕੇ। ਆਈ.ਡੀ.ਪੀ ਦੇ ਕਰਨੈਲ ਜਖੇਪਲ ਅੱਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦਾਖਲ ਕਰਾਉਣ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਮੁਹਾਜ਼ ਤੇ ਏਦਾਂ ਦਾ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਪਵੇ ਤਾਂ ਸਮਝ ਲਓ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੁਣ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਰੱਲਾ ਦੀ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਕਮਾਊ ਜੀਅ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟਾਂ ਵਿਚ ਗੁਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਖਿਆਲਾ ਕਲਾਂ ਦੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਧਰੋਂ ਕੋਈ ਇਮਦਾਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਵੀਰਪਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਐਨ.ਆਰ.ਆਈ ਪੜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ ਕੈਪਟਨ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਕਰੀਬ 210 ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਕਾਫੀ ਹੇਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵੇਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਨੇ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਹੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਰੋਡ ਸ਼ੋਅ ਨਾਲ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਪੁੱਜੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਬੈਨਰ ਤੇ ਤਖਤੀਆਂ ਫੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਤਖਤੀਆਂ ਵੀ ਚਿੱਟੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਲਿਖੇ ਕਾਲੇ ਅੱਖਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਵੱਡਿਆਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ, ਖੇਤੀ ਨੀਤੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ, ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਰਾਹ ਛੱਡ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜ ਆਦਿ ਨਾਅਰੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਖਤੀਆਂ ’ਤੇ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੇਕ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਸੱਥਰਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਹੁਣ ਕਿਧਰੇ ਤੀਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਿੱਟੀ ਚੁੰਨੀ ਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਵਿਚ ਜਿੰਨੀਆਂ ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਲਗਾ ਲਓ ਕਿ ਕਰਜ਼ ਦਾ ਫਾਹਾ ਕਿੰਨੇ ਜੀਆਂ ਦੇ ਗਲਾ ਵਿਚ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੌਰਤਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਅ ਖੇਤੀ ਕਰਜ਼ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦਬ ਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਨਵਾਂ ਰਾਹ ਕੱਢਣ ਦਾ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।
ਜਾਇਦਾਦ ਘੱਟ, ਕਰਜ਼ਾ ਜਿਆਦਾ
ਬਠਿੰਡਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਪੌਣੇ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 5.90 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਹਲਫਨਾਮੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਵਿਧਵਾ ਕੋਲ ਕੋਈ ਘਰ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧਵਾ ਨੇ ਦੋ ਜਣਿਆ ਦਾ 5.90 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਦੂਸਰੀ ਵਿਧਵਾ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਸਿਰਫ ਪੰਜ ਲੱਖ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਾਲਾ ਘਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਸਿਰ ਵੀ ਪੰਜ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ ਅੱਜ ਕਵਰਿੰਗ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਕਾਗਜ਼ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਕੋਲ 13.82 ਕਰੋੜ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ।

Sunday, April 14, 2019

ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ
ਮੇਰੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਰਦੇ ਧਨੀ ਰਾਮਾ...!
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਜੇ ਮੁਕੱਦਰ ਦਾ ਧਨੀ ਹੁੰਦਾ ‘ਸਿਕੰਦਰ’, ਫਿਰ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਨਾ ਜਾਂਦਾ। ਹੁਣ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ’ਤੇ ਕਾਹਦਾ ਗਿਲਾ। ਤੂੜੀ ਤੰਦ ਸਾਂਭਦੇ ਵੇਖੇ, ਹਿਸਾਬ ਕੱਟਦੇ ਵੇਖੇ, ਸੰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਡਾਂਗ ਵੇਖੀ, ਮਾਰਦੇ ਦਮਾਮੇ ਵੇਖੇ। ਜੋ ਵੇਖਿਆ, ਧਨੀ ਰਾਮ ਲਿਖ ਗਿਆ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਧਨੀ ਰਾਮਾ। ਹੁਣ ਬਜ਼ੁਰਗ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਕਿਧਰ ਜਾਵੇ। ਚਿੜ੍ਹੀ ਜਨੌਰ ਦਾ ਦਸਵੰਧ ਵੀ ਕੱਢਿਆ। ਭੁੱਖੇ ਵੀ ਰਜਾ ਦਿੱਤੇ। ਨਾ ਮੀਂਹ ਦੇਖਿਆ, ਨਾ ਨੇ੍ਹਰੀ। ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਪੈਂਠ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਲਾ, ਹੁਣ ਪੁੱਛ ਕੇ ਤਾਂ ਦੇਖੋ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਖੇਗਾ, ਭਲੇ ਵੇਲੇ ਤੁਰ ਗਏ ਪਿਉ ਦਾਦੇ। ਵਕਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਕੰਦਰ ਤੁਰ ਜਾਏਗਾ, ਚਿੱਤ ਚੇਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜੋਬਨ ਰੁੱਤੇ ਪੈਲੀ ਮਰ ਗਈ। ਕਰਜ਼ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਦਮਾਮੇ ਕਿਵੇਂ ਮਾਰਦਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਖੇਤ ਵਾਲੀ ਟਾਹਲੀ ਨੇ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਕਿਤੇ ਅੱਜ ਧਨੀ ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਚੋਂ ਹੀ ਤੱਕਦਾ। ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਜ਼ੀਦਪੁਰ ਭੋਮਾ ਚੱਲਦੇ ਹਾਂ। ਸੋਚਦੇ ਹੋਵੋਗੇ, ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਿਧਰ ਲੈ ਤੁਰਿਆ। ਅੌਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵੇਖੋ, ਬੁੱਕਲ ’ਚ ਬੈਠੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਵੀ ਵੇਖੋ। ਅਪਾਹਜ ਪੋਤਰਾ ਅਰਮਾਨ, ਪੋਤਰੀ ਏਕਮਜੋਤ। ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬੁੱਕਲ ਬਚੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਬੇ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਣੋ। ਵੱਡੇ ਮੁੰਡੇ ਬੇਅੰਤ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਲੈ ਗਈ। ਖੇਤ ਵੀ ਗਏ ਤੇ ਪੈਲੀ ਵੀ। ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਸਿਕੰਦਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੀਤੀ। ਨੂੰਹ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਹੁਣ ਵਿਸਾਖੀ ਇਸ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਗਹਿਰੀ ਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਜਗਸੀਰ ਦਾ ਸੀਰ ਵੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਮੁੱਕਿਆ। ਦਮਦਮੇ ਗਿਆ, ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ, ਘਰ ਆ ਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ।
ਵੈਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਕਿਸਾਨ ਫਿਕਰਮੰਦ ਹੁੰਦੈ। ਨੀਲੀ ਛੱਤ ਵਾਲੇ ਦੀ ਛੱਤਰੀ ਦਾ ਵੀ ਕੀ ਭਰੋਸਾ। ਤਾਹੀਓਂ ਕਿਸਾਨ ਹੁਣ ਦਮਦਮੇ ਘਰਾਂ ਦੀ, ਖੇਤਾਂ ਦੀ, ਸੁੱਖ ਮੰਗਣ ਜਾਂਦੈ। ਏਨਾ ਕੁ ਤਾਂ ਚੇਤਾ ਹੋਊ, ਗੁਟਕਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਹੁੰ ਵੀ ਇਸੇ ਦਮਦਮੇ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ’ਚ 1030 ਕਿਸਾਨ ਫੌਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਯਾਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੱਸਣਾ ਕਿ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰ ਗਏ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸੱਥਰਾਂ ’ਤੇ ਵੱਡੇ ਬਾਦਲ ਬੈਠਣ ਗਏ। ਹੁਣ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਮਹਾਂ ਕੁੰਭ ਵੀ ਚੱਲ ਰਿਹੈ। ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਗੇੜ ਇਕੱਲੇ ਵੈਸਾਖ ’ਚ ਨੇ। ਨੇਤਾ ਬਾਘੀਆਂ ਪਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਕੋਈ ਜੈ ਜਵਾਨ ਆਖਦੈ, ਕੋਈ ਜੈ ਕਿਸਾਨ। ਬਘਲੀ ਪਾਈ ਰਾਮ ਰਾਮ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ। ਕਿੰਨੇ ਚਾਂਭਲੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਕਿਵੇਂ ਪਾਪੜ ਵੇਲ ਰਹੇ ਨੇ। ਪੇੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮਥਰਾ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖੋ। ਅੌਹ, ਹੇਮਾ ਮਾਲਿਨੀ ਦਾਤੀ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਦਾਤੀ ਫੇਰਨੀ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਥੱਬੇ ਵੀ ਚੁੱਕਣੇ ਪੈਂਦੇ ਨੇ। ਥੋਨੂੰ ਯਾਦ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਹੋਊ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਰਾਧਾ ਮੋਹਨ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਵੀ ਮਥਰਾ ਹਲਕੇ ’ਚ ਫੂਕੇ ਗਏ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਮੁਖਾਰਬਿੰਦ ਚੋਂ ਰਾਧਾ ਮੋਹਨ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ’ਚ ਇੰਝ ਬੋਲੇ, ‘ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ’ਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਦੇ ਨੇ’। ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਜਪਾ ਐਮ.ਪੀ ਗੋਪਾਲ ਸ਼ੈਟੀ ਨੇ ਆਖਿਆ ‘ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਤਾਂ ਫੈਸ਼ਨ ਬਣ ਗਈ ਹੈ’। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮੰਤਰੀ ਗੋਪਾਲ ਭਾਰਗਵ ਪਿਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਕਹਿੰਦੇ, ‘ਵਿਧਾਇਕ ਵੀ ਤਾਂ ਮਰਦੇ ਨੇ, ਟੈਨਸ਼ਨਾਂ ਕੋਈ ਘੱਟ ਨੇ’।
ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰੀ ਧਨਕੜ ਨੇ ਇਹ ਫਰਮਾਇਆ ‘ਕਿਸਾਨ ਕਾਇਰ ਨੇ, ਕਾਹਤੋਂ ਸਾਥ ਦੇਈਏ’। ਸ਼ੁਕਰ ਐ, ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਕੋਈ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰੀ ਨਹੀਂ। ਚੇਤਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੇਰਾਂ ਅਮਰਿੰਦਰ ਵੀ ਨਰਮੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਗਏ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਚੋਣਾਂ ਸਨ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਹੈ, ‘ਕਿਸਾਨ ਇੱਕ ਰੋਟੀ ਘੱਟ ਖਾਣ’ । ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਆਖਦੇ ਹਨ, ‘ਕਿਸਾਨ ਰੋਟੀ ਰੱਜ ਕੇ ਖਾਣ, ਖਪਤ ਵਧੂ, ਅੰਨ ਦੀ ਕਦਰ ਪਊ।’ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਕਹੋਗੇ, ਛੋਟਾ ਮੂੰਹ ਵੱਡੀ ਗੱਲ। ਚਾਚੇ ਤਾਏ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਐ, ਕਾਹਤੋਂ ਖੇਚਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ‘ਕਿਸ ਨੇ ਕਿੰਨਾ ਖਾਣੈ, ਕੀ ਖਾਣੈ, ਦੱਸਣ ਲਈ ਹੋਰ ਥੋੜੇ ਨੇ।’ ਲੱਗਦੈ, ਗੱਲ ਤਿਲਕ ਗਈ। ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਵੀ ਤਿਲਕਣ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਤਾਹੀਂ ਤਾਂ ਹੇਮਾ ਮਾਲਿਨੀ ਕਦੇ ਟਰੈਕਟਰ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਐ, ਕਦੇ ਕਣਕ ਵੱਢਦੀ ਹੈ। ਬਾਜ਼ਾਰ ’ਚ ਆਇਆ ਨਵਾਂ ਲਤੀਫ਼ਾ ਸੁਣੋ। ਅਖੇ ਕਿਸੇ ਜੱਟ ਨੇ ਧਰਮਿੰਦਰ ਦੇ ਘਰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ। ਫੋਨ ਸ਼ਨੀ ਦਿਉਲ ਨੇ ਚੁੱਕਿਆ। ਜੱਟ ਕਹਿੰਦਾ, ‘ਮੁੰਡਿਆ, ਕਣਕ ਵਢਾਉਣੀ ਸੀ, ਮਿਲੂ ਵਿਹਲ’। ਅੱਗਿਓ ਸਨੀ ਦਿਉਲ ਕਹਿੰਦਾ, ‘ ਚਾਚਾ, ਮੰਮੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ, ਨਲਕਾ ਨਲ਼ਕਾ ਪਟਾਉਣੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ’। ਅਸਲ ਗੱਲ ’ਤੇ ਮੁੜੀਏ। ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਮੁੜ ‘ਜੱਗੇ ਜੱਟ’ ਦੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲੀ ਐ। ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦੁੱਗਣੀ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ। ਆਂਧਰਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਮਲੱਪਾ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ। ਸਸਕਾਰ ਕਿੰਨਾ ਮਹਿੰਗਾ ਐ, ਕਫ਼ਨ ਵੀ ਸਸਤਾ ਨਹੀਂ।
ਮਲੱਪਾ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਸਕਾਰ ਦਾ ਸਮਾਨ ਘਰ ਲਿਆਂਦਾ, ਫਿਰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਕਦਮ। ਇੱਧਰ, ਪੂਰਾ ਕਰਜ਼ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਕੈਪਟਨ ਵੀ ਭੱਜ ਗਿਆ ਹੈ। ਛੱਜੂ ਰਾਮ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲਿਐ। ਕਹਿੰਦਾ, ਐਂ ਨੀਂ ਭੱਜਣ ਦਿੰਦੇ। ਹੁਣ ਭੱਜ ਕੇ ਦਿਖਾਵੇ ਕੋਈ। ਛੱਜੂ ਰਾਮਾਂ ਚੁੱਪ ਰਹਿ। ਵੋਟਾਂ ਮਗਰੋਂ ਤੈਨੂੰ ਅਗਲਿਆਂ ਨੇ ਲੰਮਾ ਪਾ ਲੈਣੈ। ਤੇਰੀ ਤਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਰਾਖੀ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਬੈਠਣਾ। ਖੈਰ, ਵਾਢੀ ਮੌਕੇ ਬੋਹਲ਼ਾਂ ਕੋਲ ਕਿੰਨੇ ਬਿੱਲੇ ਆ ਬੈਠਦੇ ਨੇ, ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੌਣ ਜਾਣਦੈੇ। ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਤੋਰੀਏ, ਪੂਰਾ ਜਹਾਨ ਜਾਣਦੈ ਜੋ 100 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 13 ਅਪਰੈਲ ਨੂੰ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ’ਚ ਹੋਇਆ, ਕੌਣ ਭੁੱਲ ਸਕਦੈ। ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਟੈਰੇਜ਼ਾ ਮੇਅ ਇਸ ਭੁੱਲ ਨੂੰ ਬਖਸਾ ਲੈਂਦੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ’ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਬਲੀ ਮਸ਼ਾਲ ਦੇ ਮਾਅਨੇ ਲਾਟ ਸਾਹਬ ਜਰੂਰ ਸਮਝਣ। ਕਿਰਤੀ ਆਖਦੇ ਨੇ, ਡਾਇਰ ਮਰਿਆ ਨਹੀਂ।
ਬਜ਼ੁਰਗ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ’ਚ ਬੈਠੇ ਬੱਚੇ ਨਿਆਣੇ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਛਾਈ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਪਸਰੀ ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬੇਵੱਸ ਹਨ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਹ ਬੱਚੇ ਅੰਗੂਠਾ ਹੀ ਚੁੰਘਦੇ ਨੇ, ਵੱਡੇ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਅੱਕ ਵੀ ਚੱਭ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਇਲਮ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਰੱਸੇ ਕਿਉਂ ਖੋਹ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਬਚਪਨ। ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਲੜਨਾ, ਸਪਰੇਆਂ ਦਾ ਚੜ੍ਹਨਾ ਤੇ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਮਰਨਾ, ਸਾਡਾ ਮਕੱਦਰ ’ਚ ਹੀ ਕਿਉਂ। ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਕੇ.ਜੇ.ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਟਕ ‘ਪੀਂਘ ਤੋਂ ਫਾਹੇ ਤੱਕ’ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਨਾਟਕ ’ਚ ਬਾਪ ਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਪਾਗਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਘਰ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਖੜਕਾ ਕੇ ਰੱਸੇ ਮੰਗਦਾ ਫਿਰਦੈ ਹੈ। ਪਾਗਲ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰੱਸੇ ਫੂਕੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਕੋਈ ਬਾਪ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਇਵੇਂ ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਮਨੋ ਮਨ ਸੋਚਦੇ ਜਰੂਰ ਹੋਣਗੇ। ਕਿਉਂ ਨਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਘਰ ਘਰ ਚੋਂ ਰੱਸੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਫੂਕ ਸੱੁਟੀਏ। ਛੱਜੂ ਰਾਮ ਫਿਰ ਲੀਡਰਾਂ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ‘ਮਾਈ ਬਾਪ, ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਥੋੜਾ ਸੰਭਲ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਘਰ ’ਚ ਹਾਲੇ ਖੂੰਡੇ ਵੀ ਪਏ ਨੇ’ ।

Tuesday, May 8, 2018

ਦਰਦ ਪੈਲੀ ਦੇ
ਨਾ ਵਿਕਣ ਜ਼ਮੀਨਾਂ, ਬਾਬਲ ਦੇ ਵਿਹੜੇ..
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ‘ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤਾਹੀਂ ਵਿਕਦੀਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਪੈਲੀ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦੇਵੇ, ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਪਾਣੀ ਛੱਡ ਗਿਆ ਤਾਂ ਖੇਤ ਬਰਾਨ ਹੋ ਗਏ। ਕੈਂਸਰ ਨੇ ਪਤੀ ਖੋਹ ਲਿਆ ਤੇ ਕਰਜ਼ੇ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ। ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦਬਕੇ ਝੱਲਣੇ ਵਿੱਤੋਂ ਬਾਹਰੇ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਪੁੱਤ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਗਿਆ।’ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਲਵੀਰ ਕੌਰ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਇਹ ਹੋਣੀ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਗਾਸਾਸੇ ਐਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਪੱਤਰਕਾਰ ਡਾ.ਪੀ.ਸਾਈਨਾਥ (ਦਿਹਾਤੀ ਸੰਪਾਦਕ) ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਹਿਲਾ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਪੈਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਇਹ ਮਹਿਲਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਹੱਥੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਰੀ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜੇਠੂਕੇ ਤੋਂ ਡਾ.ਸਾਈਨਾਥ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਨੇੜਿਓ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਕੱਲਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਵਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਾਈਨਾਥ ਨੇ ਦੁੱਖਾਂ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰੀ ਹਰ ਅੌਰਤ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਤੇ ਹੌਕਿਆਂ ਚੋਂ ‘ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ’ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਪਿਆ। ਲਹਿਰਾ ਖਾਨਾ ਦੀ ਬਿਰਧ ਮੁਕੰਦ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨੂੰਹ ਦੇ ਇਲਾਜ ’ਚ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਗਈ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲੈਅ ਗੁਆਚ ਗਈ।
ਲੜਕਾ ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਆਪਣਾ ਪਤਨੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਣੋਂ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਤਨੀ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੌੜਾ ਘੁੱਟ ਨਾ ਭਰ ਸਕਿਆ, ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਗਿਆ। ਇਸ ਮਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤ ਥਰਮਲ ’ਚ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਅਪਾਹਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਮਾਂ ਮੁਕੰਦ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਪਾਹਜ ਪੁੱਤ ਹੁਣ ਰਾਈਸ ਸ਼ੈਲਰ ’ਚ ਚੌਕੀਦਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਈਨਾਥ ਦਾ ਗੱਚ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਤੀਤ ਦੇ ਧਾਗਿਆਂ ’ਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ‘ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਪੰਜਾਬ’ ਦੀ ਲੀਕ ਨਹੀਂ ਦਿੱਖਦੀ। ਮਾਂਵਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਪਏ ਅੱਟਣ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੱਚ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਸਾਈਨਾਥ ਨੇ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਘਾਹ ਉੱਗੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵੇਖੇ ਹਨ। ਉਸ ’ਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਸੱਥਰਾਂ ਚੋਂ ਕਿਧਰੇ ‘ਚਮਕਦਾ ਭਾਰਤ’ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਜਦੋਂ ਅੱਜ ਇਕੱਠ ਚੋਂ ਇੱਕ ਅੌਰਤ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਪੁੱਤ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੈਮਰੇ ’ਚ ਕੈਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਂ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ‘ ਪੁੱਤ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ ਹਰ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ’ਚ ਲੈ ਕੇ ਗਈ, ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਪਈ।’ ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ ਹੁਣ ਗੁਆਉਣ ਨੂੰ ਕੱੁਝ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਨਰਮੇ ਨੂੰ ਸੁੰਡੀ ਪੈ ਗਈ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਪੈ ਗਏ। ਕਰਜ਼ੇ ਨੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਆਖ਼ਰ ਦੋ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਗਈ। ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਦਬਕੇ ਨਿੱਤ ਸੁਣਨੇ ਪਏ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖਾਣ ਜੋਗੇ ਦਾਣੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਾਈਨਾਥ ਉਸ ਦੇ ਤੀਲਾ ਤੀਲਾ ਹੋਏ ਘਰ ਦੇ ਹਰ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ’ਚ ਨੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਠੂਕੇ ’ਚ ਅੱਜ ਕਈ ਘੰਟੇ ਦਰਦਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਵਗਿਆ।
ਉਦੋਂ ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰਾਮਨਵਾਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬਿਰਧ ਅੌਰਤਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾ ਸੁਣਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਅੌਰਤਾਂ ’ਚ ਸਭ ਕੱੁਝ ਸਾਂਝਾ ਹੈ। ਦੁੱਖ ਸਾਂਝੇ ਹਨ, ਚੀਸ ਸਾਂਝੀ ਹੈ ਤੇ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਲਈ ਪੁੱਤ ਨਹੀਂ। ਬਿਰਧ ਜਰਨੈਲ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਹਕੂਮਤਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ‘ਕੈਪਟਨ’ ਨਹੀਂ ਬਚਾ ਸਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਰਨੈਲ ਕੌਰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਪਿੰਡ ਰਾਮਨਵਾਸ ਆਈ ਤਾਂ ਪੰਜ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਸ ਕੋਲ ਖੇਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਬੇਟੇ ਜਗਸੀਰ ਦੀ ਸੁਰਤ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੈਲੀ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਗਸੀਰ ਦੇ ਬਾਪ ਨੇ ਤਾਂ ਵਿਆਜ ਨੂੰ ਜ਼ਰਬਾਂ ਦਿੰਦੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਹੀ ਵੇਖੇ,ਭਲੇ ਦਿਨ ਵੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।
ਆਖ਼ਰ ਜਗਸੀਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਗਿਆ। ਭੈਣ ਸ਼ਿੰਦਰਪਾਲ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਬਲ ਦੇ ਘਰ ਲਈ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਹੁਣ ਜਰਨੈਲ ਕੌਰ ਘਰ ’ਚ ਇਕੱਲੀ ਹੈ। ਗੁਆਂਢ ’ਚ ਬਲਵੀਰ ਕੌਰ ਦਾ ਘਰ ਤਾਂ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਬਰਕਤ ਇਸ ਨਾਲ ਵੀ ਰੁੱਸੀ ਰਹੀ। ਚਾਰ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਗਈ, ਨੂੰਹ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਪੁੱਤ ਜਹਾਨੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ‘ ਕਦੇ ਪੈਲੀ ਨਾਲ ਸਬਾਤਾਂ ਭਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਹੁਣ ਆਹ ਫਿਰਦੇ ਹਾਂ ਧੱਕੇ ਖਾਂਦੇ।’ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਕੋਲ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ। ਸੰਨਾਟੇ ਵਰਗੀ ਚੁੱਪ ਕਦੇ ਟੁੱਟਦੀ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕੋ ਘਰ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਕੱੁਝ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ।
ਸਾਈਨਾਥ ਆਖਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਹਰੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਦਿਖਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਚੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੌਰਤਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਮਨਫ਼ੀ ਹਨ। ‘ਗਾਉਂਦਾ ਨੱਚਦਾ ਪੰਜਾਬ’ ਤੇ ‘ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਪੰਜਾਬ’ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਠ ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨਹੀਂ। ਸਾਈਨਾਥ ਨੇ ਲੰਘੇ ਕੱਲ੍ਹ ਪਿੰਡ ਧੌਲ਼ਾ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਗਾਥਾ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 9 ਮਈ ਨੂੰ ਉਹ ਲੰਬੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਿੰਘੇਵਾਲਾ ਵਿਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸੁਣਨਗੇ। ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਡਾ.ਨਵਸ਼ਰਨ ਕੌਰ, ਡਾ.ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਖੋਜਾਰਥੀ ਪ੍ਰੀਤਨਮੋਲ,ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਝੰਡਾ ਸਿੰਘ ਜੇਠੂਕੇ, ਮਹਿਲਾ ਆਗੂ ਹਰਿੰਦਰ ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਵੀ ਸਨ।

Sunday, April 1, 2018

ਦਰਦਾਂ ਦੀ ਪੰਡ
‘ ਮਹਿਲਾਂ ਵਾਲਿ਼ਓਂ, ਅਸੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਕਿਉਂ ਹਾਂ ’
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ‘ਅਸੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹਾਂ’ , ਇਹ ਵੱਡਾ ਸੁਆਲ ਵਿਧਵਾ ਜਸਪਾਲ ਕੌਰ ਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਦੁੱਖ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਖੇਤ ਰੱੁਸ ਗਏ ਤਾਂ ਪਤੀ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਖ਼ਾਲੀ ਜੇਬ ਨੇ ਬੱਚੀ ਲਈ ਸਕੂਲ ਨਦੀਦ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਤਪ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੋਚਾ ਮਾਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਜੁਆਬ ਨਾ ਮਿਲਦਾ। ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਬਿਗਾਨੇ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਵੀ ਬੂਹੇ ਭੇੜ ਲਏ। ਕੋਈ ਹੱਥ ਮਦਦ ਲਈ ਉੱਠੇ, ਹਰ ਦਰ ਤੇ ਵਿਲਕੀ। ਹਰ ਚੋਣ ’ਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਖੁੰਝੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਮੋਨ ਨਾ ਟੁੱਟਿਆ। ਅਖੀਰ ’ਚ ਪਿੰਡ ਜੀਦਾ ਦੀ ਇਸ ਵਿਧਵਾ ਨੇ ਜਨਤਿਕ ਸੰਵਾਦ ’ਚ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ , ‘ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਹੀ, ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੰਨਾਂ ’ਚ ਰੰੂ ਹੀ ਪਾ ਲਈ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹਾਂ’। ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅੱਜ ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ ਹੋਏ ਚੌਥੇ ਜਨਤਿਕ ਸੰਵਾਦ ’ਚ ਹਰ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਬੰਜਰ ਹੋਏ ਘਰ ਦਿੱਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਏਦਾਂ ਦਾ ਸੁਆਲ ਖੇਮੂਆਣਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਹੰਝੂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਵਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ‘ਤੁਸੀਂ ਦੱਸੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਖੂਹ ਭਾਲਾਂ’।
ਵਿਧਵਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਛੇ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ, ਗੋਹਾ ਕੂੜਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, 14 ਸਾਲ ਦੀ ਬੱਚੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪੜਾਵਾਂ, ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਾਵਾਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇਕੱਲੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਨਹੀਂ, ਗੁੰਗੀ ਤੇ ਬੋਲੀ ਵੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਮਾੜੀ (ਮੌੜ) ਦੇ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ‘ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਝੱਲਦਾ ਤਾਂ ਫਿਰ ਗੱਡੀ ਦੀ ਲਾਈਨ ’ਤੇ ਸਿਰ ਧਰਨਾ ਪੈਂਦਾ।’ ਜਨਤਿਕ ਸੰਵਾਦ ’ਚ ਅਕਾਲੀ ਵਿਧਾਇਕ ਦਿਲਰਾਜ ਭੂੰਦੜ ਅਤੇ ‘ਆਪ’ ਵਿਧਾਇਕ ਜਗਦੇਵ ਕਮਾਲੂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਤੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਧਾਇਕ ਹਰਦੇਵ ਅਰਸ਼ੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਕਮੇਟੀ ਆਗੂ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜਖੇਪਲ ਨੇ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੱਸੇ। ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਗੇ ਆਖਿਆ , ‘ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਸੌਂਦੇ ਨੇ ਕਿਸਾਨ, ਬਦਲੀਆਂ ਰੱੁਤਾਂ ਨੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਬਦਲੀ ਹੈ, ਕਿਰਤੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਰੋਹੀ ਦੀ ਕਿੱਕਰ ਵਾਂਗੂ ਇਕੱਲਾ ਹੈ’। ਕਰਜ਼ਾ ਮਾਫ਼ੀ ਬਾਰੇ ਆਖਿਆ , ‘ਕਿਤੇ ਇਹ ਕਰਜ਼ਾ ਮਾਫ਼ੀ ਕੱਤੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਣ ਜਾਵੇ।’
ਅੱਜ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਇਹੋ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ‘ ਕੱਲਾ ਕਿਰਤੀ ਹੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।’ ਨਮੋਸ਼ੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਵਿਚ ਅੱਜ ਘਿਰਿਆ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਬਲਰਾਜ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਚੁੱਪ ਕਿਉਂ ਪਸਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੌਣੇ ਦੋ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਬਚੀ ਹੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਨੇ ਕੁਰਕੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਲੈ ਲਏ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਹੀ ਢੇਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਕਿੱਲੇ ਬੱਝੀ ਇੱਕ ਮੱਝ ਦਾ ਦੁੱਧ ਹੀ ਸਹਾਰਾ ਹੈ। ਅੰਗਹੀਣ ਵਿਧਵਾ ਅੌਰਤ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤੇ 9 ਸਾਲ ਦਾ ਬੱਚਾ ਉਸ ਕੋਲ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸ੍ਰੀ ਐਸ.ਪੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਵਾਦ ’ਚ ਕੜੀ ਬਣਦੇ ਹੋਏ ਮੌਜੂਦਾ ਵਿਵਸਥਾ ਵੱਲੋਂ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਮਾਰੀ ਸੱਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਏਨਾ ਥਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਮੰਗਾਂ ਲਈ ਦਰ ਦਰ ਭਟਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਮੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਚੌਤਰਫਾ ਸੰਕਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਅਲਾਮਤਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਪੜਾਵਾਂ ਤੇ ਲੜਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।
‘ਇਲਾਜ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਮੌਤ ਸਸਤੀ ਹੈ’, ਕਿਸੇ ਵਿਧਵਾ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਰੱਖੀ। ਸਰਕਾਰ ਜਰਵਾਣੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਕਿਥੇ ਫ਼ਰਿਆਦ ਕਰੀਏ। ਬਠਿੰਡਾ ਖ਼ਿੱਤੇ ਚੋਂ ਪੁੱਜੀ ਹਰ ਵਿਧਵਾ ਤਰਫ਼ੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੀ ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਝੁਨੀਰ ਅਤੇ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਦੂਸ਼ਣਬਾਜ਼ੀ ਛੱਡ ਦੇਣ, ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸਮਝਣ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੁੱਟੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸੀਪੀਆਈ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਹਰਦੇਵ ਅਰਸ਼ੀ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਪੱਕਾ ਇਲਾਜ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਵਿਧਾਇਕ ਦਿਲਰਾਜ ਭੂੰਦੜ ਨੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦੂਸ਼ਣਬਾਜ਼ੀ ਛੱਡ ਕੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਸੋਚਣਾ ਵਾਸਤੇ ਆਖਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ‘ਆਪ’ ਵਿਧਾਇਕ ਜਗਦੇਵ ਕਮਾਲੂ ਨੇ ਆਖਿਆ ਅੱਜ ਦਾ ਨੇਤਾ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਕ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ, ਅਹਿਸਾਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਡਾ.ਗੁਰਮੇਲ ਮੌਜੀ ਨੇ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਮੱੁਠ ਅਤੇ ਜਾਗਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਨਤਿਕ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮਾਨ, ਮਾਸਟਰ ਖੇਤਾ ਸਿੰਘ, ਦਰਸ਼ਨ ਧਨੇਠਾ, ਨਵਦੀਪ ਜਖੇਪਲ, ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਲੁਬਾਣਾ,ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ,ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਹਾਜ਼ਰ ਸਨ।

Thursday, November 30, 2017

ਬੇਦਰਦ ਹਕੂਮਤ
ਰੋਲ ਦਿੱਤਾ ਮਰਨਾ ਪੁੱਤ ਸ਼ੇਰ ਬੱਗੇ ਦਾ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਕੈਪਟਨ ਹਕੂਮਤ ਹੁਣ ਮਾਂ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਜੇਰੇ ਨੂੰ ਪਰਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਰੁਲਦਾ ਪੁੱਤ ਵੇਖਿਆ ਤੇ ਹੁਣ ਨੌ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਤ ਦੀ ਰੁਲਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ 'ਬੁੱਤ' ਬਣ ਜਾਏ ਤਾਂ ਮਾਂਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦਾ ਮਰਨਾ ਵੀ ਰੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਨੌ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਰੁਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਇਨਸਾਫ ਲੈਣ ਲਈ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਕੁੱਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸਿਰੜ ਵੀ ਤੋਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਅਫਸਰ ਦਾ ਵੀ ਮਨ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖ ਕੇ ਨਹੀਂ ਉੱਛਲਿਆ। ਮਾਂ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਹੁਣ ਚਲਦੀ ਫਿਰਦੀ 'ਲਾਸ਼' ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਖੜਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੂਹੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਨਿਆਂ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪੁਲੀਸ ਇਸ ਮਾਂ ਦੇ ਸਬਰ ਨੂੰ ਗਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਨਾਪਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਬਾਪ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਪੁੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਉਨ•ਾਂ ਤੇ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਵੇ। ਪਿੰਡ ਮੰਡੀ ਕਲਾਂ ਦੇ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ 20 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨੋਟ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖਿਆ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਡਰਾ ਧਮਕਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਘਰੋਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਇਹੋ ਆਖ ਕੇ ਗਿਆ ਕਿ ' ਤੜਕੇ ਨਰਮਾ ਮੰਡੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗੇ'। ਤੜਕਸਾਰ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁਪਿੰਦਰ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਮੰਡੀ ਰਾਮਪੁਰਾ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਣੀ ਪੈ ਗਈ।
ਆੜ•ਤੀਆਂ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਭੁਪਿੰਦਰ ਦੇ ਰਾਹ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ 'ਮੰਡੀ' ਚਲਾ ਗਿਆ। ਜਮ•ਾਂ ਦੋ ਦੀ ਪੜਾਈ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਪਾਸਪੋਰਟ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਸੁਫਨੇ ਵੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਇੱਕ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਪੜਤਾਲ 'ਚ ਉਹ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਨਿਕਲਿਆ। ਛੋਟੀ ਕਿਸਾਨੀ ਵਾਲੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਡਰਾਉਣੀ ਚੁੱਪ ਹੁਣ ਰੜਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਾਪ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਖਦਾ ਹੈ ,' ਏਨੀ ਨਿਰਦਈ ਸਰਕਾਰ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਫੋਕਾ ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ।' ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ 20 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮੌਤ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾ ਲਈ ਅਤੇ ਮਾਂ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਨਾ ਦਿਨੇ ਚੈਨ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅੱਖ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਆਖਦੀ ਹੈ ' ਜਿਹਦੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਰੁਲ ਜਾਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਨੀਂਦਾਂ ਕਿਥੇ'। 'ਜਦੋਂ ਰੋਟੀ ਦੀ ਬੁਰਕੀ ਮੂੰਹ 'ਚ ਪਾਉਂਦੀ ਹਾਂ ਤਾਂ ਲੰਘਦੀ ਨਹੀਂ।' ਮਾਂ ਨੇ ਰੋਂਦੀ ਹੋਈ ਨੇ ਦੱਸਿਆ। ਇਸ ਘਰ ਦਾ ਦੀਵਾ ਹੀ ਬੁੱਝ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੁੱਲ•ੇ ਠੰਢੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਸ਼ੇਰ ਬੱਗੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਹੁਣ ਲਮਕਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਛੇ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰ ਸੱਤ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਪ੍ਰਲਾਦ ਸਿੰਘ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕਦੇ ਵੀ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਭਰਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੁਪਿੰਦਰ ਨੇ ਖੇਤ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਂ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਆ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ ਹੁਣ ਕੋਈ ਢਾਰਸ ਨਹੀਂ ਬਚੀ। ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਧਰਨੇ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਧਰ, ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਵੱਟੀ ਚੁੱਪ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਐਸਾ ਝੋਕਾ ਲਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਕਿਸਾਨ ਉਬਾਲੇ ਖਾਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਮਾਂ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਪੁੱਤ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਫਰੋਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਧਰੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਵਾਰ ਨੂੰ ਏਡੀ ਫੇਟ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਕੂਮਤ ਇਸ ਮਾਂ ਨੂੰ ਲਿਫਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਂ ਆਪਣਾ ਕਸੂਰ ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੁੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਨਿਆਂ ਮੰਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਮਾਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨਾਲ ਕਲੋਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮੋਤੀ ਮਹਿਲ ਅੱਗੇ ਲਾਸ਼ ਰੱਖਾਂਗੇ : ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ
ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਏਕਤਾ (ਸਿੱਧੂਪੁਰ) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬੋਘ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸਾ ਨੇ ਅੱਜ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮ੍ਰਿਤਕ ਕਿਸਾਨ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ 3 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਮਹਿਲ ਪਟਿਆਲਾ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਲਾਸ਼ ਰੱਖ ਕੇ ਧਰਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਏਨੀ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਧਾਰ ਲਈ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੀ ਬਾਤ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛੀ ਹੇ। ਹੁਣ ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਸੁੱਕੇ ਨਹੀਂ ਮੁੜਾਂਗੇ। ਉਨ•ਾਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਫੌਰੀ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰੇ, ਪੀੜਤ ਪ੍ਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦੇਵੇ। ਬਿਨ•ਾਂ ਇਨਸਾਫ ਤੋਂ ਲਾਸ਼ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

Thursday, September 14, 2017

ਅਸੀਂ ਲੜਾਂਗੇ...
ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਬਣਕੇ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਬਠਿੰਡਾ ਖ਼ਿੱਤੇ ਦੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਾਅਨੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਏਨਾ ਜਰੂਰ ਭਾਪਦੇ ਹਨ ਕਿ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਖੈਰ ਨਹੀਂ। ਬਾਪ ਦਾਦੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਚਲੇ ਗਏ ਤੇ ਇਹ ਨਿਆਣੇ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀ ਛਾਂ ਖੋਹ ਲਈ ਹੈ। ਲੜਾਂਗੇ ਸਾਥੀ.. ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੋ ਆਖ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਬਹੁਤੀ ਸੋਝੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੱਡੇ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਸਮਝ ਜਾਣਗੇ ਕਿਉ ਮਾਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਨੇ ਨਾਅਰੇ ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਰੇਲ ਪਟੜੀਆਂ ਤੇ ਕਿਉਂ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਸਿਰ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਮਿੰਨੀ ਸਕੱਤਰੇਤ ਅੱਗੇ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਲਹਿਰਾ ਬੇਗਾ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਸੋਨੀ ਸਿੰਘ ਜਦੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਆਪਣਾ ਬੱਚਾ ਛੱਡ ਕੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਡੇਢ ਵਰ•ੇ ਦਾ ਬੱਚਾ ਅਮਨਦੀਪ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਹਮੀਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹਰ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਹਾਲੇ ਸੁਰਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੰਭਲੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਇਸ ਬੱਚੇ ਦੇ ਚੋਹਲ ਮੋਹਲ ਗੁਆਚ ਗਏ ਹਨ।
ਦਾਦੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਬਚਪਨ ਖੋਹ ਲਏ ਹਨ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਵੀ ਅਮੀਰੀ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਪਾੜੇ ਵਿਚ ਪਿਸ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੋਟੜਾ ਦਾ ਤਿੰਨ ਵਰਿ•ਆਂ ਦਾ ਬੱਚੇ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਨੇ ਵੀ ਸਕੂਲ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵੇਖ ਲਏ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਨਾਲ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਰਾਮਪੁਰਾ ਦਾ ਢਾਈ ਵਰਿ•ਆਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਅੱਜ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕੀ ਖੜ•ਾ ਸੀ। ਉਹ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਝੁੱਲੇ ਝੱਖੜਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਝੰਡੇ ਦਾ ਰੰਗ ਅਤੇ ਵੱਜਦੇ ਨਾਅਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਏਦਾ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਬੱਚੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਨਿਆਣੀ ਉਮਰੇ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ਮਹਿਲਾ ਨੇਤਾ ਬਿੰਦੂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਸੈਂਕੜੇ ਮਾਂਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਧਰਨੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਥੋੜੀ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਮਾਨਸਾ ਵਿਚ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਕਾਫੀ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਹੁਣ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਕਾਫੀ ਦਿੱਖਦੇ ਹਨ।
ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਵੱਜੀ ਹੈ : ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ
ਪਲਸ ਮੰਚ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਸੰਕਟ ਵੱਡਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਮਧੋਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵੱਡਾ ਸੰਤਾਪ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੂੰਹੋ ਕੁਝ ਵੀ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਬੇਵੱਸ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਮਾਸੂਮ ਚਿਹਰੇ ਸਭ ਕੁਝ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਤਾਂ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਹੀ ਪਈ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅੱਖ ਚੋਂ ਫਿਰ ਵੀ ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਕਿਰੇ

Sunday, February 26, 2017

ਕਾਹਦਾ ਜੱਗਾ ਜੱਟ
ਸਰਕਾਰੀ ਢਿੱਡ ਨਾ ਭਰ ਸਕੇ ਸਬੂਤ !
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬ 70 ਫੀਸਦੀ ਕੇਸ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਲਈ 'ਅਣਫਿੱਟ' ਐਲਾਨ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਇਮਦਾਦ ਦੀ ਝਾਕ ਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਦੇ ਝੰਬੇ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਤਾਬ ਨਹੀਂ ਆਏ ਹਨ। ਲੰਘੇ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇਨ•ਾਂ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਰਾਸ਼ੀ ਲਈ ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਬਹੁਤੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟਮਾਰਟਮ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਕੇਸ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਈ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕਰਜ਼ਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਲਈ ਕੇਸ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਤੋਂ ਆਰ.ਟੀ.ਆਈ ਤਹਿਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਠਿੰਡਾ,ਮਾਨਸਾ,ਬਰਨਾਲਾ ਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ 1095 ਕੇਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 336 ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੇ ਯੋਗ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ 30.68 ਫੀਸਦੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ 759 ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਧਾਰਾਂ ਤੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤਾਂ ਲਈ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੇਣ ਲਈ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਲੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੜਤਾਲ ਮਗਰੋਂ ਯੋਗ ਕੇਸ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਤਰਫ਼ੋਂ 1 ਅਪਰੈਲ 2013 ਤੋਂ 22 ਜੁਲਾਈ 2015 ਤੱਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਕੇਸ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਰਾਸ਼ੀ ਵਧਾ ਕੇ 3 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ 471 ਪੀੜਤਾਂ ਨੇ ਸਹਾਇਤਾ ਰਾਸ਼ੀ ਲਈ ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ 262 ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 209 ਕੇਸਾਂ 'ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 262 ਪੀੜਤਾਂ ਨੇ ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 34 ਕੇਸ ਹੀ ਯੋਗ ਪਾਏ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ 228 ਕੇਸ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਬਹੁਤੇ ਕੇਸ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਈ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹਰਟ ਅਟੈਕ ਜਾਂ ਸੂਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਕਾਕਾ ਸਿੰਘ ਕੋਟੜਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਅਨਪੜ•ਤਾ ਕਰਕੇ ਪੋਸਟ ਮਾਰਟਮ ਵਗੈਰਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੁਲੀਸ ਕੇਸ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਸਬੂਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਚੋਂ ਤਸਦੀਕ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਕੇਸ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰੇ ਜਾਣ। ਸਰਕਾਰੀ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਚ 173 ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ 75 ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਕਮੇਟੀ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਵਿਚਾਰੇ ਗਏ 75 ਕੇਸਾਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 26 ਕੇਸ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ 49 ਕੇਸ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਚ 287 ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 67 ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ 220 ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹਰਟ ਅਟੈਕ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਪਿਛੇ ਵੀ ਕਾਰਨ ਤਾਂ ਕਰਜ਼ਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਤਣਾਓ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਕਰਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵੀ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇਨ•ਾਂ ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਸ਼ਰਤਾਂ ਵਿਚ ਢਿੱਲ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰੇ। ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋਏ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਰਾਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਖ ਜਾਣਨ ਲਈ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਬਠਿੰਡਾ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ•ਾਂ ਅਟੈਂਂਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

Wednesday, October 19, 2016

ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਚੰਨ
ਮੇਰਾ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੁਹਾਗ...
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਚੰਨ ਸਦਾ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੋਂ ਰੁਖਸਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚਾਣਨ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਤਾਹੀਂਓ ਗਗਨਦੀਪ ਕੌਰ ਐਤਕੀਂ ਚੰਦ ਦੀ ਉਡੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਕਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਦਾ ਲਈ ਹਨੇਰਾ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੂਰੇ 20 ਵਰੇ ਆਪਣੇ ਸੁਹਾਗ ਦੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਮੰਗੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੰਢਾਂ ਤੇ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੇ ਆਖਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਭਲਕੇ ਹਰ ਸੁਹਾਗਣ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਠੀਕ ਉਦੋਂ ਵਿਧਵਾ ਇਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਹੀ ਖਾਤੇ ਫਰੋਲ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਨਰਮਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਪੈਲੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੇ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਖੋਹ ਲਈ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਿਰਫ਼ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਭਲੇ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਅਰਦਾਸਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਰਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਰੇਸ਼ਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਦੀ ਮਾਰ ਨਾ ਝੱਲਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਧਵਾ ਗਗਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਹਰ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਬਹੁਤ ਰੂਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਐਤਕੀਂ 20 ਵਰਿ•ਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਖਾਲੀ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ 'ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹੋ ਸੁੱਖ ਮੰਗਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਖੇਤ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦਾ ਸੁਹਾਗ ਨਾ ਉਜਾੜਨ।'
ਇਵੇਂ ਪਿੰਡ ਸਾਹਨੇਵਾਲੀ ਦੀ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲਈ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਹੁਣ ਬੋਝ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੁਹਾਗ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਚੰਦ ਵੇਖਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੀ ਖੋਹ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਹਰ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਤੇ ਕਾਮਨਾ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਸੀਬ ਵਿਚ ਹੁਣ ਦੁੱਖ ਤੇ ਹੰਝੂ ਬਚੇ ਹਨ, ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਸਿਰਸੀਵਾਲਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਹੁਣ ਕਿਸ ਲਈ ਕਾਮਨਾ ਕਰੇ। ਉਸ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਪਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬਚੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਆੜ•ਤੀਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ। ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਤੇ ਸੁਹਾਗ ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਸੁੱਖ ਦੀ ਮੰਗਦੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਦੀ ਮਾਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਠੱਗ ਲਈ। ਉਸ ਲਈ ਚੰਗੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਆਸ ਸਦਾ ਲਈ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਰੀਬ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਸਿਰ ਚਾਰ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਦੀ ਹਰ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲਈ। ਉਸ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੁਹਾਗ ਉਜੜਿਆ।
ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਪਤੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਭਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਦੀ ਕੋਈ ਕਾਮਨਾ ਵੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਉਮਰ ਲੰਮੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ। ਇਨ•ਾਂ ਵਿਧਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ 'ਸੰਗਤ ਦਰਸ਼ਨਾਂ' ਅਤੇ ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਚੋਂ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਨੋਟਿਸ ਅਤੇ ਆੜ•ਤੀਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਕੱਲਤਾ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਭੋਗ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਅਪਾਹਜ ਇਕਲੌਤੇ ਲੜਕੇ ਸਿਕੰਦਰ ਚੋਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵੇਖਦੀ ਹੈ। ਨਰਮਾ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ ਵਰੇ• ਚਿੱਟੀ ਮੱਖੀ ਦੀ ਸੱਟ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਧਵਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਹੁਣ ਵਿਗੋਚਾ ਤੇ ਹੌਲ ਬਚੇ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁੱਖ ਮੰਗੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣ ਰਹਿ ਸਕਣ।

Monday, May 2, 2016

ਮੱਛਰ ਬਣਿਆ ਜਮਦੂਤ
ਏਥੇ ਲੱਖਾਂ ਮਾਵਾਂ ਰੋਂਦੀਆਂ ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਪਾਵਣ ਵੈਣ...
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਬਠਿੰਡਾ-ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਬੂਹੇ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਪਹਿਰਾ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਅਰਥੀ ਦਾ ਉੱਠਣਾ ਕੋਈ ਸਹਿਜ ਨਹੀਂ। ਹਕੂਮਤ ਬੇਵੱਸ ਹੋਏ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਸਮਝਦੀ ਤਾਂ ਇਨ•ਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਸੱਥਰ ਨਹੀਂ ਵਿਛਣੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਫਸਲ ਨੂੰ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਹਜ਼ਮ ਕਰ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਹਾਰੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਚਿੱਟਾ ਮੱਛਰ ਜਮਦੂਤ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖੋਹੀ ਹੈ। ਪਿਛੇ ਬਚੇ ਹਨ,ਜਵਾਨ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਓਂਕੇ,ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਨਾ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲੀ ਉਡੀਕ। ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਚੋਂ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਦੇ ਹੋਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਹਾਕਮਵਾਲਾ ਦੀ ਮਾਂ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਹਾਕਮ ਆਪਣਾ ਸਮਝਦੇ ਤਾਂ ਇਸ ਮਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਨੂੰਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਚਿੱਟੀ ਚੁੰਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਨਿਗਲ ਗਿਆ। ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਘਰ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿਚ ਬਿੰਨ ਦਿੱਤਾ। ਉਪਰੋਂ ਚਿੱਟਾ ਮੱਛਰ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਰਾਖ ਕਰ ਗਿਆ। ਭਰਾ ਦਾ ਵਿਯੋਗ ਤੇ ਉਪਰੋਂ ਨੌ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਇਸ ਮਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤ ਜਗਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਆਖਰ ਉਹ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਪੀ ਕੇ ਜਹਾਨੋਂ ਭਰ ਜਵਾਨੀ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਅਮਰਜੀਤ ਰੋਂਦੀ ਨਹੀਂ ਝੱਲੀ ਜਾ ਰਹੀ। ਮਾਂ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਖਾਂ ਵਿਚ ਪਾਲੇ ਪੁੱਤਰ ਚੰਦਰੇ ਕਰਜ਼ੇ ਨੇ ਖਾ ਲਏ। ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਾਂ ਦਾ ਬਾਪ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਅਗਲੀ ਫਸਲ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿਚ ਮੁੜ ਮੰਜੇ ਤੋਂ ਉਠਿਆ ਹੈ।
ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟਭਾਰਾ ਦੇ ਦੋ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾ ਤਾਂ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਖੇਤ ਬਚਾ ਸਕੇ, ਨਾ ਹੀ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ। 70 ਵਰਿ•ਆਂ ਦੀ ਬਿਰਧ ਮਾਂ ਨਸੀਬ ਕੌਰ ਦੇ ਨਸੀਬ ਸਾਥ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਉਸ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੇਖ ਵੇਖ ਕੇ ਹੰਝੂ ਨਾ ਵਹਾਉਣੇ ਪੈਂਦੇ। ਠੀਕ 10 ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਤਾਬ ਨਾ ਝੱਲਦਾ ਹੋਇਆ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਹੁਣ 22 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਇਕਲੌਤਾ ਲੜਕਾ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਬਿਰਧ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਮਦਦ ਰਹੀ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਾਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਨੋਟਿਸ ਦੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਕਨਾਲ਼ਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਬਚੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ 7 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ। ਘਰ ਵਿਚ ਇਕੱਲੀ ਬੈਠੀ ਮਾਂ ਇੱਕ ਹੱਥ ਪੁੱਤ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਹੱਥ ਨੋਟਿਸ ਲਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ 25 ਵਰਿ•ਆਂ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕਾ ਗੁਰਪਿਆਰ ਸਿੰਘ ਠੀਕ 10 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਉਸ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਚੋਂ ਰੁਖਸਤ ਕਰ ਗਈ। ਭਰਾ ਮਹਿੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਪੜਾਈ ਵਿਚਕਾਰੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਸਕੂਲ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਨਾਲ ਭੱਠੇ ਤੇ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟ ਧਰਮੂ ਵਿਚ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਤੇ ਵੀ ਇਹੋ ਪਹਾੜ ਡਿੱਗਿਆ ਹੈ।
ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜ ਏਕੜ ਠੇਕੇ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਲੈ ਕੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਖੁਦ ਤਾਂ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਗਿਆ ਤੇ ਪਿਛੇ ਭੈਣ ਦੇ ਪੱਲੇ ਰੋਣਾ ਪੈ ਗਿਆ ਜੋ ਵਿਆਹੁਣ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਮੌੜ ਚੜਤ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਕੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਘਰ ਤਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਭੋਗ ਪਏ ਹਨ। ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਭੈਣ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਤੇ ਜਵਾਨ ਲੜਕਾ ਵੀ ਇਹੋ ਰਾਹ ਚਲੇ ਗਏ ਇਨ•ਾਂ ਵਿਧਵਾ ਭੈਣਾਂ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਤੇ ਬੈਠੀ 90 ਵਰਿ•ਆਂ ਦੀ ਬਿਰਧ ਬਚਨ ਕੌਰ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਕਿਰੇ ਹਨ। ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਭਾਰ ਤੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸੇਕ ਕੋਈ ਇਸ ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੇ ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਦਰਲਾ ਵਿਯੋਗ ਦੀ ਲਾਟ ਨੇ ਫੂਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਾ ਕੋਈ ਨੰਨ•ੀ ਛਾਂ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਮਸੀਹਾ ਇਨ•ਾਂ ਬੂਹਿਆਂ ਤੱਕ ਆਇਆ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨ•ਾਂ ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਚੋਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਦਾ ਕੋਠੇ ਚੜ• ਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਸੁੱਖ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ• ਵੇਖ ਲਵੇ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਠੇ ਤੇ ਚੜ•ਨਾ ਪਿਆ।
ਕਿਸਾਨ ਨੇਤਾ ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਬੁਰਜ ਸੇਮਾ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਏੇਨਾ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਫੋਕੀ ਹਮਦਰਦੀ ਇਨ•ਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਮਲ•ਮ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਟੇਕ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਤੇ ਹੈ।
10 ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ 500 ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ
ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜੁਲਾਈ 2015 ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਰੀਬ 500 ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਦੇ ਹੱਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾ ਨਾ ਸਕੇ। ਬਠਿੰਡਾ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਗਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨੀ ਨੂੰ ਮੁਆਵਜੇ ਵਜੋਂ 643 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਵੰਡ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲੇ 66 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਵੰਡੇ ਜਾਣੇ ਹਨ।

Wednesday, March 2, 2016

ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਖੇਤੀ
ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਨੇ ਕਰੀਬ 450 ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਵਰ•ਾ 2015 ਦੌਰਾਨ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਚੋਂ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਲਕ ਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਨੰਬਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਸਾਲ 2015 ਵਿਚ 725 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਰੇ• ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 449 ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਤੀਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਹੈ ਜਿਥੇ 107 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਔਸਤਨ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਾਲ 2015 ਦੇ ਵਰੇ• ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਤੀ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੋ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਰਿਪੋਰਟ ਭੇਜੀ ਹੈ, ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2015 ਵਿਚ ਕੁੱਲ 449 ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ 1 ਜਨਵਰੀ 2015 ਤੋਂ 30 ਜੂਨ 2015 ਤੱਕ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਸੀ ਉਸ ਵਿਚ ਪੰਜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੇ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ 1 ਜੁਲਾਈ 2015 ਤੋਂ 31 ਦਸੰਬਰ 2015 (ਛੇ ਮਹੀਨੇ) ਵਿਚ 444 ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਿਆਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕਪਾਹ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਗਸਤ 2015 ਮਗਰੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਇਕਦਮ ਤੇਜ ਹੋਇਆ। ਖੇਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 2016 ਤੱਕ ਹੋਈਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜ ਫਰਵਰੀ ਤੱਕ ਕੋਈ ਸੂਚਨਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮਾਲਵਾ ਖ਼ਿੱਤੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਜਨਵਰੀ ਫਰਵਰੀ ਦੌਰਾਨ ਔਸਤਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਇਕੱਲੇ ਜਨਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ 57 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚਾਰ ਸੂਬੇ ਹੀ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਿਚ ਸਾਲ 2015 ਦੌਰਾਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਜਿਆਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣ ਇਨ•ਾਂ ਪੀੜਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਤੋਂ ਇਹ ਆਖ ਕੇ ਪੱਲਾ ਝਾੜ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਹੀ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਢੁਕਵੇਂ ਕਦਮ ਉਠਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਾਸਤੇ 66 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਫੰਡ ਰੱਖੇ ਸਨ ਜੋ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਤਰਫ਼ੋਂ ਸਾਲ 2000 ਤੋਂ ਸਾਲ 2010 ਤੱਕ ਦੇ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਸਰਵੇ ਕਰਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ 6926 ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਾਸਤੇ 66 ਕਰੋੜ ਦੇ ਫੰਡ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਲਈ ਕਰੀਬ 643 ਕਰੋੜ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਚੋਂ ਕੁਝ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਹਾਲੇ ਵੰਡਣਾ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਜਿਨ•ਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਦੀ ਮਾਰ ਪੈਣ ਮਗਰੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਲਈ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਐਲਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕਰਨਾਟਕ,ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼,ਕੇਰਲਾ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲਈ ਕਰੀਬ 19998 ਕਰੋੜ ਦਾ ਵਿੱਤੀ ਪੈਕੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੇਂਦਰੀ ਪੈਕੇਜ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਮੰਤਰੀ ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਰੁਝੇਵੇਂ ਕਾਰਨ ਪੱਖੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਧੀਕ ਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰ (ਖੇਤੀਬਾੜੀ) ਸੁਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨਾਲ ਫੋਨ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ।

Monday, January 25, 2016

ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸੌਦਾ
ਰੁੱਸੇ ਟਾਹਲੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤ, ਪੈ ਗਏ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਵੈਣ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੁਣ ਖੇਤੀ ਇਕੱਲੀ ਘਾਟੇ ਦਾ ਨਹੀਂ ,ਬਲਕਿ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਵੀ ਸੌਦਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਕਪਾਹ ਖ਼ਿੱਤੇ ਵਿਚ ਅੰਨਦਾਤਾ ਨੂੰ ਬੁਰੇ ਦਿਨਾਂ ਨੇ ਪਿੰਜ ਸੁੱਟਿਆ ਹੈ। ਦਮ ਤੋੜ ਰਹੀ ਖੇਤੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬੰਜਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਢਾਈ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਇਸ ਖ਼ਿੱਤੇ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਅੱਛੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਹੈ। ਕਦੇ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਤੇ ਕਦੇ ਚਿੱਟਾ ਮੱਛਰ, ਉਪਰੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਕਹਿਰ ਕਿਸਾਨ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਵਿਛਦੇ ਸੱਥਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ। ਜੰਮਦੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਸਿਰ ਕਰਜ਼ਾ, ਚਿੱਟੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਦਾ ਵਧਣਾ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪਹਿਰ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਰੇਲ ਮਾਰਗਾਂ ਤੇ ਬੈਠਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਪਏ ਸੋਕੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਮਾਲਵਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਵਾਲੇ ਹੁਣ ਲੇਬਰ ਚੌਂਕਾਂ ਵਿਚ ਮੂੰਹ ਲਪੇਟ ਕੇ ਸ਼ੌਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਖੜ•ਦੇ। ਧੀਅ ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਨਵਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਵੇਚਣਾ ਕਿਸੇ ਬਾਪ ਦਾ ਚਾਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਨੋਟਿਸ ਤੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦੇ ਦਬਕੇ ਹੁਣ ਜੈ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਚਿੜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਪਾਹ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ ਦੀ ਮਾਰ ਮਗਰੋਂ ਮੁੜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਸਿਵੇ ਬਲਨ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 15 ਸਤੰਬਰ 2015 ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ ਇੱਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਮੁੜ ਖੇਤੀ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ 643 ਕਰੋੜ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਭੇਜਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਤੇ ਦਲਾਲਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ 64 ਕਰੋੜ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਹੀ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਟਿਊਬਵੈਲ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮੂਲ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸੰਕਟ ਨਿਵਾਰਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਈ ਲੰਘੇ ਢਾਈ ਦਹਾਕੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਸਿਆੜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਖਾ ਗਏ ਹਨ। ਦਿਨ ਕਟੀ ਲਈ ਗਹਿਣੇ ਵੇਚਣੇ,ਪਸ਼ੂ ਵੇਚਣੇ, ਦਰਖ਼ਤ ਵੇਚਣੇ, ਘਰ ਵੇਚਣੇ, ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣੀ ਹੁਣ ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਰਸਦੇ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਪਰਪਾੜ ਦੁੱਖਾਂ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਖੂਹ ਤੇ ਲਿਆ ਖੜ•ਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੈਦੋਕੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਵੱਜ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਸੀ। ਚਾਰੋ ਪੁੱਤਰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਚਲੇ ਗਏ। ਅਖੀਰ ਅਜੈਬ ਸਿੰੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਘਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਆਖਰੀ ਚੈਪਟਰ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖੁਸ ਗਈ, ਫਿਰ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁੱਤ। ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਆਖਦੇ ਹਨ,ਅਜੈਬ ਸਿਓ ਭਲਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝ ਪੈਂਦੀ ਤਾਂ ਇਸ ਘਰ ਕੋਲ ਇਕੱਲਾ ਤਾਲਾ ਨਹੀਂ ਬਚਣਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਕੋਲ ਤਾਂ ਹੁਣ ਘਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤ ਗੁਆ ਲਏ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਪਤੀ ਵੀ ਜਹਾਨੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਨੂੰਹ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਘਰੋਂ ਚਲੀ ਗਈ। ਸਭ ਕੁਝ ਵਿਕ ਗਿਆ, ਹੁਣ ਇਸ ਔਰਤ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਪਿੰਡ ਦਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬੁਢਾਪਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵੀ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਛੋਟੂ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਨਾ ਘਰ ਰਿਹਾ ਤੇ ਨਾ ਜ਼ਮੀਨ। 15 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੁਣ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਬੋਲਦੀ ਹੈ।
ਸਭਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕੋ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਫੇਲ• ਹੋਣਾ, ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦੀ ਵਹੀ ਤੇ ਕੁਰਕੀ ਦੇ ਹੋਕੇ। ਲੋਨ ਤੇ ਲਕੀਰ ਫੇਰਦੇ ਫੇਰਦੇ ਸਭ ਕਿਸਾਨ ਅਖੀਰ ਖੁਦ ਮਿਟ ਗਏ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੱਜੂਮਾਜਰਾ ਦਾ 16 ਏਕੜ ਦਾ ਮਾਲਕ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਵਿਕਣ ਮਗਰੋਂ ਹੁਣ ਸ਼ਾਮਲਾਟ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਚਾਰ ਲੜਕੇ ਕਿਰੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਖੋਹ ਲਏ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੱਗੜ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਕਾਕਾ ਸਿੰਘ ਕਦੇ ਮੁਰੱਬਿਆ ਵਾਲਾ ਸਰਦਾਰ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਾਜਿਲਕਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਾਕਾ ਵਿਚ ਤਾਂ ਫਸਲੀ ਖ਼ਰਾਬੇ ਨੇ 35 ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਸੱਥਰ ਵਿਛਾਏ ਹਨ। ਮਾਂ ,ਹੁਣ ਸੱਥ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਇਹ ਆਖ ਕੇ ਪਿੰਡ ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਆਖਰੀ ਪੰਜ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕਣ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ਹਿਰ ਖਾਣ ਜੋਗੇ ਪੈਸੇ ਹੀ ਬਚੇ ਸਨ। ਨੂੰਹ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ, ਹੁਣ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਂ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਲਈ ਭਟਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀਵਾਨਾ ਦੀ ਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਵੀ ਕੋਈ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਕਰਜ਼ੇ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਗਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਿਰ ਦਾ ਸਾਈਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਕੋਈ ਵੱਖਰੀ ਨਹੀਂ।
ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫੱਕਰਸਰ ਥੇੜੀ ਦਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜੋੜਾ ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਘਰ ਚੋਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਛਕਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਤਾਂ ਅੰਨ•ਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਸਕੀ। ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਨੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਹੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਜਵਾਨ ਲੜਕਾ ਵੀ ਇਸੇ ਰਾਹ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜੋੜੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਦੁੱਖ ਬਚੇ ਹਨ।
ਵਿਆਜ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰਬਾਂ ਵਿਚ ਗੁਆਚਿਆ ਬਚਪਨ
ਕਿਸਾਨ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਛੋਟੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੰਡ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਓ ਦਾਦੇ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਸੀ, ਹੁਣ ਨਿਆਣੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਇਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਟਿੱਕ ਗਈ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਰਕਾਰ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਰਮਜ਼ ਨਹੀਂ ਸਕੀ ਹੈ। ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਉਮਰੇ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੀਤੀ ਨਹੀਂ, ਉਵੇਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਾ ਕੋਈ ਨੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਨੀਅਤ। ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਸੁੱਖ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਨਰਮੇ ਚੁਗਾਈ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਕਮੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਪੈਲੀ ਰੁੱਸ ਗਈ ਅਤੇ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸੱਧਰਾਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਲੂਣੇ ਨੇ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਆਣੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਸਿਆਣੇ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ•ਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਲੀਪੁਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਜੱਗਰ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਰਜ਼ ਨਾ ਉਤਾਰ ਸਕਿਆ। ਫਿਰ ਇਹੋ ਕਰਜ਼ ਉਸ ਲੜਕੇ ਆਤਮਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਹੋ ਕਰਜ਼ ਕਿਸਾਨ ਜੱਗਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੋਤੇ ਅਤੇ ਪੋਤਰੀ ਸਿਰ ਤੇ ਹੈ। ਜੱਗਰ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਮੰਜੇ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਨੂੰਹ ਗੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਮੁਕਤਸਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਿਠੜੀ ਬੁੱਧ ਗਿਰ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਅੰਨ•ਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਅਧਰੰਗ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਇਸ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਥੇ ਜਾਵੇ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਕੋਟੜਾ ਕੌੜਿਆਂ ਵਾਲੀ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚੀ ਗਗਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਝਟਕਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲੇਗਾ। ਸੁਰਤ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਾਪ ਰਾਜ ਸਿੰਘ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਹੁਣ ਤਾਈ ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਮਦਦ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਬਹੁੜੀ। ਇਵੇਂ ਪਿੰਡ ਬੁੱਗਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਕਦੇ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਨੇਤਰਹੀਣ ਦਾਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕੌਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਮੰਗਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ ਲਿਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਬੱਚਾ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਵੱਜਦੇ ਨਾਹਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਜਰੂਰ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਧੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਡੋਲੀ ਵੇਲੇ ਬਾਬਲ ਦਾ ਹੱਥ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਪ ਦੇ ਕਰਜ਼ ਦਾ ਬੋਝ ਇਨ•ਾਂ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭਗਤੂਆਣਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੱਚੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਰਸੇਵਾਂ ਰਹੇਗਾ। ਤਿੰਨ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਕਿਸਾਨ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਜਾਪੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪੂਰਾ ਜੱਗ ਇਨ•ਾਂ ਲਈ ਸੁੰਨਾ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਸੀ ,ਜੇ ਤਾਇਆ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਇਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਹੱਥ ਨਾ ਰੱਖਦਾ। ਸਰਕਾਰੀ ਹੱਥ ਇਨ•ਾਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚੀਆਂ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਪ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬਚੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਮਹਿਮਾ ਭਗਵਾਨਾ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸਿਕੰਦਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ ਹੈ।ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਬਾਪ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸਿਕੰਦਰ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਲੈ ਕੇ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਤਸਵੀਰ ਉੱਚੀ ਚੁੱਕ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਜੇਠੂਕੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਬੱਚੀ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਗਏ ਬਾਪ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸਾਫ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਕਈ ਦਫ਼ਾ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਡੇਢ ਏਕੜ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ।
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਏਦਾ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਜ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰਬਾਂ ਨੇ ਬਚਪਨ ਉਮਰੇ ਹੀ ਦਬ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਕਦੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੀਮ ਨਹੀਂ ਆਈ ਜੋ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਜਰੀਆ ਬਣ ਸਕੇ। ਇਨ•ਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ ਤਾਂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਤੰਗੀ ਤੁਰਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੀ ਗੁਆਚ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਰੋਂਦੀਆਂ ਨਾ ਜਾਣ ਝੱਲੀਆਂ...
ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਵੱਡਾ ਝੱਖੜ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਝੱਲਿਆ। ਟਾਹਲੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਨੇ ਇਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੁਹਾਗ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤੇ। ਖੇਤੀ ਦਾ ਟੁੱਟਣਾ ਇਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਸਮਾਜੀ ਸੰਕਟ ਬਣਿਆ। ਵੱਡਾ ਝੋਰਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਕਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਦੇਹਲੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਉਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਵੱਡੀ ਹੈ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਵਿਧਵਾ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਜਿਨ•ਾਂ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪੀਂਘਾਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ•ਾਂ ਵਿਚ ਵਿਛੇ ਸੱਥਰਾਂ ਦਾ ਚੇਤਾ ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲਦਾ ਨਹੀਂ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਹੂੜਿਆਂ ਵਾਲੀ ਦੀ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਰੁਲਦੂ ਸਿੰਘ ਜਦੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਦਿਉਰ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਦਿਉਰ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਔਰਤ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵੀ ਮਰ ਗਏ। ਦੋ ਵਾਰ ਵਿਧਵਾ ਹੋਈ ਸੁਖਜੀਤ ਨੂੰ ਚਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵੀ ਦੋ ਵਾਰ ਵਿਧਵਾ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਪਤੀ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਉਰ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ 15 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਨੂੰ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੱਬ ਨਾ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਦੂਸਰਾ ਪਤੀ ਵੀ ਉਸੇ ਰਾਹ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਕਰਾਏ ਸਰਵੇ ਵਿਚ ਇਹ ਤੱਥ ਵੀ ਉਭਰੇ ਹਨ ਕਿ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲੇ• ਵਿਚ ਸਾਲ 2000 ਤੋਂ ਸਾਲ 2008 ਤੱਕ 137 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸੁਹਾਗ ਤੇ ਸਪਰੇਅ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਪਤੀ ਮਿਠੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਖਾੜ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਉਰ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਭਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਆਸ ਬਣੀ। ਦੁੱਖ ਭੁੱਲਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੂਸਰੇ ਪਤੀ ਨੇ ਵੀ ਸਲਫਾਸ ਖਾ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲੀਲ•ਾ ਖਤਮ ਕਰ ਲਈ। ਹੁਣ ਇਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਢਾਰਸ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਸਾਲ 2001 02 ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਦਫ਼ਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਨੀਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਮਾ ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਸਰਵੇ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਹੀ ਇਹ ਨੀਤੀ ਉਲਝੀ ਰਹੀ। ਅਖੀਰ ਇਨ•ਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਰਾਸ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਘਟਨਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦਾ ਚੈੱਕ ਦੇਵੇਗੀ।

Tuesday, August 25, 2015

ਖੇਤੀ ਸ਼ਹੀਦ
ਤੁਰ ਗਏ ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਸਾਈਂ...
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਵਿਧਵਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਨਵਾਂ ਨਹੀਂ। ਸਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦਬਕੇ, ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਨੋਟਿਸ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਰੇ,ਉਸ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਬੱਸ ਇੱਕੋ ਦੁੱਖ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖਮ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਪਿਥੋ ਦੀ ਇਸ ਵਿਧਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਨਾ ਕੋਈ ਸੜਕ ਓਪਰੀ ਲੱਗੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਰੇਲ ਮਾਰਗ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਸਹਾਰ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਖੇਤਾਂ ਚੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਹੀ ਖਬਰ ਆਈ। ਸਿਰਫ ਡੇਢ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਬਚੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼। ਅੰਗਹੀਣ ਲੜਕਾ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦਫਤਰ ਵਿਚ। ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਹਰ ਸੜਕ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਮਾਲੀ ਇਮਦਾਦ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਤਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਚੈੱਕ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।
ਪਿੰਡ ਜੇਠੂਕੇ ਦੀ 80 ਵਰਿ•ਆਂ ਦੀ ਬਸੰਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਸੌਂਕ ਨਹੀਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਪੂਰੇ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਲੜ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਹਿਲਾ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਬਿੰਦੂ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੋਰਨਾਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਢਾਰਸ ਤੇ ਹੌਸਲਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਕੌਰ ਨੇ 15 ਵਰਿ•ਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਰ ਰੰਗ ਵੇਖੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਰੌਂਅ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਕਿਫ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਚਿੜੀਆਂ ਚਹਿਕਣ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਹੀ 70 ਵਰਿ•ਆਂ ਦੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਤੇ ਉਮਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਹੈ। ਹਰ ਧਰਨੇ ਦਾ ਸੱਦਾ ਉਸ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਉਮੀਦ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਗੁਆਚੇ ਪੁੱਤ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਹੁਣ ਸੜਕਾਂ ਤੋਂ ਭਾਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ(ਉਗਰਾਹਾਂ) ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਧਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਧਰਨਿਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਗੂੰਜਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਝੰਡੇ ਚੁੱਕ ਦੇ ਬੈਠਣਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ। ਪਿੰਡ ਬਾਲਿਆਂ ਵਾਲੀ ਦੀ ਮਾਂ ਹਰਬੰਸ ਕੌਰ ਆਪਣੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਪੁੱਤ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਲੈ ਕੇ ਹਰ ਦਫਤਰ ਗਈ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੰਝੂ ਪੂੰਝਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਵੱਡੀ ਸਿਆਸੀ ਚੋਣ ਉਸ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਬਣ ਸਕੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਉਚੀ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਾਇਦ ਕਿਸੇ ਦਰਬਾਰੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰ ਪੈ ਜਾਵੇ।
ਮਾਲਵਾ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਧਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹੀ ਬਚੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਖੇਤ ਬਚੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਨ•ਾਂ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਧਰਨੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ,ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਇਨ•ਾਂ ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਚੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਤਲਾਸ਼ਣ ਲਈ ਉਠ ਤੁਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਵਿਧਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਅੱਜ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵੀ ਧਰਨੇ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਕਮਾਊ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤੂਤਾਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਜ਼ਜ਼ਬ ਕਰ ਗਏ ਹਨ।
ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਲੀ ਇਮਦਾਦ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਸੈਂਕੜੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਲੱਖ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵੇ ਵਿਚ ਉਨ•ਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਦਕਾ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਉਹ ਬਕਾਇਆ ਰਾਸ਼ੀ ਜਾਰੀ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਧਰਨੇ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਨ•ਾਂ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੀ ਇਹ ਗੱਲ ਜਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

Friday, April 24, 2015

ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ

ਤੁਰ ਗਏ ਗਜੇਂਦਰ,ਹਾਰ ਗਏ ਸਿਕੰਦਰ

ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗਜੇਂਦਰ ਰੁਖਸਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਘਰ ਅੱਜ ਸੁੰਨੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਗਜੇਂਦਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਗਜੇਂਦਰ ਦੀ ਹੋਈ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦਿੱਲੀ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਟਾਹਲੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਸਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੰਡੀ ਖੁਰਦ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਅੱਜ ਗਜੇਂਦਰ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਹੀ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲ ਹੁਣ ਸਿਰਫ ਸਵਾ ਏਕੜ ਪੈਲੀ ਬਚੀ ਹੈ। ਮੰਡੀ ਖੁਰਦ ਦੇ ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਧੀਅ ਦੇ ਹੱਥ ਪੀਲੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਖੁਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿਧਵਾ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਵੀ ਹੁਣ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖੜ•ੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਅੱਜ ਸਵੇਰ ਅੱਠ ਵਜੇ ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੁੱਨੇਵਾਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਘਰ ਸੁੰਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਘਰ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਮਕਾਨਾਂ ਢੁੱਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਾ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰ ਹਿੱਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਹੱਥ ਮਦਦ ਲਈ ਉੱਠਿਆ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਲੜਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪੀਂਘਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਹਰ ਵਰੇ• ਸੱਥਰ ਵਿਛ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਵੀ ਇਸੇ ਰਾਹ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਪਿਛੇ ਇਸ ਘਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਚੀ ਹੈ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਦਾ ਰਾਹ ਤੱਕ ਰਹੀ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਅੱਜ ਦਿਨ ਚੜਦੇ ਹੀ ਬੈਂਕ ਵਾਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਫੜਾ ਗਏ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਛੋਟਾ ਬੱਚਾ ਰੌਬਿਨ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਇਸ ਨੋਟਿਸ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ। ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਵਿਹੜਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਹੈ। ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਮੋਦੀ ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਰੋਵੇਂ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਠੀਕ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਲਈ ਵੀ ਕਰਜ਼ਾ ਗਲ ਦੀ ਫਾਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ। ਪਿੰਡ ਬਾਠ ਤੇ ਰੱਲਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਮੰਨ ਗਏ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਗਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦਿਲ ਹਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਖੁਦ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 2100 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਲਈ ਯੋਗ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਲਵੇ ਵਿਚ 6900 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁੜ ਫਿਰ ਸਰਵੇ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਹ ਜਿਲ•ਾ ਪੱਧਰੀ ਕਮੇਟੀਆਂ ਵੀ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਵੈਰੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਮੁਆਵਜਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦੇਣੀ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦੋ ਲੱਖ ਦੀ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਵਾਸਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਉਤਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਮਲੂਕਾ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਜਗਸੀਰ ਸਿੰਘ ਕਰੀਬ ਡੇਢ ਦਹਾਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਵਾਲਾ ਉਡੀਕਦੀ ਹੀ ਇਸ ਜਹਾਨੋ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਲ•ਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਕਰੀਬ 90 ਪਰਿਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਕਮਾਊ ਜੀਅ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਤੇ ਹੀ ਉਂਗਲ ਉਠਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਮੰਡੀ ਕਲਾਂ ਦੇ ਅੱਧੀ ਦਰਜ਼ਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਦੇ ਚੈੱਕ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿਚ ਰੁਲੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਖਮਿਆਜਾ ਇਨ•ਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਿੰਡ ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਦੇ ਜਖਮ ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਮੁੜ ਹਰੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਔਰਤ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੁਹਾਗ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਉਰ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਦਿਉਰ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਕਰਜ਼ਾ ਇਸ ਪ੍ਰਵਾਰ ਨੂੰ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈਣ ਦੇ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੜਕੇ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਕੰਦਰ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਘਰ ਦੇ ਮੁਕੱਦਰ ਜਾਗ ਨਾ ਸਕੇ। ਮਾਲਵਾ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਗਜੇਂਦਰ ਤੁਰ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਸਿਕੰਦਰ ਨਿੱਤ ਹਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਭੂੰਦੜ ਦੀ ਕਰਨੈਲ ਕੌਰ ਦਾ ਸੁਹਾਗ ਦੋ ਦਫਾ ਉਜੜ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਤੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਉਰ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਢਾਰਸ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਮਹਿਲਾ ਖੁਦ ਟੀ.ਬੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੱਥਰ ਵਿਛੇ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਜਿਲ•ੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਾਲ 2000 ਤੋਂ 2008 ਤੱਕ 137 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਪਲਸ ਮੰਚ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਹਕੂਮਤ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਗਜੇਂਦਰ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੇ ਮਗਰਮੱਛ ਦੇ ਹੰਝੂ ਵਹਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਪਾਹ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗਜੇਂਦਰ ਤੁਰ ਗਏ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਪ੍ਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਨਹੀਂ ਫੜੀ। ਉਨ•ਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਹਕੀਕਤ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਲਈ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰੇ, ਇਕੱਲੇ ਦਮਗਜੇ ਨਹੀਂ।

Wednesday, March 18, 2015

ਮੋਦੀ ਸਾਹਿਬ
ਸਾਡੇ ਵੀ ਮਨ ਦੀ ਸੁਣ ਲਵੋ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਕਲੀਆ (ਜਲਾਲ) ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਉਮੀਦ ਹੀ ਬਚੀ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ ਸਾਹਿਬ ੳੁਸ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਨਗੇ। ੳੁਸ ਕੋਲ ਨਾ ਪੈਲੀ ਰਹੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘਰ-ਬਾਰ। ਟਰੈਕਟਰ ਵੀ ਵਿਕ ਗਿਆ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਵੇਚਣੇ ਪੈ ਗਏ। ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੰਡ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਗਈ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੱਖੋਂ ਹੌਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਵਾਰਸ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਘਰ ਦੀ ਬਰਕਤ ਰੁੱਸ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਤਾਂ ਇਹ ਬਿਰਧ ਔਰਤ ਨਸੀਬ ਕਿੱਥੋਂ ਫਰੋਲੇ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਲੜਕੇ ਹੁਣ ਦਿਹਾੜੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਰਮਜ਼ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸਕੀ ਹੈ। ਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਨਗੇ, ਜੋ 22 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨਗੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸ੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਆਸ ਬੱਝੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਆਪਣੀ 23 ਮਾਰਚ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਫੇਰੀ ਮੌਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਗੇ। ਇਕੱਲੇ ਭਰੋਸੇ ਹੁਣ ਢਿੱਡ ਨਹੀਂ ਭਰਦੇ।
ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੈਦੋਕੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁੰਨੇ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ 'ਤੇ ਜਿੰਦਰਾ ਲਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਸਬਾਤ ਨਰਮੇ-ਕਪਾਹ ਨਾਲ ਭਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਕਿਸਾਨ ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਇਸ ਜਹਾਨੋਂ ਚਲਿਆ ਗਿਆ। ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਢਾਈ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਬੋਲਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬੰਸ ਸਿੰਘ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਚਲੇ ਗਏ। ਤੀਜੇ ਲੜਕੇ ਦੇ ਕਤਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਚੌਥਾ ਲੜਕਾ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਨੇ ਰੁਖ਼ਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਦਾ ਭਰਾ ਕਿਸਾਨ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬਾਂਹ ਨਹੀਂ ਫੜੀ ਤੇ ਆਖ਼ਰ ਮੌਤ ਨੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਾ ਲਿਆ। ਇਵੇਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੋਦਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਹ-ਪੰਜਾਹ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜੱਦੀ-ਪੁਸ਼ਤੀ 15 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਗਈ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੋ ਲੜਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇੱਕ ਪੋਤਾ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨੂੰਹ ਵਿਧਵਾ ਸ਼ਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੁਣ ਦੁੱਧ ਵੇਚ ਕੇ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਤਾਂ ਹੁਣ ਆਸ ਵੀ ਬੁਝ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਿਆਲਪੁਰਾ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਕਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਚੌਲ ਮਿੱਲ ਦਾ ਚੌਕੀਦਾਰ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਜਾਗ ਪੈਂਦੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਹ ਦਿਨ ਨਾ ਵੇਖਣੇ ਪੈਂਦੇ। ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਬਰੇਟਾ ਮੰਡੀ ਦੇ ਲੇਬਰ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਥੇੜੀ ਭਾਈ ਦਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਅੰਨ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਪੁੱਤ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਰੁਸੇਵੇਂ ਨੇ ਖੋਹ ਲਏ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ ਸਾਹਿਬ ੳੁਸਨੂੰ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਹੀ ਦੇ ਦੇਣ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਸਾਲ 1992 ਤੋਂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਪਾਹ ਪੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਸਿਰ ਇਕੱਲੇ ਪਬਲਿਕ ਸੈਕਟਰ ਅਤੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੀ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਿਰ 3.42 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ।
ਸਹਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪੇਂਡੂ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ 13738 ਕਰੋੜ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਪਬਲਿਕ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਕਰੀਬ 47 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚੀ ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਹੁਣ ਐਤਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੁਣੇਗੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਦੁੱਖ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਲ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਚੋਂ ਭਾਲੇਗੀ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਇਸ ਬੱਚੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਦਿਨ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਬਾਬਲ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿੱਚ ਰਜਿਸਟਰੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਮਾਂ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਦੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨ ਧੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਹੱਥੋਂ ਕਿਰ ਗਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ 10 ਤੋਲੇ ਗਹਿਣੇ ਵੀ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਧੀਅ ਦੇ ਹੱਥ ਪੀਲੇ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਛੰਨਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤਾਂ ਸ਼ੂਗਰ ਮਿੱਲ ਲੲੀ ਐਕੁਆਇਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿਧਰ ਜਾਣ।
ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਹੁਣ ਵਿਹਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ੳੁਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤਾਪ ਬਿਜਲੀ ਘਰ ਲੲੀ ਐਕੁਆਇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਂਵਾਲੀ ਥਰਮਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਦੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਛੱਡਣਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਰੀਬ 4800 ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਮਾਊ ਜੀਅ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਮੋਦੀ, ਇਕੱਲੀ ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ ਨਾ ਕਰਨ, ਹਕੀਕਤ ਤੱਕ ਜਾਣ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ। ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਅਪੀਲ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਆਉਣ ਤਾਂ ਖੇਤੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੈਕੇਜ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ।

Monday, March 2, 2015

ਗੁਪਤ ਰਿਪੋਰਟ
ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਿਸਾਨ ਮਰ ਰਿਹੈ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਛੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਖੁਫ਼ੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਖੁਫ਼ੀਆ ਵਿੰਗ (ਆਈ.ਬੀ.) ਨੇ ਦਸੰਬਰ, 2014 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੈਕੇਜ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਖੁਫੀਆ ਵਿੰਗ (ਆਈ.ਬੀ) ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਭਾਰ ਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਅ ਘੱਟ ਹੋਣ, ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਗੜਬੜੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਤੋਂ ਸਾਫ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਵਾਸਤੇ ਆਖਿਆ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸਕੀਮਾਂ ਤੇ ਬਜਟ ਸਕੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ 2015-16 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਐਲਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਖੁਫੀਆ ਵਿੰਗ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਤਿਲੰਗਾਨਾ, ਕਰਨਾਟਕ, ਗੁਜਰਾਤ, ਯੂ.ਪੀ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਨਾਡੂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕੋਤਾਹੀ ਵੀ ਬੇਪਰਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੱਤ ਸੂਬਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2011 ਮਗਰੋਂ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਭੇਜਣੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਰਿਪੋਰਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ 986 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐਕਸ ਗਰੇਸ਼ੀਆ ਗਰਾਂਟ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2004 ਤੋਂ 2011 ਤਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 1468 ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਭੇਜੀ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੱਥ ਛੁਪਾ ਲਏ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕੇਂਦਰ ਕੋਲ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੇਸ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਕੇਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਾਕੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ 31 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਸਤੇ 19998 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਿੱਤੀ ਪੈਕੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਲਈ 2012-13 ਤੋਂ 2016-17 ਤਕ ਦੀ 3250 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਹਰ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਰਾਹ ਤੱਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬਜਟ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਨਹੀਂ ਫੜ ਸਕਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2002 ਤੋਂ 2008 ਵਿੱਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦਾ ਖੇਤੀ ਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੋਂ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਾਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ਕੇਸ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਕਰੀਬ 4800 ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੇਸ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪੈਸਾ ਵੰਡ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਪੱਖ ਜਾਣਨ ਲਈ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰੀ ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫੋਨ ਬੰਦ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਉਗਰਾਹਾਂ) ਦੇ ਸੂਬਾਈ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕੋਕਰੀ ਕਲਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਛੁਪਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਧਰੋਹ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੂਸਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਹਤ ਪੈਕੇਜ ਦੇਵੇ।
ਨੀਤੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ: ਡਾਇਰੈਕਟਰ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ.ਮੰਗਲ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਖੇਤੀ ਮਹਿਕਮੇ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਪਾਲਿਸੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਗੁਜਰਾਤ ਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੈਂਬਰੀ ਟੀਮ ਵੀ ਸਟੱਡੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਦੂਸਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨੀਤੀ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਾ ਕਿ ਕਰਜ਼ੇ ਕਾਰਨ।

Tuesday, February 18, 2014

ਅਸਲ ਨਾਇਕ
ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਮਰਨ ਤ੍ਰਿਹਾਏ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਖੇਤੀ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਚਮਕ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸ ਗੁਆਚ ਗਏ ਹਨ। ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਨਾਇਕ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਰੁਲ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦਮਗਜੇ ਮਾਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਮਾਊ ਪੁੱਤ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪੇ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਫੌਤ ਹੋਏ ਪੁੱਤਾਂ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਮੋਹਰੀ ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਪਾਹ ਪੱਟੀ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ਹੌਂਕੇ ਭਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਦ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ 4800 ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਮਾਊ ਜੀਅ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੰਡ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਸਹਾਰ ਸਕੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਰੇਲ ਲਾਈਨ 'ਤੇ ਲੇਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰੱਸਾ ਗਲ ਪਾ ਲਿਆ। ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇੱਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਖੇਤੀ ਸੰਮੇਲਨ ਲਈ ਪੈਸਾ ਹੈ ਪਰ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਅਸਲ ਨਾਇਕਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ।
ਪਿੰਡ ਲਹਿਰਾ ਬੇਗਾ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਨਾ ਜ਼ਮੀਨ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ। ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਗਈ ਅਤੇ ਸਦਮੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁੱਤ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ। ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗਠੀਏ ਦੀ ਮਰੀਜ਼ ਹੈ, ਜੋ ਮੰਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਪਈ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਉਹ ਮਾਲਕ ਸੀ,ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਾਰੀ 30 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਹਾਲੇ ਵੀ 70 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਥੇੜੀ ਭਾਈ ਦਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਅੰਨ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤ ਖੋਹ ਲਏ ਹਨ। ਉਸ ਕੋਲ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰੂ ਘਰੋਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲੇ ਤਕ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ,'ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦਿੱਸਦਾ, ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਗੇੜਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ, ਸੰਗਤ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਘੱਲਿਆ।'
ਪਿੰਡ ਪਿੱਥੋ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਗੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਕਰਜ਼ੇ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਪੀ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਲਫਾਸ ਖਾ ਕੇ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਕਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕਣ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਸਿਰ 'ਤੇ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਆਖਿਆ, 'ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਦੱਸੋ, ਮੈਂ ਕਿਧਰ ਜਾਵਾਂ, ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਤਾਂ ਕੀ ਦੇਣਾ ਸੀ, ਵਿਧਵਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਾਈ।' ਪਿੰਡ ਭੂੰਦੜ ਦੀ ਕਰਨੈਲ ਕੌਰ ਦਾ ਸੁਹਾਗ ਤਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਰ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੜ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਸਭ ਕੁਝ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕਰਨੈਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਹਾਲੇ ਤਕ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਏਦਾ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਤਸਦੀਕ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਲ 2001-02 ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਰੱਖੀ ਸੀ ਪਰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਿਗੂਣਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਵੰਡਿਆ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪਰਿਵਾਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਲਈ ਕਦੇ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ।

Sunday, September 29, 2013

ਕੂਕ ਕਲਾਵਤੀ ਦੀ
ਮੇਰਾ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੁਹਾਗ...
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਮਾਲਵਾ ਪੱਟੀ ਦੀ ਕਲਾਵਤੀ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੱਥੋਂ ਵੀ ਹਾਰ ਗਈ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਟ ਵੀ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਸੁਹਾਗ ਤੇ ਸਪਰੇਅ, ਹਰ ਕਲਾਵਤੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਫਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤ੍ਰਿਭਕ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਇਸ ਕਲਾਵਤੀ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਝਟਕੇ ਦਿੱਤੇ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਹਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਗੁਆਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਵਿਦਰਭ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਕਲਾਵਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੇ ਹਲੂਣ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਕਲਾਵਤੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗੂੰਜੀ ਸੀ ਪਰ ਮਾਲਵੇ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਤੀਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਘਰਾਂ ਦੀ ਦੇਹਲੀ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਏ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਭੂੰਦੜ ਦੀ ਕਰਨੈਲ ਕੌਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪਤੰਗ ਦੀ ਡੋਰ ਤਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਕੱਟੀ ਗਈ। ਉਹ ਪਤੀ ਵੀ ਗੁਆ ਬੈਠੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਣਾ ਮੰਨ ਲਿਆ। ਦੋ ਲੜਕਿਆਂ ਤੇ ਇੱਕ ਬੱਚੀ ਉਸ ਦੀ ਢਾਰਸ ਹੈ। ਕਰੀਬ ਪੰਜ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵਿਕ ਗਈ। ਸਿਰਫ਼ ਡੇਢ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਬਚੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਰ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਧਰਵਾਸ ਬੱਝਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਵੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਕਰਜ਼ੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲਈ। ਦੋ ਵਾਰ ਉਸ ਦਾ ਸੁਹਾਗ ਉੱਜੜ ਗਿਆ। ਉਹ ਖੁਦ ਟੀਬੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਮਾਲੀ ਮਦਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਬੱਸ ਉਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।
ਪਿੰਡ ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਹੁਣ ਕਿਸ ਬੂਹੇ 'ਤੇ ਜਾਵੇ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸਿਕੰਦਰ ਰੱਖਿਆ। ਇਹ ਕਲਾਵਤੀ ਅਣਜਾਣ ਸੀ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿਕੰਦਰ ਹੁਣ ਕੋਈ ਵਾਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦੇ। ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਸਿਕੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਨਦਾਤੇ ਦਾ ਝੋਰਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਦੇ ਪਤੀ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ। ਜਦੋਂ ਘਰ ਦੇ ਤੀਲੇ ਬਿਖਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਪੈਰ ਸੰਭਲੇ ਹੀ ਸਨ ਕਿ ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਵੀਰਾਂ ਕੌਰ ਦੇ ਹੱਥ ਹੁਣ ਖ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸਿਕੰਦਰ ਅਣਜਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉਮਰ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸਿਕੰਦਰ ਸਿਰ 18 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਹੰਝੂ ਸੁੱਕਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਪਲ ਪਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਜੰਗ ਲੜਨੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਪਤੀ ਦੇ ਵਿਗੋਚੇ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਹੌਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੁਹਾਗ ਉੱਜੜੇ, ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪੀੜ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਭੋਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਲ 2000 ਤੋਂ 2008 ਤੱਕ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 137 ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਜੰਜਾਲ ਕਾਰਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵੇਖਣ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਹਨ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਦਰਭ ਖ਼ਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਸਪੈਸ਼ਲ ਪੈਕੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖ਼ਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਪਿੰਡ ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਤਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੱਥਰ ਵਿਛੇ ਪਰ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਵੀ ਦਰਦ ਨਾ ਆਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਇਰਾਕ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਹੀ ਪਿੰਡ ਪੁੱਜੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਨੇ ਜੇਠ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਭਲ ਜਾਏ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਪਤੀ ਸਲਫਾਸ ਖਾ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿਧਵਾ ਦਾ ਰੋਣਾ ਝੱਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਾਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਲੁੱਟੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦਿਓਰ ਦੀ ਵੀ ਭਰੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਵਿਧਵਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਕੌਰ ਹੁਣ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਿਲਾਈ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਪਾਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਅੱਲੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਜੇਠੂਕੇ ਦੀ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਕਰਜ਼ਾ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਮਸਾਂ 7 ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਅਮਰਜੀਤ ਦੇ ਪੈਰ ਉਖਾੜ ਦਿੱਤੇ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਲੜਕੀ ਦਾ ਘਰ ਵਸਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਮੁੜ ਪਿੰਡ ਜੇਠੂਕੇ ਵਿਖੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਤੀ ਜੁਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਮਿੱਠੂ ਸਿੰਘ ਜਦੋਂ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜ ਟੁੱਟ ਪਿਆ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਖੜ ਗਈ ਪਰ ਉਹ ਸੰਭਲੀ।
ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿੱਠੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਦੁੱਖ ਭੁੱਲਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸਲਫਾਸ ਖਾ ਕੇ ਸਦਾ ਲਈ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਾਂਹ ਕੱਟੀ ਗਈ। ਸੱਸ ਚੂਲਾ ਟੁੱਟਣ ਕਰਕੇ ਮੰਜੇ ਵਿੱਚ ਪਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਦਿੱਸਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਪਾਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਕੋਈ ਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਉਹ ਹਰ ਧਰਨੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਮ ਜਾਗ ਪਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਦ ਹਰ ਵਿਧਵਾ ਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਖੇਤਾਂ 'ਤੇ ਝੁੱਲੇ ਝੱਖੜ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆ ਗਏ ਹਨ।
'ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ'
ਪਲਸ ਮੰਚ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਤਾਪ ਵੀ ਝੱਲਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਹੋਰੇ ਵੀ ਝੱਲਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਦਰਦ ਵੰਡਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਸਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਚਾਹੁਣ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।