ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ
                                  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਮਰਾਂ ਲੰਘਾ ਲਈਆਂ..!
                                                        ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ   

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿੱਚ ਉਮਰਾਂ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਮਰ ਹੱਦ ਹੁਣ ਲੰਘ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ’ਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਖਾਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਹਾਲੇ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਯੋਗ ਹਨ। ਚਾਰ-ਚਾਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇਖਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦੇਖਣਾ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ‘ਓਵਰਏਜ ਨੌਜਵਾਨ ਯੂਨੀਅਨ’ ਵੀ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਢਿੱਲਵਾਂ ਦਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਬੀ.ਐਡ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਨੇ ਮਲਟੀਪਰਪਜ਼ ਹੈਲਥ ਵਰਕਰ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ 2005 ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੈ। ਹਵਾਲਾਤ ਵੀ ਦੇਖ ਲਏ, ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਵੀ ਝੱਲ ਲਏ ਪਰ ਹੱਥ ਫਿਰ ਵੀ ਖਾਲੀ ਹਨ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਉਮਰ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਯੋਗ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਖਾਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦਾ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੋਢਾ ਵੀ ਉਤਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।

          ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾੜੀ ਉਦੋਕੇ ਦਾ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਐੱਮਏ, ਬੀਐਡ ਪਾਸ ਹੈ। ਉਹ 2008 ਤੋਂ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਕੂਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖ਼ਾਤਰ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਗਿਆ ਅਤੇ ਥਾਣੇ ਵੀ ਦੇਖ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ, ‘‘ਸਾਡੀ ਤਾਂ ਉਮਰ ਹੱਦ ਲੰਘ ਗਈ, ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਹ ਦਿਨ ਨਾ ਦੇਖਣੇ ਪੈਣ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖਾਤਰ ਲੜ ਰਹੇ ਹਾਂ।’’ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੀ ਟੀਚਿੰਗ ਕੈਟਾਗਰੀ ਦੇ 1800 ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਤੈਅ ਉਮਰ ਹੱਦ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਨਰਲ ਵਰਗ ਲਈ ਉਮਰ ਹੱਦ 37 ਸਾਲ ਅਤੇ ਐੱਸਸੀ ਵਰਗ ਲਈ ਉਮਰ ਹੱਦ 42 ਸਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਝਾਂ ਮੋਰਚਾ ਪੰਜਾਬ ਉਮਰ ਹੱਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟ ਲਈ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਝਾਕ ਲਾਈ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਕੈਬਨਿਟ ਸਬ-ਕਮੇਟੀ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 31 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਨਿਦਾਮਪੁਰ ਦਾ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਐੱਮਏ, ਬੀਐਡ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਉਮਰ ਹੱਦ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।

          ਕਈ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਦਾਸਤਾਨ ਦੱਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਝਾਕ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਵੀ ਖੁੰਝ ਗਏ। ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੰਘੇੜਾ ਦਾ ਸੰਦੀਪ ਵੀ 2005 ਤੋਂ ਧਰਨੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਨੌਕਰੀ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਕਈ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਨਪੁਰ ਦੇ ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਮਰ ਹੱਦ ਲੰਘਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਹੁਣ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਉਮਰ ਤਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਉਮਰਾਂ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਮਰ ਹੱਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਕੁੱਝ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਸੁਫਨਾ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ।

                                 ਪੰਜਾਬ ਛੱਡਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਤੱਕ ਆਈ ਨੌਬਤ

ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾਨਗੜ੍ਹ ਦੀ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਬੀਐਡ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੋਠੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਕੋਠੀ ਦਾ ਘਿਰਾਓ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਉਮਰ ਲੰਘਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਉਹ ਯੋਗ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੌਲੋਵਾਲ ਦੇ ਪਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਲ 2002 ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਪਰਪਜ਼ ਹੈਲਥ ਵਰਕਰ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 2006 ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਡਾਗਾਂ ਹੀ ਮਿਲੀਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਹਰੇਕ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੋਠੀ ਦਾ ਘਿਰਾਓ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਪਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਵਾਰ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬੇ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਛੱਡਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਲਾਈ ਹੈ।

                                                      ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਗੇੜ 
                          ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਫ਼ੀਸਾਂ ਤਾਰਦੇ ਮਲੰਗ ਹੋ ਗਏ..!
                                                     ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਤੈਅ ਭਾਰੀ ਫ਼ੀਸਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਲੈਣ ਦੇ ਗੇੜ ’ਚ ਪਏ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਖ਼ਾਲੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੇ ਬੇਕਾਰੀ ਰਾਸ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਐੱਸ ਬੋਰਡ ਨੇ ਵਰ੍ਹਾ 2016 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਤੋਂ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ 53.91 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਲਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬੋਰਡ ਨੇ 12,308 ਅਸਾਮੀਆਂ ’ਤੇ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਚੋਂ 7934 ਅਸਾਮੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਸਿਰੇ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ 4374 ਅਸਾਮੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਰੌਲਾ ਵੀ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਬਾਕੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ। ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਨੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 7/22 ਤਹਿਤ 200 ਫਾਰੈਸਟ ਗਾਰਡਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਭਰਤੀ ਤੋਂ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬੋਰਡ ਨੂੰ 5.05 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 2/23 ਤਹਿਤ 710 ਮਾਲ ਪਟਵਾਰੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਿਸ ਵਾਸਤੇ 1.18 ਲੱਖ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਇਕੱਲੀ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਦੇ ਵਜੋਂ 5.50 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੋਈ ਹੈ। 

         ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਨੇ 107 ਆਬਕਾਰੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 8/22 ਤਹਿਤ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਤੋਂ 3.44 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਵਿਲੇਜ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਆਰਗੇਨਾਈਜਰਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 4/22 ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 792 ਅਸਾਮੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਵਜੋਂ 2.88 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੋਈ। ਵਿਭਾਗੀ ਰੂਲਾਂ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਭਰਤੀ ’ਤੇ ਰੋਕ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਸ਼ਰਤ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਕੋਈ ਭਰਤੀ ਰੱਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਮੋੜਨਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।ਅੱਗੇ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਨੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 7/2021 ਤਹਿਤ 112 ਆਂਗਣਵਾੜੀ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਅਰਜੀ ਫ਼ੀਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ 2.90 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਜਦੋਂ ਕਿ 15 ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਹਾਲੇ ਵੀ ਫਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਨੇ ਮਾਲ ਪਟਵਾਰੀ, ਜਿਲੇਦਾਰ ਅਤੇ ਨਹਿਰੀ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 01/21 ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਕੁੱਲ 1152 ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਇਕੱਲੀ ਭਰਤੀ ਵਿਚ ਬੋਰਡ ਨੂੰ 12.01 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। 

         ਬੋਰਡ ਨੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੰਬਰ 1/23 ਜ਼ਰੀਏ 1327 ਡਰਾਈਵਰ/ਅਪਰੇਟਰ ਅਤੇ ਫਾਇਰਮੈਨ ਦੀਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਲਈ 3.69 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਮਦਨ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਫਾਇਰਮੈਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਨੂੰ ਹੋਣੀ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਰਾਹੀਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ 1563 ਅਸਾਮੀਆਂ ’ਤੇ ਭਰਤੀ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਮਾਮਲੇ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲਟਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਕ ਸਰਵਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਮੁੱਦਾ ਉੱਠ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੋ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਵੀ ਏਨੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗ਼ਰੀਬ ਘਰਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਬੋਰਡ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਪੈਸਾ ਖ਼ਰਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ’ਤੇ ਵੀ ਖ਼ਰਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ੀਸ ਕਿਸੇ ਕਮਾਈ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੰਤਜ਼ਾਮਾਂ ਦੇ ਖ਼ਰਚੇ ਵਜੋਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 

          ਫ਼ੀਸਾਂ ਲੈਣ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਝੰਡੀ..

ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਝੰਡੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਐਸਐਸਐਸ ਬੋਰਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਟਵਾਰੀ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਜਨਰਲ ਕੈਟਾਗਰੀ ਲਈ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹੋ ਫ਼ੀਸ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ 50 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ 450 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਫਾਰੈਸਟ ਗਾਰਡ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ  ਰੁਪਏ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ 150 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ 450 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਆਬਕਾਰੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੀ ਭਰਤੀ ਵਾਸਤੇ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ 150 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ 300 ਰੁਪਏ ਹੈ। 

             ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸ ਦਾ ਭਾਰ ਸਰਕਾਰ ਚੁੱਕੇ: ਢਿਲਵਾਂ

ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਓਵਰਏਜ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿਲਵਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਤਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਹੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰੋਂ ਅਰਜ਼ੀ ਫ਼ੀਸਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਚੁੱਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤਾਂ ਫ਼ੀਸਾਂ ਤਾਰਦੇ ਹੀ ਮਲੰਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਢਿਲਵਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨਾਮਾਤਰ ਫ਼ੀਸ ਰੱਖੇ ਤਾਂ ਜੋ ਗ਼ਰੀਬ ਘਰਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਸਕੇ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਲਈ ਆਨ ਲਾਈਨ ਅਪਲਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੱਧ ਫ਼ੀਸ ਦੀ ਕੋਈ ਤੁਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਖ਼ੁਦ ਇਹ ਫ਼ੀਸ ਤਾਰੇ। 

                                                 ਘਰ-ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ
                             ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀ ਤਾਂ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲੇ ਨਿਕਲੇ
                                                   ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ   

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ :  ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀਆਂ/ਕਾਨੂੰਨਗੋਜ਼ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਮਾਲ ਮਹਿਕਮਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਭਰਤੀ ਕਰੇਗਾ, ਜਦੋਂਕਿ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨਾ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਘਰ-ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਉਡੀਕ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵੇਂ ਮੌਕੇ ਖੋਹ ਲਏ ਹਨ। ਮਾਲ ਤੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਅੱਜ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1766 ਮਾਲ ਪਟਵਾਰੀ ਭਰਤੀ ਕਰਨੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਤਰਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨਗੋਜ਼ ਨੂੰ 31 ਜੁਲਾਈ, 2022 ਤੱਕ ਜਾਂ ਫਿਰ ਰੈਗੂਲਰ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਭਰਤੀ ਲਈ 64 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲਾ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤਨਖ਼ਾਹ ਮਿਲੇਗੀ। ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਰਿਕਾਰਡ ਵਾਲੇ ਪਟਵਾਰੀ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨਗੋਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ। 

              ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ੌਰੀ ਇਹ ਭਰਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਭਰਤੀ ਲਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਕਮੇਟੀ ਬਣੇਗੀ, ਜੋ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨਗੋਜ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਵੇਗੀ।ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ 252, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ’ਚ 112, ਮੋਗਾ ’ਚ 109, ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ’ਚ 125, ਸੰਗਰੂਰ ’ਚ 191, ਜਲੰਧਰ ’ਚ 221, ਰੋਪੜ ’ਚ 72, ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ 36 ਅਤੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ 78 ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਜਿਹੜੇ 1227 ਪਟਵਾਰੀ ਪੰਜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਹਾਲੇ ਵੀ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੇਢ ਸਾਲ ਸਿਖਲਾਈ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਪਰਖ ਕਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੋ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਪਟਵਾਰੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਕਸੂਰ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਵੀ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਤਨਖ਼ਾਹ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ।

                ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਅਧੀਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਚੋਣ ਬੋਰਡ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਕਰੀਬ 1150 ਪਟਵਾਰੀ ਆਦਿ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ 2.34 ਲੱਖ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਠੱਗੇ ਹੋਏ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੇਤੇ ਰਹੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਾਲ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ 4716 ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਅਸਾਮੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 1995 ਅਸਾਮੀਆਂ ’ਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਕੋਲ ਵਾਧੂ ਚਾਰਜ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੇ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਨੇ 21 ਜੂਨ ਤੋਂ ਵਾਧੂ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਰੀਬ ਅੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਪਿੰਡ ਕਰੀਬ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਪਏ ਹਨ।ਰੈਵੇਨਿਊ ਪਟਵਾਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸੂਬਾਈ ਆਗੂ ਸਤਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜਟਾਣਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਵਾਧੂ ਚਾਰਜ ਛੱਡੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਔਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੌਜੂਦਾ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇਹ ਨਵਾਂ ਪੱਤਾ ਖੇਡ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਵਾਧੂ ਚਾਰਜ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਰ ਸਨ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਕੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

                                              ਕੌਣ ਸੁਣੇ ਅਰਜੋਈ
                             ਧੀਆਂ ਕਿਉਂ ਜੰਮੀਆਂ ਨੀਂ ਮਾਏ..!
                                                ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ     

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰੀ ਨੇ ਕਈ ਥਾਣੇ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਉਮਰ ਤੋਂ ਲੰਮੇਰਾ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਇੰਨੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਝੱਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਚੇਤਾ ਨਹੀਂ। ਗੱਠਜੋੜ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਇਸ ਧੀ ’ਤੇ ਇਰਾਦਾ ਕਤਲ ਦਾ ਪਰਚਾ ਪਾਇਆ। ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੰਗਣ ਗਈ, ਅੱਗਿਓਂ ਲਾਠੀਆਂ ਦੀ ਬੁਛਾੜ ਮਿਲੀ। ਵੀਰਪਾਲ ਦੇ ਪਿਓ-ਦਾਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਥਾਣੇ ਕਚਹਿਰੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਮਾਂ ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਗਸ਼ ਪੈ ਜਾਂਦਾ, ਜਦੋਂ ਧੀ ਨੂੰ ਹਵਾਲਾਤ ’ਚ ਵੇਖਦੀ ਸੀ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਧਾਣਾ ਦੀ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਈਟੀਟੀ ਅਤੇ ਬੀ.ਐੱਡ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਈਜੀਐੱਸ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ’ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 16 ਸਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਅੱਜ ਤਨਖਾਹ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਕੱਚੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਮਕਾਨ ’ਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੀਰਪਾਲ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਵਿੱਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਸਿਆਸੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਾਲ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਕੂਕ ਕੂਕ ਕੱਢ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ’ਤੇ ਦਸ ਦਫ਼ਾ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਡਾਂਗ ਵਰ੍ਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਕਸੂਰ ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਹੈ।

               ਬਲਾਕ ਮਲੋਟ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਣੀਵਾਲਾ ਦੀ ਰਾਜਵੀਰ ਕੌਰ ਕਿਸ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਦਰ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਰੋਵੇ। ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ, ਲਾਠੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਭਰਾ ਹਰਭਜਨ ਅੱਜ ਜਿਊਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਆਖਦਾ, ‘ਭੈਣੇ! ਤੈਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਕੁੱਟ ਖਾਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਾਇਆ।’ ਰਾਜਵੀਰ ਕੌਰ ਨੇ 16 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮੁਹਾਲੀ ’ਚ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ’ਤੇ ਸਲਫਾਸ ਖਾ ਲਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਜਿਊਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਆਖਦੀ, ‘ਧੀਏ! ਤੈਨੂੰ ਸਲਫਾਸ ਖਾਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਜੰਮਿਆ ਸੀ।’ ਰਾਜਵੀਰ ਕੌਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਭੋਖੜਾ ’ਚ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਰਾਜਵੀਰ ਦੇ ਪੇਟ ’ਚ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਟੈਂਕੀ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ ਤੇ ਈਟੀਟੀ ਤੇ ਐੱਨਟੀਟੀ ਪਾਸ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਪਤੀ ਅੱਕ ਕੇ ਆਖ ਦਿੰਦੈ, ‘ਰਾਜਵੀਰ! ਥੋਡੀ ਕੋਈ ਸੁਣਦਾ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ, ਨਿੱਤ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਇਵੇਂ ਚੱਲੇਗਾ ਤਾਂ ਘਰੇ ਨਾ ਆਇਓ।’ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖ਼ਾਤਰ ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੋ ਦਫ਼ਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵੇਖ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੁਛਾੜਾਂ ਅੱਗੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅੜ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਇਸ ਧੀ ਨੇ ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡਾ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। 

               ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਟੱਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸਿਰ ’ਤੇ ਆਣ ਪਈ ਤਾਂ ਨਹਿਰ ’ਚ ਕੁੱਦ ਪਈ। ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਗਰੈਜੂਏਟ ਤੇ ਈਟੀਟੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਐੱਨਟੀਟੀ ਪਾਸ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ 2008 ’ਚ ਬਤੌਰ ਏਆਈਈ ਭਰਤੀ ਹੋਈ। ਅੱਜ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਮਹੀਨੇ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਪ੍ਰਨੀਤ ਕੌਰ ਵੀ ਪੰਦਰਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰੈਗੂਲਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਬੱਚੀ ਪ੍ਰਨੀਤ ਨੂੰ ਜੁਆਕ ਸੁਆਲ ਕਰਦੇ ਨੇ, ‘ਤੇਰੀ ਮੰਮੀ ਜੇਲ੍ਹ ਕਿਉਂ ਗਈ ਸੀ।’ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ’ਚੋਂ ਕੋਈ ਥਾਣੇ ਕਚਹਿਰੀ ਅੱਗਿਓਂ ਨਹੀਂ ਲੰਘਿਆ ਸੀ ਪਰ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਪਿਓ-ਦਾਦੇ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਾਗ਼ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਅੱਜ ਵੀ ਮੁਹਾਲੀ ’ਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ’ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀ ਉੱਤਰੀ ਹੈ। ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਮਾਂ ਤੀਰਥ ਕੌਰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ‘ਮੈਂ ਮਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਗਈ, ਏਹ ਦਿਨ ਵੇਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ।’

               ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੰਬੀਹਾ ਭਾਈ ਦੀ ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਦੁੱਖ ਏਨਾ ਵੱਡਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਕਿਰੀ ਬੱਚੀ ਦਾ ਮਲਾਲ ਰਹੇਗਾ। ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਈਜੀਐੱਸ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਉਸ ਨੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਝੱਲਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ 14 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਧੀ ਰੂਥ ਨੂੰ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾ ਕੇ ਧਰਨੇ ’ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ ਸੀ। ਠੰਢੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੇ ਰੂਥ ਨੂੰ ਝਟਕਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਮ੍ਰਿਤਕ ਬੱਚੀ ਦੀ ਦੇਹ ਸੜਕ ’ਤੇ ਰੱਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਬੱਚੀ ਗੁਆ ਕੇ ਵੀ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਰੂਰ ਚਿਹਰਾ ਵੇਖ ਸਕੇ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ, ਬੱਚੀ ਰੂਥ ਦਾ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਹੀ ਚੁੱਕਾਂਗੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ’ਤੇ ਲੂਣ ਛਿੜਕਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣ ਦੋ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

                                        ਕਦੇ ਲਾਰੇ ਤੇ ਕਦੇ ਵਾਅਦੇ ਮਿਲੇ

ਕੱਚਾ ਅਧਿਆਪਕ ਯੂਨੀਅਨ (ਪੰਜਾਬ) ਰੈਗੂਲਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਵਾਈਡਰ/ ਈਜੀਐੱਸ/ ਏਆਈਈ/ ਐੱਸਟੀਆਰ/ ਆਈਈਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਰੈਗੂਲਰ ਹੋਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੀਬ 10,724 ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਲਾਰੇ ਤੇ ਵਾਅਦੇ ਮਿਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਦੇ ਪੈਨਲ ਮੀਟਿੰਗ। ਅਸਲੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਇਹ ਕੱਚੇ ਅਧਿਆਪਕ ਮੁਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹਨ।

                                                 ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜੰਗ
                                    ਏਸ ਟਾਵਰ ਤੋਂ ਮਹਿਲ ਦਿਸਦਾ ਹੈ..! 
                                                 ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ   

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ‘ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਦਾ ਇੱਕ ਸੱਚ ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਉਮਰੇ ਬਾਪ ਦੇ ਕੰਧੇੜੇ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਏਨੇ ਉੱਚੇ ਟਾਵਰ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪੈ ਸਕੇ। ਉਹ ਹੁਣ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਜੰਗ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਲੀਲ੍ਹਾ ਭਵਨ ਦਾ ਮੋਬਾਈਲ ਟਾਵਰ, ਜਿਸ ਦੀ 260 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ’ਤੇ ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ 80 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 1920 ਘੰਟੇ ਟਾਵਰ ’ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਹਨ। ਮੀਂਹ ਵੀ ਝੱਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਧੁੱਪਾਂ ਦਾ ਸੇਕ ਵੀ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਿਆਨਪੁਰ ਦੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਦੀ ਦਾਸਤਾਂ ਸੁੰਨ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਟੈੈੱਟ ਪਾਸ ਇਹ ਦਲਿਤ ਮੁੰਡਾ ਹਰ ਜਮਾਤ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ’ਚ ਪਾਸ ਹੈ। ਮੰਗ ਏਨੀ ਕੁ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਟੈੱਟ ਪਾਸ 2364 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਸਾਮੀਆਂ ’ਚ ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ’ਤੇ ਕੋਈ ਡਾਕਾ ਨਾ ਵੱਜੇ। 36 ਵਰਿ੍ਹਆਂ ਦਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਪੈਰ ਪੈਰ ’ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕ ਬਣ ਟੱਕਰੀ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨੇ ਪਿੱਠ ਨਾ ਦਿਖਾਈ। ਮਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ 80 ਵਰਿ੍ਹਆਂ ਦੇ ਬਾਪ ਬਾਪ ਪਰਸ ਰਾਮ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨੇ ਕੁੱਬ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 

      ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਦਾ ਨਾਮ ਲਾਡ ’ਚ ਬਾਪ ਨੇ ਬਬਲੂ ਰੱਖਿਆ। ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ’ਚ ਹੀ ਗੁਰਬਤ ਨੇ ਬਬਲੂ ਨੂੰ ਦੋ ਹੱਥ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੇ। ਬਬਲੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੋ ਹੱਥਾਂ ’ਤੇ ਮਾਣ ਸੀ। ਸਕੂਲੀ ਉਮਰ ’ਚ ਉਹ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ। ਕਦੇ ਦਿਨੇ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਦਾ। ਉਪਰੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਲਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਿਰ ਪੈ ਗਈ। ਉਹ ਜੂਡੋ ਦਾ ਮੈਡਲ ਜੇਤੂ ਖਿਡਾਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਕਾਲਜ ਪੜ੍ਹਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਤਾਂ ਜੂਡੋ ਕੋਚ ਅਮਰਜੀਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਕਾਲਜ ਫੀਸ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਓਟ ਲਈ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਸ ਦਾ ਭਾੜਾ ਬਾਪ ਦੇਣ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ’ਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਮਲਾਲ ਰਹੇਗਾ। ਬਾਪ ਨੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਿਆ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਅਧਿਆਪਕ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ, ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੇ ਲੇਬਰ ਚੌਂਕ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਾੜਕੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦਿਹਾੜੀ ’ਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ  ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੀ। 

             ਉਸ ਨੇ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦੀ ਠਾਣ ਲਈ। ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵਾ ਲੱਖ ਦਾ ਬੋਝ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਆਖਰ ਟੈੱਟ ਵੀ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ। ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਕਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਤਿੱਥ ਤਿਉਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮਨਾ ਸਕਿਆ। ਆਖਦਾ ਹੈ ‘ਜੇਬ ਹੈ ਖਾਲੀ ਤਾਂ ਕਾਹਦੀ ਦੀਵਾਲ਼ੀ।’ ਕੋਈ ਸ਼ੌਕ ਉਸ ਦੀ ਦੇਹਲੀ ਨਾ ਚੜ ਸਕਿਆ। ਅਸਾਮੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਸ ਬੱਝੀ ਪਰ ਸਭ ਸੁਪਨੇ ਖੰਭ ਲਾ ਉੱਡ ਗਏ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ 20 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਚ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਟਾਵਰ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਪੈ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਛਿੰਝ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਪ ਕੋਲ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸਿਵਾਏ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਥਾਣੇ ਦੇਖਣੇ ਪਏ ਅਤੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਵੀ ਝੱਲਣੇ ਪਏ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਸ ਟਾਵਰ ਤੋਂ ਮੋਤੀ ਮਹਿਲ ਦਿੱਖਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੋਤੀ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਟਾਵਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਖਦਾ। ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਫੋਨ ’ਤੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਹਕੀਕੀ ਫੈਸਲਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਟਾਵਰ ’ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਪਹਿਰਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹਕੂਮਤ ’ਚ ਏਨੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਖੀ ਕਿ ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਨੂੰ ਟਾਵਰ ਤੋਂ ਹੀ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਹੀਲਾ ਕਰਦੀ।

            80 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਟਾਵਰ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਬਿਸਕੁਟ ਖਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਆਗੂ ਆਏ, ਸਿਰਫ਼ ਹਮਦਰਦੀ ਦੇ ਕੇ ਤੁਰ ਗਏ। ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਉੱਠੀ ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਦਾਰੂ ਬਣ ਸਕਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੜਾਈ ’ਤੇ ਅਫਸੋਸ ਨਹੀਂ, ਹਾਲਾਤਾਂ ’ਤੇ ਅਫਸੋਸ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ। 

                        ਬੇਕਾਰੀ ਭੱਤਾ ਹੀ ਦੇ ਦਿਓ!

ਸੁਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲ ਉਸ ਦਾ 2500 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 1.35 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਭੱਤੇ ਦਾ ਬਕਾਇਆ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਬੇਕਾਰੀ ਭੱਤਾ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਭਰਾਤਰੀ ਧਿਰਾਂ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਧਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸਾਥ ’ਤੇ ਫ਼ਖ਼ਰ ਵੀ ਹੈ। ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸÇੁਰੰਦਰ ਪਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਬੇਕਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਨਮੂਨਾ ਹੈ। 

                        ਸ਼ੌਕ ਨਹੀਂ ਮਜਬੂਰੀ 
  ‘ਮਾਸਟਰ ਜੀ’ ਤਾਂ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਗਏ ਨੇ.. 
                          ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਵਾਲਾ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣਾ ਕੋਈ ਸ਼ੌਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਝੋਨਾ ਲੁਆਈ ’ਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟਿੱਚਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪਛਾਣ ਲੁਕੋਈ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ, ਬੀ.ਐਡ ਅਤੇ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਹੈ। ਸ਼ਰਮ ਦੇ ਡਰੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਥਾਂ ਗੁਆਂਢੀ ਪਿੰਡ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਰਾਹਗੀਰ ਉਸ ਨੂੰ ਝੋਨਾ ਲਾਉਂਦੇ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਮਾਸਟਰ ਜੀ’ ਆਖ ਕੇ ਵਿਅੰਗ ਕਸਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਇੱਟਾਂ ਵਾਲੇ ਭੱਠੇ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਝੋਨਾ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਗੁਰਬਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਕੀਤੇ ਹੀਲੇ ਵਸੀਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਾਰਠ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਝੋਨਾ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰਵਾਸੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹ ਇੱੱਕ ਪਿੰਡ ’ਚ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਲੁਆਈ ’ਚ ਰੁੱਝਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
      ਨਰਿੰਦਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨਾਲ ਝੋਨਾ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਟਿੱਚਰਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ‘ ਖਿੱਚੀ ਆ ਮਾਸਟਰਾ’ ਤੇ ਕੋਈ ‘ ਕਿਵੇਂ ਮਾਸਟਰਾ ਆਉਂਦੇ ਪਸੀਨਾ’ ਆਖ ਕੇ ਛੇੜਦੇ ਨੇ। ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਖੇਪਲ ਦਾ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੁਪਨਾ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦਾ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਟੈੱਟ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੂੰਹ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਝੋਨਾ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਜੁਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਵਿਚਲੇ ਸਭ ਭੇਦ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਟਿੱਚਰਾਂ ਸੁਣਨੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ 12 ਜਣਿਆ ਦਾ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾ ਕੇ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਸ਼ੇਰਪੁਰ ਦਾ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹੇ ਕਰਜ਼ ਨੂੰ ਉਤਾਰਨ ਖਾਤਰ ਝੋਨਾ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਵਾਰ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਪਾਈ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਝੋਨਾ ਲੁਆਈ ਦਾ ਕੰਮ ਐਤਕੀਂ ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਚੱਲੇਗਾ।
              ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਕੰਮ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੀਣ ਭਾਵਨਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬੂਰ ਨਹੀਂ ਪਿਆ ਹੈ। ਏਦਾਂ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੋਗਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦਾ ਇੱਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਕੈਨਿਕੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਸ਼ੇਰੋ ਦਾ ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਕਦੇ ਭੱਠੇ ’ਤੇੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਝੋਨਾ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਲਾਈ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਸ ਬੱਝੀ ਸੀ ਕਿ ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਹਕੀਕਤ ਬਣੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਬਾਂਹ ਨਾ ਫੜੀ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਦੇ ਦੀਵੇ ਬੁੱਝਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਪਰਵਾਸੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ।
                                      ਸਰਕਾਰ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਗੇੜਾ ਮਾਰੇ : ਢਿਲਵਾਂ  
  ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬੀ.ਐਡ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿਲਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਕਿਰਤ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਮ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਯੋਗਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਜਵਾਨੀ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਪਸੀਨਾ ਵਹਾ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਦਾ ਸੱਚ ਵੇਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਗੇੜਾ ਮਾਰੇ।

                             ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ        
          ਟੈਂਕੀ ਤੋਂ ਉੱਤਰੋ, ਪਹਾੜਾਂ ’ਤੇ ਚੜੋ੍..। 
                              ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਕੋਈ ਢੋਲ ਵਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਲੇ ਹੋਕਾ ਉੱਚੀ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਦਿਨ, ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਖੁਸ਼ ਖ਼ਬਰ ਵੀ ਲਿਆਇਐ। ਢੋਲ ਵਾਲਾ ਆਖ ਰਿਹੈ...ਐਂ ਮੁੰਡਿਓ ਕੰਨ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣੋ। ਕਿਧਰੇ ਸੁੱਤੇ ਹੀ ਨਾ ਰਹਿ ਜਾਇਓ। ਰਾਜ ਥੋਡਾ, ਭਾਗ ਥੋਡਾ। ਜਦ ਮਰਜ਼ੀ ਆਓ ਜਾਓ, ਨੱਚੋ ਟੱਪੋ, ਹੱਸੋ ਗਾਓ, ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲ, ਹੁਣ ਢੋਲੇ ਦੀਆਂ ਲਾਓ। ਨਾ ਟੈੱਟ ਦੀ ਲੋੜ, ਨਾ ਟੈਂਟ ਲਾਉਣ ਦੀ। ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ਕਰਨ ਦੀ, ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਠਰਨ ਦੀ, ਨੰਗੇ ਪਿੰਡੇ ਜਰਣ ਦੀ। ਹੁਣ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੋਂ ਉਤਰੋ, ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਚੋਂ ਉਤਰੋ। ਨਾ ਅਮਰੀਕਾ, ਨਾ ਕੈਨੇਡਾ। ਲੋੜ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਨਹੀਂ। ਪੈਂਡਾ ਹੈ ਤਾਂ ਥੋੜਾ ਅੌਖਾ। ਬੱਸ, ਕਰ ਲਓ ਕਮਰ ਕਸੇ, ਸਿੱਧੇ ਨੇਪਾਲ ਜਾਓ। ਪਰਬਤ ’ਤੇ ਚੜੋ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ ਆਓ, ਸਿੱਧੀ ਨੌਕਰੀ ਪਾਓ। ਢੋਲ ਕੀ ਵੱਜਾ। ਸਾਹਮਣੇ ਮੇਲਾ ਬੱਝ ਗਿਐ। ਦੱਸੋ ਕਿਹੜੇ ਪਰਬਤ ਚੜ੍ਹੀਏ, ਅਸੀਂ ਮੌਤੋਂ ਮੂਲ ਨਾ ਡਰੀਏ। ਲੱਖਾਂ ਮੁੰਡੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ। ਮਾਹੌਲ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਢੋਲੀ ਬਾਬਾ ਬੋਲਿਐ। ਸੱਜਣੋ, ਤੁਸੀਂ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਹੋ, ਨਾਮ ਤਾਂ ਸੁਣਿਆ ਹੋਣੈ ‘ਸਰ ਜੌਰਜ ਐਵਰੈਸਟ’ ਦਾ। ਨੇਪਾਲ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਰਬਤ ‘ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ’। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇ ‘ਸਰ ਜੌਰਜ’ ਨੇ ਹੀ ਤਾਂ ਖੋਜਿਆ। ਹੁਣ ਕੰਮ ਥੋਡੇ ਆਊ। ਬਾਤਾਂ ਨਾ ਸੁਣਾਓ, ਗੱਲ ਰਾਹ ਪਾਓ। ਮੁੰਡੇ ਤਲ਼ਖ ਹੋਏ ਨੇ। ਢੋਲੀ ਨੇ ਜਿਉਂ ਹੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ। ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ੂਟ ਪਰਬਤ ਵੱਲ ਵੱਟੀ। ਪੰਜਾਬੀਓ, ਏਹ ਕੋਈ ਟੋਟਕਾ ਨਹੀਂ। ਗੱਲ ਹੈ ਸੌਲ਼ਾਂ ਆਨੇ ਸੱਚੀ। ਜਦੋਂ ਮਰਹੂਮ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੋਤਾ ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ ਲਾਇਆ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ’ਕੱਲੇ ਦੇ ਹੀ ਢੋਲ ਵੱਜ ਗਏ।
        ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਘਰ ਕਾਹਦਾ ਘਾਟਾ। ਗੱਲ ਪਤੇ ਦੀ ਅਤੇ ਭੇਤ ਦੀ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਕੰਨ ਖੋਲ੍ਹੋ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸੁਣੋ। ਪੌਣੇ ਦੋ ਵਰੇ੍ਹ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ। ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਹੋਰ ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤੇ ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ ਲਾਇਐ। ਖ਼ਾਸ ਘਰ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਖਾਸਮਖਾਸ ਹੈ। ਏਹ ਮੁੰਡਾ ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੇਸਟ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਇਐ। ਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ, ਤਾਹੀਂ ‘ਕਾਕਾ ਜੀ’ ਨੂੰ ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ ਲਾਇਐ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਘਰੇਲੂ ਹੋਵੇ। ਫਿਰ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦੈ ਖੇਡ ਪਾਲਿਸੀ ਨੂੰ। ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ‘ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੇਸਟ ਚੜ੍ਹੋਗੇ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਪਾਓਗੇ।’ ‘ਗੱਲ ਸਹੇ ਦੀ ਨਹੀਂ,ਪਹੇ ਦੀ ਹੈ’। ਹੁਣ ਇੱਕ ‘ਫਰੀਦਕੋਟੀ ਕਾਕਾ’ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਗੋਡੀ ਲੱਗਿਐ। ਏਹ ਕਾਕਾ ਜੀ ਵੀ ਐਵਰੈਸਟ ਚੜ੍ਹੇ ਨੇ। ਗ੍ਰਹਿ ਮਹਿਕਮੇ ਨੇ ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੇਸ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੈ। ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਸਟਾਰ ਛੇਤੀ ‘ਫਰੀਦਕੋਟੀ ਕਾਕੇ’ ਦੇ ਸਟਾਰ ਸਜਣਗੇ। ਇੰਝ ਹਰਿਆਣੇ ’ਚ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਹੂਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਰਬਤਰੋਹੀ ਮਮਤਾ ਸੋਧਾ ਨੂੰ ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ. ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਕੀ ਵੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਜਾ ਪੁੱਜੇ। ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਨੂੰ ਸਬ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਲਾਉਣਾ ਪਿਐ। ਖੱਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ। ਅਸ਼ੋਕ ਖੇਮਕਾ ਨੇ ਲੱਭ ਕੇ ਇਹ ਇਤਰਾਜ਼ ਲਾਏ, ਪਰਬਤ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਕੋਈ ‘ਮੁਕਾਬਲਾ ਖੇਡ’ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਕਿਸੇ ਨੂੰਹ ਧੀ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਐ। ‘ਕਾਕਿਆਂ’ ਨੂੰ ਮੌਜ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
              ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣੂ, ਜੋ ਟੈਂਕੀਆਂ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਮੌਲੇ ਬਲਦ ਨਹੀਂ। ਐਵਰੇਸਟ ਚੜ੍ਹ ਆਏ, ਫਿਰ ਕੀ ਜੁਆਬ ਦਿਓਗੇ। ਗੱਲਵੱਟੀ (ਪਟਿਆਲਾ) ਦਾ ਅੰਗਹੀਣ ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੈ ਤੇ 91 ਦਿਨ ਸੰਗਰੂਰ ’ਚ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਟੈਂਕੀ ’ਤੇ ਬੈਠਾ। ਨਾ ਸਰਦੀ ਦੇਖੀ ਤੇ ਨਾ ਗਰਮੀ। ਭਰਾ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਐ, ਬਾਪ ਦਿਲ ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਐ ਤੇ ਮਾਂ ਮੰਜੇ ’ਤੇ ਹੈ। ਸੁਖਜੀਤ ਆਖਦੈ, ‘ਕਿਸੇ ਮਰਜ਼ੀ ਪਰਬਤ ’ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿਓ, ਬੱਸ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰੋ।’‘ਘੁੱਗੀ ਕੀ ਜਾਣੇ, ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ’। ਪਰ ਬਾਦਲ ਤਾਂ ਜਾਣਦੇ ਨੇ। ਹੱਥ ਦੀ ਸਫਾਈ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ, ਸਰਕਾਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਐਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਖਾਈ। ਰਾਤੋਂ ਰਾਤ ਅਤਿ ਨੇੜਲੇ ਕਰੀਬ 8 ਜਣੇ ਏ. ਐਸ. ਆਈ/ਸਬ ਇੰਸਪੈਕਟਰ  ਸਿੱਧੇ ਲਾਏ। ਭਰਤੀ ਚੋਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹੋਈ। ‘ਕਲਿਆਣਾਂ’ ਵਾਲੇ ਵੀ ਬਾਜ਼ੀ ਮਾਰ ਗਏ। ਭਾਗ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖਿਡਾਰੀ ਗੁਰਿੰਦਰ ਦੇ ਹਾਰ ਗਏ। ਮਾਂ ਸਕੂਲ ’ਚ ਪੀਅਨ ਹੈ ਤੇ ਬਾਪ ਡਰਾਇਵਰ। ਵਾਲੀਵਾਲ ’ਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਏਸ਼ੀਆ ਖੇਡਿਆ। ਹੌਲਦਾਰੀ ਮਸਾਂ ਮਿਲੀ ਐ। ਜਿਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਕਬੱਡੀ ਕੱਪ ਦੇ ਜੇਤੂਆਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮੀ ਪੈਸੇ। ਦੋ ਕਰੋੜ ਦਾ ਇਨਾਮ ਲੈਣ ਲਈ ਕੋਰਟ ਜਾਣਾ ਪਿਐ। ਮਹਾਤੜ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਜੋਗੇ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਨ ਵੀ ਆ ਜਾਏ। ਡਾ. ਜਗਤਾਰ ਦੀ ਨਜ਼ਮ ਦੇ ਬੋਲ ਨੇ, ‘ਇੱਕ ਦਿਨ ਹਿਸਾਬ ਮੰਗਣਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਲਹੂ ਦਾ, ਤਾਕਤ ’ਚ ਮਸਤ ਦਿੱਲੀ, ਹਾਲੇ ਤਾਂ ਬੇਖ਼ਬਰ ਹੈ।’
               ਜਦੋਂ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਠਰੇ ਹੋਣ, ਮਾਪੇ ਡਰੇ ਹੋਣ, ਐਵਰੈਸਟ ਨੂੰ ਤਾਂ ਛੱਡੋ, ਬੇਕਾਰੀ ਦੇ ਸੁਪਰਮੈਨ ਨੇ, ‘ਨੰਗੇ ਪਰਬਤ’ ਕੀ ਨਾ ਟੱਪ ਜਾਣ। ਮਹਿਲਾਂ ਨਾਲ ਪਿੱਠ ਲੱਗਦੀ ਹੋਵੇ। ਫਿਰ ਕਿਸਮਤ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੀ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਾਲੇ ‘ਚਾਚਾ-ਭਤੀਜਾ’ ਕਿੰਨੇ ਲੱਕੀ ਨੇ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੁਛ ਲਕੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ। ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਮੀਡੀਅਮ ਸਕੇਲ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਲਾਇਐ। ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ ਯੂਥ ਡਿਵੈਲਮੈਂਟ ਬੋਰਡ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ। ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹੇ ਮਹੀਨੇ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਤਨਖਾਹ, 25 ਹਜ਼ਾਰ ਹਾਊਸ ਰੈਂਟ,45 ਹਜ਼ਾਰ ਗੱਡੀ ਦਾ ਖਰਚਾ। ਪੰਜ ਸੱਤ ਗੰਨਮੈਨ ਦਿੱਤੇ ਨੇ। ਐਸਕਾਰਟ ਗੱਡੀ ਜੋ ਅੱਗੇ ਲੱਗੇਗੀ, ਉਹ ਵੱਖਰੀ। ਗ੍ਰਹਿ ਸਿੱਧੇ ਹੋਣ, ਇੱਕੋ ਘਰ ’ਚ ਦੋ ਦੋ ਗੱਫੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਤਕਦੀਰ ’ਚ ਖੋਟ ਹੋਵੇ, ਟੈਂਕੀਆਂ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਪੈਂਦੈ। ਡੰਡੀ ਖੁਰਦ (ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ) ਵਾਲੇ ‘ਚਾਚੇ-ਭਤੀਜੇ’ ਦੇ ਭਾਗ ਏਨੇ ਚੰਗੇ ਕਿਥੇ। ਚਾਚਾ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿਹਤ ਕਾਮਾ ਹੈ। ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਪੈਂਡੇ ’ਤੇ ਹੈ। ਹੁਣ ਪਟਿਆਲੇ ਧਰਨੇ ’ਚ ਬੈਠੈ। 13 ਸਾਲ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ। ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੂਕ ਰਿਹਾ। ਭਤੀਜਾ ਅਸ਼ੋਕ ਵੀ ਸੁਖਦੇਵ ਚਾਚੇ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੈ। ਬੀ.ਐੱਡ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਕਿਸੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ’ਚ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਕਿਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਦੈ। ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਟੈੱਟ ਪਾਸ 4 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਸੰਗਰੂਰ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਨੇ। ਕੋਈ ਪਟਿਆਲੇ ਤੇ ਕੋਈ ਮਲੇਰਕੋਟਲੇ ’ਚ ਡਟਿਐ। ਵੱਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਝੱਲ ਰਹੇ ਨੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਨੇ ਮੋਹਨ ਭੰਡਾਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
       ‘ਮੈਨੂੰ ਟੈਗੋਰ ਬਣਾ ਦੇ ਮਾਂ’ ਦਾ ਨਾਇਕ ਬੱਚਾ ਸਲੀਮ ਤੰਗੀ ਤੁਰਸ਼ੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੰਦਰਲੇ ਟੈਗੋਰ ਨੂੰ ਮਰਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਬੋਲ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਡੋਲਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਅਖੀਰ ’ਚ ਸਲੀਮ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਧੀਆ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਟੈਗੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਬੱਚਾ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਅੌਖ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਅੱਜ ‘ਟੈਗੋਰ’ ਦਾ ਸਵੈਮਾਨ ਦਾਅ ’ਤੇ ਲੱਗਾ। ‘ਟੈਗੋਰ’ ਨੂੰ ਕਦੇ ਟੈਂਕੀਆਂ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਪੈਂਦੇ। ਕਦੇ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਕੰਧ ਬਣਨਾ ਪੈਂਦੈ। ਸਿਆਣੇ ਆਖਦੇ ਨੇ, ‘ਜਦੋਂ ਦੀਵਾ ਬੁਝਣ ’ਤੇ ਆਵੇ-ਲੋਅ ਉੱਚੀ ਹੋ ਜਾਵੇ।’ ਭੌਂਦੂ ਨਾ ਬਣੋ, ਟਟੈਣੇ ਬਣੋ। ਇੱਥੇ ‘ਚਾਚਾ ਆਖਿਆਂ-ਪੰਡ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦਾ’। ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦੂਰ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਹੀਓਂ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦਿੱਖਦਾ। ਕਾਸ਼ ! ਸਾਡੀ ਕਿਸਮਤ ‘ਕਰਨ ਢਿਲੋਂ’ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ। ਪਟਿਆਲੇ ਮੋਰਚੇ ’ਚ ਬੈਠੇ ਮੁੰਡੇ  ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੋ ਸੋਚਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਿਧਾਇਕ ਕੇਵਲ ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਾਂ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲੜਕਾ ਕਰਨ ਢਿਲੋਂ ਹੁਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਯੋਜਨਾ ਬੋਰਡ ਬਰਨਾਲਾ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣਿਐ।
      ਮੋਫਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਤੇ ਬਾਜਵੇ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣੇ ਨੇ। ਘਨੌਰ ਵਾਲੇ ਐਮ. ਐਲ.ਏ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਵੀ। ਢੋਲ ਵਾਲੇ ਨੇ ਮੁੜ ਡੱਗਾ ਲਾਇਐ। ਮੁੰਡਿਓ.. ਪਰਬਤਾਂ ਵੱਲ ਫਿਰ ਜਾਇਓ, ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕਾ ਮਨ ਬਣਾਇਓ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਗੂੰਜ ਪਈ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ਨਾ ਜਾਇਓ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ ਕੇ। ‘ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਲੈ ਕੇ ਥੋਡੇ ਘਰ ਆਵਾਂਗੇ। ਨਾਲੇ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ ਦਿਆਂਗੇ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਘਰੇ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਝੁਰਦੇ ਰਹਿ ਜਾਓਗੇ। ਐਵਰੈਸਟ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਵਰ’ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ‘ਕਾਕਿਆਂ’ ਨੇ ਧੁਰੋਂ ਭਾਗ ਲਿਖਾਏ ਨੇ। ਛੱਜੂ ਰਾਮ ਕਿਥੇ ਦੱਬਦੈ। ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਸੰਗਰੂਰ ਮੋਰਚੇ ’ਚ ਪੁੱਜਿਐ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਐ, ਐਨ ਵਿਚਾਲੇ ਬੈਠੈ, ਹੱਥ ’ਚ ਕਿਤਾਬ ਐ, ਹੇਕਾਂ ਲਾ ਲਾ ਕੇ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸੁਣਾ ਰਿਹੈ।

                        ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ
             ਬਿਨ ਮਾਂਗੇ ਮੋਤੀ ਮਿਲੇ..! 
                       ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਲਾਟ ਸਾਹਬ ਦੀ ਸਾਲੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰੀ। ਬਾਬੇ ਦਾ ਪੋਤਾ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਦੋਹਤਾ। ਨਾਲੇ ਭੈਣ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨਿਆਰੀ। ਸਰਕਾਰ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ, ਏਨਾ ਕੁ ਤਾਂ ਦੱਸ, ਕਦੋਂ ਆਊ ਮਹਾਤੜ ਦੀ ਵਾਰੀ। ਅੱਖਾਂ ’ਚ ਕਾਲਾ ਮੋਤੀਆ ਉਤਰਿਐ। ਨਹੀਂ ਦੱਸਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ। ਗਰਾਰੀ ਚੇਤਿਆਂ ਦੀ ਘੁਮਾਓ। ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੋਊ, ਰਾਜੇ-ਰਾਜੇ ਲੱਡੂ ਖਾਂਦੇ..! ਬਿੱਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਪਾੜ੍ਹੇ ਝਾਕ ਰਹੇ ਨੇ। ਊਠ ਦਾ ਬੁੱਲ੍ਹ ਕਦੋਂ ਡਿੱਗੂ। ਲੱਛੀ ਨੂੰ ਭਾਗਾਂ ’ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੈ। ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ। ਦੋ ਟਕਿਆਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲੀ ਐ। ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਬਾਂਹ ਵੇਲਣੇ ’ਚ ਹੈ। ਆਓ ਪੰਜਾਬ ‘ਚ ‘ਘਰ-ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਦਾ ਸੱਚ ਵੇਖੀਏ। ਬੋਲਣਾ ਨਹੀਂ, ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਣਨਾ, ‘ਉੱਡਦੇ ਪੰਛੀ’ ਨੂੰ ਜੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਉੱਡਿਐ। ਏਹ ਪੰਛੀ ਦੱਸ ਰਿਹੈ। ਵੱਡਿਆਂ ਦੇ ਸਕਿਆਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਚੰਗੇ ਭਾਗ ਨੇ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਚੁੱਕ ਦਾਸ ਵੀ ਆਏ, ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਣੀ। ‘ਜਿਸ ਦਾ ਰਾਜ, ਉਸੇ ਦਾ ਤੇਜ’। ਤਾਹੀਂ ਤਪ ਤੇਜ ਭਾਣਜੇ ਦਾ ਨਿਕਲਿਐ। ਸਿਆਸੀ ਮਾਮੇ ਦੀ ਹੋਈ ਫੁੱਲ ਕਿਰਪਾ। ਭਾਣਜਾ ਹੁਣ ਵੱਡਾ ਅਫ਼ਸਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਛੋਟੇ ਸਿਆਸੀ ਮਾਸੜ ਦੀ ਜੈ ਹੋਵੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਣਜੀ ਨੂੰ ਘਰੇ ਕੁੱਕ ਲਾਇਆ। ਤਨਖਾਹ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੇ ਝੱਲੀ। ਹੁਣ ਭਤੀਜੀ ਨੂੰ ਕਲਰਕੀ ਦਾ ਮੇਵਾ ਦਿੱਤੈ। ਇਵੇਂ ਲਾਟ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਸਾਲੀ ਪਿਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣ ਮਗਰੋਂ ਬੋਲੀ… ਜਿਊਂਦੇ ਰਹੋ ਜੀਜਾ ਜੀ।
                ਅੱਗੇ ਵੀ ਸੁਣੋ। ਜਦੋਂ ਮਾਸੀ ਅਫ਼ਸਰ ਹੋਵੇ, ਵੱਡੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ, ਭਾਣਜੀ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕਾਹਦਾ ਡਰ। ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਕਿਸਮਤ ਪੁੜੀ ਸਾਬਕਾ ਐੱਮਐੱਲਏ ਦੇ ਕਾਕੇ ਦੀ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵੱਲ ਦਾ ਹੈ। ਬਿਨ ਮਾਂਗੇ ਮੋਤੀ ਮਿਲੇ..! ਵੀਆਈਪੀ ਡਰਾਈਵਰ ਦੀ ਬੀਵੀ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰ ਬਣ ਗਈ। ਮਹਿਲਾ ਐੱਮਪੀ ਨੇ ਡਰਾਈਵਰੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਾਇਆ, ਨੌਕਰੀ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸੇ ਵਰ੍ਹੇ ਸਫਾਈ ਸੇਵਕ ਵੀ ਰੱਖੇ ਨੇ। ਬੀਐੱਸਸੀ ਮੁੰਡਾ ਪਿਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਾਸ ਬਾਜ਼ੀ ਮਾਰ ਗਈ। ਚਪੜਾਸੀ ਵੀ ਰੱਖੇ ਨੇ। ਐੱਮਏ ਪਾਸ ਪਿਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਦਾਅ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਪਾਸ ਦਾ ਲੱਗਿਐ। ਜਦੋਂ ਗੱਠਜੋੜ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਬਾਦਲਾਂ ਦੇ ਕੁੱਕ ਵੀ ਮੇਲਾ ਲੁੱਟ ਗਏ। ਬਾਦਲ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਪੰਛੀ ਉੱਡਿਐ। ਦੱਸਦੇ ਨੇ ਕਿ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਦੋ ਚਹੇਤੇ ਹੁਣੇ ਨੌਕਰੀ ਲੱਗੇ ਨੇ। ਦੱਸਦੇ ਨੇ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੂੰ 70 ਨਵੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ। ‘ਘਰ-ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਘਰੋਂ ਹੀ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੈ। ਮਰਹੂਮ ਬਾਬੇ ਦੇ ਪੋਤੇ ਦੀ ਧੰਨ ਧੰਨ ਹੋ ਗਈ। ਖਸਮਾਂ ਨੂੰ ਖਾਵੇ ਕਾਨੂੰਨ, ਡੀਐੱਸਪੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ’ਤੇ ਕੈਬਨਿਟੀ ਮੋਹਰ ਅੱਖ ਦੇ ਫੋਰੇ ਲੱਗੀ।
                ਪੰਜਾਬੀਓ, ਸਭ ਨਛੱਤਰਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਨੇੜਲਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦਾ ‘ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰਾ’ ਨਿਕਲਿਆ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੀ ਟੈਕਨੀਕਲ ’ਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੰਛੀ ਉਡਿਐ। ਦੱਸਦੇ ਨੇ ਕਿ ’ਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਇਸ ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਰੈਗੂਲਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ’ਚ ਛੋਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤਨਖਾਹ ’ਤੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਲਈ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਲਾਇਆ। ਸਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੈਗੂਲਰ ਹੋਣ ਦੀ ਫਾਈਲ ਤੁਰ ਪਈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਠੇਕਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਾਲੇ 3.50 ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਹਨ। ਤਨਖਾਹ ਛੇ ਤੋਂ 9 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈ। 12 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇ। ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਪਿੱਟ ਸਿਆਪੇ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ। ਲੱਖਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਭਾਗ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਹੀਰੇ ਵਰਗੇ ਨਹੀਂ।ਸਾਬਕਾ ਡੀਜੀਪੀ ਵੀ ਕਿਸਮਤ ਦੇ ਧਨੀ ਨਿਕਲੇ। ਬਾਦਲਾਂ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਰਹੇ। ਹੁਣੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। ਹੁਣੇ ਮੁੱਖ ਸੂਚਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਲੱਗ ਗਏ। ਚਿੱਟੇ ਚੌਲ ਪੁੰਨ ਕੀਤੇ ਹੋਣਗੇ। ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ’ਚੋਂ ਹੁਣ 2.50 ਲੱਖ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲੇਗੀ। ਜੋ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਡੀਜੀਪੀ ਵਾਲੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਮਿਲਣੇ ਨੇ, ਉਹ ਵੱਖਰੇ। ਭਲੇਮਾਣਸੋ! ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉੱਤਰੋ, ਆਹ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖੋ, ਸਾਬਕਾ ਆਈਏਐੱਸ/ਆਈਪੀਐੱਸ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ। ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਪਿਛੋਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਅਗਲੀ ਨੌਕਰੀ ਤਿਆਰ। ਉਹ ਵੀ ਸਭ ਕੁਝ ਚੁੱਪ-ਚੁਪੀਤੇ।
              ਹਨੇਰ ਸਾਈਂ ਦਾ, ਜੋ ‘ਤਰਸ ਦੇ ਆਧਾਰ’ ’ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਢੋਲ ਵਜਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਮੰਤਰੀ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ’ਚ ਨਿਯੁਕਤੀ ਪੱਤਰ ਵੰਡਦੇ ਨੇ। ਅਖਾਣ ਤਾਂ ਸੁਣਿਆ ਹੋਊ, ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਮਰ ਜਾਏ, ਪੁੱਤ ਤੈਨੂੰ ਲੰਬੜਦਾਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣੀ। ਮਹਾਤੜੋ! ਥੋਡੇ ਹਿੱਸੇ ਹੁਣ ਦਰਜਾ ਚਾਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ। ਗੇੜਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਵੀ ਲਾਈਏ। ਉਥੋਂ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ’ਚ ਚਪੜਾਸੀ ਰੱਖਣਾ ਸੀ। 129 ਇੰਜਨੀਅਰਾਂ ਨੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਜਪਾ ਐੱਮਐੱਲਏ ਦਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਮੁੰਡਾ ਝੰਡੀ ਲੈ ਗਿਆ। ਰੌਲਾ ਕਾਂਗਰਸੀ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਰੌਲਾ ਯੂਪੀ ’ਚ ਵੀ ਪਿਆ ਸੀ। ਯੂਪੀ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਪੰਜਵੀਂ ਪਾਸ 62 ਚਪੜਾਸੀ ਰੱਖਣੇ ਸੀ। 3700 ਪੀਐੱਚਡੀ ਡਿਗਰੀ ਹੋਲਡਰ ਪੁੱਜ ਗਏ। ਨਜ਼ਰ ਘੁਮਾਓ, ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਸੂਬਿਆਂ ‘ਚ 24 ਲੱਖ ਅਸਾਮੀਆਂ ਖਾਲੀ ਹਨ। ਫਿਕਰ ਨਾ ਕਰਿਓ, ਮੋਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਐੱਸਐੱਸਐੱਸ ਬੋਰਡ ਨੇ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਵੰਡੀ ਹੋਵੇ, ਜ਼ਰੂਰ ਦੱਸਣਾ। ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ਕੌਣ ਸੁਣਦੈ। 23 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈਕਚਰਾਰਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਕੇਂਦਰੀ ਏਜੰਸੀ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ’ਚ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 2.4 ਕਰੋੜ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸਨ। ਹੁਣ 4.50 ਕਰੋੜ ਹਨ।
              ਨੌਕਰੀ ਵਿਹੂਣੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੋ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ’ਚ 73 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਧੇ ਨੇ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਲੇ ਸਤਿਆਪਾਲ ਮਲਿਕ ਜੀ ਕੀ ਬੋਲੇ ਨੇ, ਉਹ ਵੀ ਸੁਣੋ। ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਚ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ਨੇ। ਦੇਖਦੇ ਜਾਓ, ਹੁਣ ਕਿਵੇਂ ਭਰਾਂਗੇ। ਸ਼ੇਰਪੁਰ (ਸੰਗਰੂਰ) ਦਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਆਖਦੈ, ਬਾਦਲ ਵੀ ਦੇਖੇ ਨੇ ਤੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਵੀ। ਕੋਈ ਦੇਖ ਨਾ ਲਏ, ਤਾਹੀਓਂ ਗੁਰਮੀਤ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹਾਂ ’ਚ ਵੇਟਰ ਬਣਿਆ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪੇ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਗੁਰਮੀਤ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕੋਈ ਤਾਂ ਦੇਖੋ। ਐੱਮਏ, ਬੀਐੱਡ, ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਤੇ ਯੋਗ ’ਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲਿਸਟ। ਸੁਫ਼ਨਾ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦਾ ਲਿਆ, ਬਣ ਗਿਆ ਵੇਟਰ। ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਉਥੇ ਠੇਕੇ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੈ। ਰਿਉਂਦ ਕਲਾਂ (ਮਾਨਸਾ) ਦਾ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੁਣ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ’ਚ ਹੈ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦੋਧੀ ਬਣੀ ਹੈ।
              ਆਲੀਕੇ (ਬਠਿੰਡਾ) ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਜਨੀਅਰ ਦਲਬੀਰ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਖੇ ਨਾਲ ਲਟਕ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕੀ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ’ਚ ਪੰਜ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ, ਮੌਤ ਟੱਕਰ ਗਈ। ਬੇਕਾਰੀ ਦਾ ਭੰਨਿਆ ਮੋਗਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰੋਡੇ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਸੇ ਰਾਹ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ ਵੀ ਦਿਆਂਗੇ। ‘ਦਰਸ਼ਨ ਕਦੋਂ ਦਿਓਗੇ’, ਜਵਾਨੀ ਕੂਕ ਕੂਕ ਕੇ ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਹੱਥ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ’ਚ ਹੈ, ਵਿਚਾਰੀ ਕਰੇ ਵੀ ਕੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਅਰਮਾਨ ‘ਨਜ਼ਰਬੰਦ’ ਹਨ। ਸੜਕਾਂ ਉਦਾਸ ਨੇ, ਸੱਥਾਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨੇ, ਸੱਥਰ ਵਿਛੇ ਨੇ, ਕੋਈ ਢਾਰਸ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ।
                ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੌਣੇ ਦੋ ਲੱਖ ਘਾਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਨੇ ਪੜ੍ਹਨ, ਉਥੇ ਘਾਹ ਵੀ ਖੋਤਣਗੇ। ਅੌਲਾਦ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰਨੀ ਸੌਖੀ ਨਹੀਂ। ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੰਘੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚੋਂ 19,305 ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹਾਂ ਕਲਬੂਤਾਂ ’ਚ ਆਈਆਂ ਨੇ। ਹਾਕਮ ਇਹ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਕਿ ਖੁਦਾ ਲਾਠੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦਾ। ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਬਾਦਲ ਚਲੇ ਜਾਓ। ਤਖ਼ਤ ਤੋਂ ਬਖ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਕ ਚੱਬਣਾ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਨੇ, ਭੁੱਲੇ ਘੋਟਣਾ ਚੁੱਕਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਹੱਥ ਜੋੜਿਆਂ ਕਿਤੇ ਹੱਕ ਮਿਲੇ ਨੇ। ਪਾਣੀ ਤਾਂ ਪੁਲਾਂ ਹੇਠ ਦੀ ਲੰਘਣਾ, ਪੁਲ ’ਤੇ ਛੱਜੂ ਰਾਮ ਬੈਠਾ, ਮੂੰਹ ਬੰਨ੍ਹਿਐ, ਹੱਥ ’ਚ ਡਾਂਗ ਐ। ਹੁਣ ਅੱਲਾ ਖੈਰ ਕਰੇ..!


੍

                          ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਣੀ ਸ਼ਰੀਕ
   ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਨਹੀਂ, ਵਿਆਹ ਜੁੜਿਆ ਨਹੀਂ
                             ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਲੌਦ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਅਰੋੜਾ ਬਿਨਾਂ ਕਸੂਰੋਂ ਸਜ਼ਾ ਭੁਗਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਝੇ ’ਚ ਹਰ ਛੋਟੀ ਵੱਡੀ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੋ ਸ਼ਰਤ ਲਾਈ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕੋ ਹੱਲੇ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਕੱਲਾ ਟੈੱਟ ਨਹੀਂ, ਵਿਸ਼ਾ ਟੈਸਟ ਦੋ ਵਾਰ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਨਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਸਿਰਫ਼ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲੋਂ ਪੜਾਈ ਲਈ, ਫਿਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਕੁੱਦਿਆ। ਆਖਰ ਥੱਕ ਹਾਰ ’ਤੇ ਹੁਣ ਬੈਠ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਾਂ ਬਚੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਤਾਹਨੇ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ 40 ਵਰੇ੍ਹ ’ਚ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਤੇ ਨਾ ਵਿਆਹ ਜੁੜਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇਹੋ ਤਰਾਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਅਰੋੜਾ ਨੂੰ ਇਹੋ ਮਲਾਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਰੀਝ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਤੇ ਉਪਰੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹੁਸੀਨ ਦਿਨ ਵੀ ਬੇਕਾਰੀ ਦੇ ਤਾਣੇ ਪੇਟੇ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਏ। ਪ੍ਰਿੰਸ ਅਰੋੜਾ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਜੁਰਮ ਤੋਂ  ਉਸ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਕਚਹਿਰੀ ਦੇ ਹਾਕਮ ਉਸ ਨੂੰ ਏਨਾ ਜਰੂਰ ਦੱਸ ਦੇਣ, ਉਸ ਦਾ ਕਸੂਰ ਕੀ ਹੈ ? ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਾ ਤੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਵੀ ਡਰੀਮ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ’ਚ ਹੁਣ ਅਰਮਾਨ ਧੜਕਣੋਂ ਹਟ ਗਏ ਹਨ।
              ਬੁਢਲਾਡਾ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਈ.ਟੀ.ਟੀ/ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੈ। 41 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ’ਚ ਵਿਆਹ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਵੀ ਟਪਾ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੋ ਕਸੂਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਮ ਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਪੱਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੰਗਰੂਰ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਡਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸੰਗਰੂਰ ’ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸਬਰ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜੋਧਪੁਰ ਦਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨੰਗੇ ਧੜ ਲੜਿਆ। ਬਾਪ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਪਹਿਲੋਂ ਕਰਜ਼ ਚਾੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਕਰਜ਼ ਚੁੱਕਣਾ ਪਿਆ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਸ ਦਾ ਦਮ ਪਰਖਦੀ ਰਹੀ, ਉਹ ਹਾਰਿਆ ਨਾ। ਦੋ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ ਅਤੇ ਬੀ.ਐਡ ਹੈ। ਨਾਲ ਟੈੱਟ ਵੀ ਪਾਸ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਕੋਲੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ ਹੈ। 34 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਗੁਆ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਰਤ ਕੀਤੀ, ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਟਿੱਚਰਾਂ।
                ਮਾਪੇ ਬੱੁਢੇ ਹੋ ਚੱਲੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਦਾਲਤਾਂ ’ਚ ਵੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੁਰਮ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਿਆਸੀ ਕਚਹਿਰੀ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਹੀ ਹੋਰ ਹਨ।  ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ‘ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਦੇ ਢੋਲ ਵਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ’ਚ ਬੇਕਾਰੀ ਦੇ ਭੰਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੱਚ ਲੱਭਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਜਾਓ। ਦੇਖੋ ਕਿਵੇਂ ਜਵਾਨੀ ਪਿਸ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸ ਸਹਾਰੇ ਤੇ ਢਾਰਸ ਨਾਲ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੱਟਣ। ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਅਨੀਤ ਕੱਕੜ ਵੀ ਇਸੇ ਮਰਜ਼ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਦੋ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਚ ਐਮ.ਏ ਅਤੇ ਬੀ.ਐਡ ਹੈ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਧਰਨੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ਵੀ ਕੀਤੇ। ਕੱਕੜ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਸਨਅਤਾਂ ਦਾ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਹਨ। ਪੰਜ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਪਿਸਦੇ ਹਨ। ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੱਕੇ। ਅਨੀਸ ਕੱਕੜ ਹੁਣ ਕੋਚਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਹ ਕਿਸ ਆਸਰੇ ਕਰਾਵੇ।
         ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰ ਵਰੇ੍ਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦਿਖਾਏ। ਦਾਨਗੜ੍ਹ (ਬਰਨਾਲਾ) ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਜੱਗੋਂ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਹੋਈ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਤੇ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਚ ਐਮ.ਏ ਪਾਸ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਬੈਠਾ। ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਮਗਰੋਂ ਵਿਆਹ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾਗ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨਸੀਬਪੁਰਾ ਦੇ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਧਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਦੋ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ’ਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣਾ, ਫਿਰ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਡਿਗਰੀ ਡਿਪਲੋਮੇ ਉਸ ਕੋਲ ਹਨ। ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਦੇ ਨਸ਼ੀਬ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਢਿੱਡ ਫਰੋਲਨ ਜੋਗੇ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤੇ ਵਿਆਹ ਦੋਵੇਂ ਦੁਰਲੱਭ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
         ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਚਾਅ ਮਲਾਲ ਹੀ ਬੇਕਾਰੀ ਨੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਉਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਰਲ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਪੜਾਈ ਮਗਰੋਂ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਆਸ ’ਚ ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੇ 34ਵੇਂ ਵਰੇ੍ਹ ਵਿਚ ਪੁੱਜ ਗਈ ਹੈ। ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਰੌਲ਼ੇ ਰੱਪੇ ’ਚ ਹੀ ਲੰਘਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ’ਤੇ ਜੋ ਗੁਜਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਦੇ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਕੇ ਵੇਖੇ। ਕਿੰਨੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਾਰਨ ਦੇ ਚਾਅ ਦਿਲਾਂ ’ਚ ਹੀ ਮਰ ਮੁੱਕ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ਰੀਕ ਬਣ ਟੱਕਰੀ ਹੈ, ਸਿਆਸੀ ਕਚਹਿਰੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ।
                           ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ’ਚ ਬੁੱਢੇ ਹੋਏ : ਯੂਨੀਅਨ
ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੀ.ਐੱਡ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਗੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਸਟੇਟ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਯੁਧਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਬੁੱਢਿਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਇਸ ਅਭਾਗੇ ਦੌਰ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਜਵਾਨ ਸਮਰੱਥਾ ਅਜਾਈ ਗੁਆ ਲਈ ਹੈ ਜੋ ਸੂਬੇ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲੱਗਣੀ ਸੀ। ਸਰਕਾਰ ਬਿਨਾਂ ਦੇਰੀ ਤੋਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਘਰਾਂ ’ਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਦੀਪ ਜਲ ਸਕਣ।

                           ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ  
         ਗੁੜ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ, ਪਟਾਕੇ ਲੈ ਜਾਓ !
                          ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ  : ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਿਰ ਫੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਵਿਸ਼ੇ ’ਚ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ ਹੈ, ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਸੁੱਝ ਰਿਹਾ। ਕਿਸ ਦੀ ਮੰਨੇ, ਕਿਸ ਦੀ ਨਾ ਮੰਨੇ, ਕੋਈ ਉਹਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਨਹੀਂ ਬੁੱਝ ਰਿਹਾ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਪਕੌੜੇ ਤਲਣ ਲੱਗ ਜਾਓ’। ਮਾਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੇ ਹਰਦੀਪ ਦੀ ਸੋਚ ਹਲੂਣੀ, ‘ਤੈਨੂੰ ਪਕੌੜੇ ਤਲਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੜਾਇਆ ਸੀ।’ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਜ਼ੀਰ ਦੇ ਬੋਲ ਕੰਨਾਂ ’ਚ ਗੂੰਜੇ ‘ ਮੂੰਗਫਲੀ ਵੇਚ ਕੇ, ਕਬਾੜ ਵੇਚ ਕੇ ਵੀ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ’। ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੇਲੇ ’ਚ ਵਜ਼ੀਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਇਹ ਨਸੀਹਤ ਰੜਕੀ। ਚੇਤੇ ’ਚ ਖੇਮੂਆਣਾ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਘੁੰਮਿਆ ਜੋ ਐਮ.ਏ,ਬੀ.ਐਡ ਸੀ ਤੇ ਮੂੰਹ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਬਾੜ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਨੇ ਆਪਣਾ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵਾਲਾ ਝੋਲਾ ਕੱਢਿਆ। ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਾਹਨਤ ਪਾਉਂਦੀ ਜਾਪੀ, ‘ਆਪਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਾਡਾ ਤਾਂ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖ ਲੈ।’ ਪੁਰਾਣੇ ਅਕਾਲੀ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲੋਂ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਦਿੱਤੇ ਮਸ਼ਵਰੇ ਹਲੂਣਾ ਦੇਣ ਲੱਗੇ, ‘ ਭੇਡਾਂ ਪਾਲੋ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਪਾਲੋ, ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸੂਰ ਹੀ ਪਾਲ ਲਓ’। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮੂਹਰੇ ਕੈਲਾ ਆਜੜੀ ਆ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ। 15 ਬੱਕਰੀਆਂ ਮਰਨ ਮਗਰੋਂ ਕੈਲੇ ਦਾ ਬਾਗ਼ ਹੀ ਉੱਜੜ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ’ਚ ਮੋਚ ਲੱਗੀ।
                 ਏਨੇ ਨੂੰ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਦੇ ਬੋਲ , ‘ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਵੇਲੇ ਤਨਖ਼ਾਹ ਨਾ ਦੇਖੋ, ਤਜਰਬੇ ਵੱਲ ਦੇਖੋ, ਮਿਹਨਤ ਕਰੋ, ਹੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹਣਗੇ’ ਦਿਮਾਗ਼ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲੱਗੇ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਵੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਢਾਈ ਪੌਂਡ ਵਾਲੀ ਹੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਿਉਂਦ ਵਾਲੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ’ਚ ਖਰੂਦ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਧਿਆਪਕ ਮੋਰਚੇ ’ਚ 85 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅੌਰਤ ਕੁੱਦੀ ਸੀ।  ਬਠਿੰਡਾ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਉਹ ਵੱਡਾ ਝੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਘੁੰਮੀ। ਪੁੱਤ ਪੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਰੁਲਣਾ ਨਾ ਪਵੇ, ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਬਚ ਜਾਣ, ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਬਿਰਧ ਮਾਈ ਨਾਅਰੇ ਵੀ ਲਾ ਰਹੀ ਸੀ। ‘ਪਟਿਆਲਾ ਮੋਰਚਾ’ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਹਲਕੇ ’ਚ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਅੌਰਤ ਆਪੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਝੁਰੜੀਆਂ ਵਾਲਾ ਚਿਹਰਾ ਇਹੋ ਕਹਿੰਦਾ ਜਾਪਿਆ, ‘ਸ਼ਾਇਰੋ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨਾਲ ਢਿੱਡ ਭਰਦਾ ਤਾਂ ਕਾਹਤੋਂ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਬੁਢਾਪਾ ਰੋਲਦੇ।’  ਇਹ ਮਾਈ ਮੁਜ਼ਾਰੇ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਮਾਲਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ।  ਵੱਡਾ ਪੁੱਤ ਗੁਆ ਬੈਠੀ ਹੈ ਤੇ ਪੋਤਿਆਂ ਖ਼ਾਤਰ ਇਕੱਠਾਂ ’ਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰਦੀਪ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਟੁੱਟ ਨਹੀਂ ਰਹੀ।
                   ਸੋਚਾਂ ਦੀ ਉਲਝਣ ਵਿਚ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਆਣ ਖੜੇ ਹੋਏ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੇਲੇ ਮਗਰੋਂ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇੰਜ ਜੋ ਮਸ਼ਵਰਾ ਦਿੱਤਾ  ਸੀ ‘ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ, ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ ਘਰ ਘਰ ਲਵਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰਸ ’ਚ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਸਦਕਾ ਹੁਣ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ’। ਹਰਦੀਪ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਕੋਈ ਪੁੱਜਾ ਨਹੀਂ। ਮਘਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ, ਐਮ.ਐੱਡ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਨੈੱਟ ਵੀ ਕਲੀਅਰ ਹੈ। ਬਾਪ ਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਾਂਗਰਸ ’ਚ ਗੁਜ਼ਾਰੀ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਉਂ ਰੱਖੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਦੀ ਫ਼ੋਟੋ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ, ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਤੇ ਭੀੜਾਂ ਕਿਉਂ ਨੇ ? ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਹਰ ਵਰੇ੍ਹ 55 ਲੱਖ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ। ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ‘ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ’ ਦੇਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦਿਖਾਇਆ।
                  ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭੇਡਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਪਾਲਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਖੁਦ ਸਿਆਸੀ ਮੂੰਹ ਮੁਲਾਹਜ਼ੇ ਪਾਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੀਡਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਸਿਰ ਤੇ ਸਲਾਹਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਫ਼ੌਜ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ। ਸੇਵਾਦਾਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਐਮ.ਫਿਲ ਤੇ ਐਮ.ਟੈੱਕ ਕਤਾਰਾਂ ’ਚ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸਚਿਆਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰੇ ਬਣਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ 10 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ 16 ਹਜ਼ਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਜੁਆਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੇਲਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਪੇਂਡੂ ਖੇਡ ਮੇਲੇ ਚੰਗੇ ਨੇ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਹਕੀਕਤ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
         ਵਜ਼ੀਰ ਚਰਨਜੀਤ ਚੰਨੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ‘ ਦੋ ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ’। ਸਭ ਅੱਛਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਅਫ਼ਰਾ ਤਫ਼ਰੀ ਕਿਉਂ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ’ਤੇ ਕੱਟ ਕਿਉਂ ਹੈ। ਪਿਛਲੀ ਗੱਠਜੋੜ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਹਵਾਈ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇਖਦੀ ਤਾਂ ‘ਉੱਡਤਾ ਪੰਜਾਬ’ ਨੂੰ ਖੰਭ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣੇ ਸਨ। ‘ਚਿੱਟੇ’ ਦੀ ਥਾਂ ਨੌਕਰੀ ਵੰਡੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਗੁਟਕੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਫੜ ਕੇ ਝੂਠੀ ਸਹੁੰ ਨਾ ਖਾਣੀ ਪੈਂਦੀ। ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਤਾਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗ ਕੇ ਪੱਲਾ ਛੁਡਾ ਗਿਆ, ਹੁਣ ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਕੌਣ ਛੁਡਾਊ। ਨੌਜਵਾਨ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਵੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਘੱਟ, ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੰਡੇ ਗਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਸੁੱਖ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿਰ ਫੜ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਨਾ ਪੈਂਦਾ।

                              ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ !
            ਅਸੀਂ ਲੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨਹੀਂ...
                            ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ  : ‘ਘਰ ਘਰ ਨੌਕਰੀ’ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹਨ। ਜਵਾਨ ਧੀਆਂ ਦਾ ਜੇਰਾ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਟਿਆਲੇ ਦੀ ਜੂਹ ’ਚ ਮਸ਼ਾਲ ਬਾਲੀ ਹੈ। ਮਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਕਿਸ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਇਹ ਸਮਝੋ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪੇ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਧੀਆਂ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸੌਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ‘ਅਸੀਂ ਲੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨਹੀਂ ’, ਪਟਿਆਲਾ ਮੋਰਚਾ ’ਚ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਤਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉੱਚ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਘਰੀਂ ਪੁੱਜੀਆਂ ਤਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਧੀਆਂ ’ਤੇ ਮਾਣ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮਾਪੇ ਹੁਣ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਵੇਖ ਕੇ ਧੀਆਂ ’ਤੇ ਮਾਣ ਨਹੀਂ, ਤਰਸ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਏਦਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਨੇ੍ਹਰ ਪੈ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਲੋਕ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜੇ ਖ਼ੁਦਾ ਬਣ ਗਏ ਹੋਣ। ਮੂਨਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਕੋਲ ਹਰ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ’ਚ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ ਹੈ। ਚਾਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ ਹੈ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ’ਚ ਐਮ.ਫਿੱਲ ਹੈ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੈ ਤੇ ਡੀ.ਫਾਰਮੇਸੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਦੀ ਟੀਸੀ ਉਸ ਨੇ ਵੇਖ ਲਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕਾਲਜ ਚੋਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਜੁਆਇਨ ਕਰ ਲਈ। ਉਮੀਦ ਬਣੀ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਭਰੋਸਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਰੈਗੂਲਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ।
                  ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੰਢ ਦੇ ਲਈ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਮੁੱਕਰ ਗਈ। ਬਾਪ ਜਹਾਨੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਵਿਧਵਾ ਭੈਣ ਲਈ ਵੀ ਉਹੀ ਇੱਕੋ ਸਹਾਰਾ ਹੈ।  ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਕਦੇ ਹੁਣ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਵੱਜੀ ਠੱਗੀ ’ਤੇ ਝੂਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣਾ ਕਸੂਰ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ। ਮੋਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕਿਰਨਦੀਪ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੇ। ਕਿਰਨਦੀਪ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ (ਹਿੰਦੀ) ਦੀ ਟਾਪਰ ਹੈ, ਨਾਲ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ ਮੈਥ ਵੀ ਹੈ। ਟੈੱਟ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਤੇ ਨੈੱਟ ਜੇ.ਆਰ.ਐਫ ਵੀ ਕਲੀਅਰ ਕੀਤਾ। ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਦੀ ਇਨਰੋਲਮੈਂਟ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕਾਲਜ ’ਚ ਰੈਗੂਲਰ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵੀ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਮੌਕੇ ਗੁਆ ਕੇ ਇਸ ਝਾਕ ’ਚ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਜੁਆਇਨ ਕੀਤੀ ਕਿ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਰੈਗੂਲਰ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੀ। ਮਾਂ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਧੀ ਲਈ ਹਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਰੈਗੂਲਰ ਹੋਣ ਦੀ ਝਾਕ ’ਚ ਕਿਰਨਦੀਪ ਵਿਆਹ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਪਾਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਜੌਹਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕੇ।
         ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫ਼ਤਿਹਪੁਰ ਦੀ ਪਾਲ ਕੌਰ ਦੀ ਮਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਗਈ ਤੇ ਬਾਪ ਦਾ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦਾ ਖਰਚਾ ਆਇਆ ਹੈ। ਬਾਪ ਦੇ ਮੰਜੇ ’ਚ ਪੈਣ ਮਗਰੋਂ ਅਧਿਆਪਕਾ ਪਾਲ ਕੌਰ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਘਰੇਲੂ ਡੇਅਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਘਰ ਚੋਂ ਵੱਡੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਹ ਪੀੜਾਂ ਦੇ ਝੱਖੜਾਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੋਟੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਦੀ ਕਲਮ ਦੀ ਇੱਕ ਝਰੀਟ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਰੈਗੂਲਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਬਲਬੇੜਾ ਸਕੂਲ ਦੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੁਟੀਕ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਨੌਕਰੀ ਜੁਆਇਨ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਅਤ ’ਚ ਖੋਟ ਦਿੱਖਿਆ ਤਾਂ ਮੁੜ ਸਿਲਾਈ ਮਸ਼ੀਨ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲੱਗੀ।  ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੀਆਂ ਦਾ ਜੇਰਾ ਵੇਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਤਾਂ ਰੱਬ ਵੀ ਲੰਮੀਆਂ ਤਾਣ ਕੇ ਸੌ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭੋਡੀਪੁਰਾ ’ਚ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਕੋਲ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਮੰਜੇ ’ਤੇ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਖ਼ੁਦ ਖਾ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੌਮਾਂ ਵਰਗੀ ਹਾਲਤ ਹੈ। ਹਾਦਸੇ ਮਗਰੋਂ ਸਭ ਕੱੁਝ ਪਤੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ’ਤੇ ਲੱਗ ਗਿਆ।
                 ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ’ਚ ਬਠਿੰਡਾ ਦੀ ਨਿਰਮਲਜੀਤ ਕੌਰ 39 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਠੇਕੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਏਦਾਂ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਕੇਸ ਹਨ ਕਿ ਠੇਕੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪਹਾੜ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ‘ਪਹਾੜਾਂ’ ’ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਮਝਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਜ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਚ ਨਾਅਰੇ ਨਾ ਗੂੰਜਦੇ। ‘ਪਟਿਆਲਾ ਮੋਰਚਾ ’ ਵਿਚ ਪੰਜ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ,ਨਮਿਤਾ, ਪ੍ਰਦੀਪ ਵਰਮਾ, ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਮਰਨ ਵਰਤ ਵੀ ਰੱਖਣਾ ਪਿਆ। ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਆਗੂ ਹੁਣ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤੁਰਕੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਹਨ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਚੋਂ 5178 ਅਸਾਮੀਆਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 2500 ਅਧਿਆਪਕ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਰੈਗੂਲਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ। ‘5178 ਮਾਸਟਰ ਕਾਡਰ ਯੂਨੀਅਨ’ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜਸਵਿੰਦਰ ਅੌਜਲਾ ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਨਿਯਮਾਂ ਤੇ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਵੰਬਰ 2017 ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੈਗੂਲਰ ਕਰੇ।
                                     ਹੀਰੇ ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਨਾ ਪਿਆ ਮੁੱਲ
ਠੇਕੇ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਦੋ ਹੱਥ ਕਰਨ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਬੀਰੋਕੇ ਕਲਾਂ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਫਿੱਲ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ) ਵਿਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟਾਪਰ ਹੈ। ਬਾਪ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਕਿਡਨੀਆਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹਨ ਤੇ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਪੀਲੀਆ ਹੈ। ਇਲਾਜ ਲਈ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਟਿਕਦਾ। ਕਪੂਰਥਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ ਦੇ ਅੰਗਹੀਣ ਅਧਿਆਪਕ ਕੁਲਦੀਪ ਰਾਮ ਨੇ ਤਾਂ ਰਾਤ ਵਕਤ ਚੌਕੀਦਾਰੀ ਕਰਨੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਮੁਨੀਮੀ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਨਰੂਆਣਾ (ਬਠਿੰਡਾ) ਦਾ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦਾ ਪ੍ਰਦੁਮਣ ਸਿੰਘ ਰੈਗੂਲਰ ਹੋਣ ਦੀ ਝਾਕ ’ਚ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਫ਼ਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕੇ।

                                                            ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਨਸੋਅ
                          ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰੇ, ਮਾਸਟਰ ਕੱਦੂ ਵੇਚਣ ਲਾਤੇ...
                                                             ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ‘ਪਟਿਆਲਾ ਮੋਰਚਾ’ ਦੀ ਅੌਕਾਤ ਨੂੰ ਹਕੂਮਤ ਗਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਨਾਪਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਮਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਗੱਜਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਫੇਟਾਂ ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਅਰਜ਼ਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਮੁੱਕੇ ਤਣੇ ਹਨ। ਪੰਜੀ ਦੇ ਭੌਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਂਦਰਾਂ ਠਾਰੇ। ਇਹ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਈ ਰਾਤੋਂ ਰਾਤ ਨਹੀਂ ਉੱਧੜ ਪਏ। ਏਨਾ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਤਾਂ ਵੇਖੋ। ਪਟਿਆਲਾ ਮੋਰਚਾ ਦਾ ਨਾਇਕ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਿਧਰ ਜਾਵੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗ਼ੁਰਬਤ ਨੇ ਪਰਖਿਆ। ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਸਬਰ ‘ਮਹਾਰਾਜਾ’ ਪਰਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਥੁੜਾਂ ਨੇ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੱਦੂ ਵੇਚਣ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਮਪੁਰਾ ’ਚ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ। ‘ਠੇਕੇ ਵਾਲਾ’ ਮਾਸਟਰ ਆਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਛੇੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਚੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤਨਖ਼ਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਛੁੱਟੀ ਮਿਲਣ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਸਬਜ਼ੀ ਵਾਲੀ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਖਦਾ ਹੈ  ਕਿ ‘ਕੰਮ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ’ । ਜਦੋਂ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਨੀਅਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਜਾਏ, ਫਿਰ ਕੋਈ ਦਰ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ। ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ ਜੌਗਰਫੀ ’ਚ ਨੈੱਟ ਕਲੀਅਰ ਕੀਤਾ, ਨਾਲ ਹੀ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਹਰ ਕਲਾਸ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ’ਚ ਕੀਤੀ।
                   ਮੱੁਢਲੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਘਰ ਦੇ ਤੋਰਾ ਨਾ ਤੋਰ ਸਕੀ। ਸਕੂਲੋਂ ਛੁੱਟੀ ਮਗਰੋਂ ਸਬਜ਼ੀ ਵੇਚਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਗਿਆਰਾਂ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਕੌਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਉਦੋਂ ਅੱਧੋਰਾਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚੇ ਹੀ ਸਬਜ਼ੀ ਲੈਣ ਬਹੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਵਾਅਦੇ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈ, ਤਾਹੀਓਂ ਹੁਣ ਕੋਈ ਅਧਿਆਪਕ ਸਬਜ਼ੀ ਵੇਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੈ। ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ’ਚ ਚਾਹ ਦੇ ਖੋਖੇ ’ਤੇ ਚਾਹ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਠੇਕੇ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਏਨਾ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਹੈ ਕਿ ਨਾਮ ਨਸ਼ਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੱਕਾ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ‘ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ’। ਮੋਗਾ ਦੇ ਰਾਉਂਕੇ ਕਲਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੌਗਰਫੀ ’ਚ ਪੂਰੇ ਗਿਆਰਾਂ ਵਾਰ ਨੈੱਟ ਤੇ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਟੈੱਟ ਕਲੀਅਰ ਕੀਤਾ। ਰੈਗੂਲਰ ਹੋਣ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਵੀ ਨਾ ਕਰਾਇਆ। ਕਿਤੇ ਬੱਸ ਲੰਘ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਤੁਰ ਕੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ , ‘ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਹੋਰ ਕਿੰਨੇ ਵਾਰ ਪਰਖ ਲਵੋਗੇ’। ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ਦੇ ਕਰਿੰਦੇ ਵੀ 10-10 ਹਜ਼ਾਰ ਤਨਖ਼ਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਸਟਰ ਜਗਜੀਤ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਦੇਖੋ, ਫਿਰ ਵੀ ਪਿੰਡ ’ਚ ਗ਼ਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਪੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।
                  ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਹਾਬਵਾਲਾ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਿਆਸੀ ਰੰਦੇ ਨੇ ਛਿੱਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਾ ਚੱਲਿਆ ਤਾਂ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸਕੂਲ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਲੱਕੜ ਦੇ ਮਿਸਤਰੀ ਨਾਲ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਕੂਲ ਫ਼ੀਸ ਤਾਰਨ ਲਈ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ਨ ਬਣਨਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਬਿਜਲੀ ਨਾ ਡਿੱਗਦੀ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਘਰੀਂ ਜਾ ਕੇ ਹੋਕੇ ਨਾ ਦੇਣੇ ਪੈਂਦੇ। ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੇਟੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਖ਼ਾਤਰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਸੋਨਾ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਭਰੇ ਮਨ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਟੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਖ਼ਰਚੇ ਲਈ ਇੱਕ ਦਫ਼ਾ ਕਿਡਨੀ ਵੇਚਣ ਦਾ ਵੀ ਮਨ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਸਾਰਾ ਸੋਨਾ ਉਤਾਰ ਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੁੱਟਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਲਈ ਪੰਜ ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜ਼ੇ ਲੈਣ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਗਿਰਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕੱਖੋਂ ਹੌਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੋਪੜ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਤੰਗੀ ਤੁਰਸ਼ੀ ਅੱਗੇ ਏਨਾ ਲਿਫਿਆ ਕਿ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਖੀਰ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੇ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ।
                   ਇਵੇਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਚੀੜ੍ਹਾ ਰੂਪ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਹਰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਚੋਂ ਪਾਰਸ ਬਣ ਕੇ ਨਿਕਲੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ  ਹੱਥ ਖ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਮਪੁਰ ਹਲੇਰ ਦੇ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਠੀਕ ਚਾਰ ਵਾਰ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਦੀਵੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹਨੇਰ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਸਬਜ਼ੀ ਵੇਚਣ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਟੈਂਪੂ ਬਣਾਇਆ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹੁਣ ਹੋਕੇ ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਕੌਮ ਦਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਆਲੂ ਗੰਢੇ ਵੇਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸ਼ੇਰੋਂ ਦਾ ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ 14 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਢਾਈ ਵਜੇ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਭੱਠੇ ਤੇ ਪੁੱਜ ਕੇ ਇੱਟਾਂ ਪੱਥਦਾ ਸੀ। ਐਮ.ਏ,ਐਮ.ਐਡ ਤੇ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੁਣ ਪੱਕਾ ਪਥੇਰ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਪੱਲਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਉਮੀਦ ਵੀ ਦਮੋਂ ਨਿਕਲ ਗਏ।
         ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵੈੱਨ ਦਾ ਕਲੀਨਰ ਬਣਨਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਦੌੜ ਦੇ ਹਨੀਫ਼ ਨੂੰ ਖੱਦਰ ਭੰਡਾਰ ਤੇ ਸੇਲਜ਼ਮੈਨ ਬਣਨਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਕੁੱਦੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸਕੱਤਰ ਰਣਦੀਪ ਸੰਗਤਪੁਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੜਾਇਆ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ ਖ਼ਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਤੇ ਭਰਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰੇ।
                                     ਮੁੱਕਰ ਜਾਣਾ ਦਸਤੂਰ ਪੁਰਾਣਾ
ਸਾਲ 2011 ਵਿਚ ਹੋਈ ਟੈੱਟ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ’ਚ 1.55 ਲੱਖ ਚੋਂ ਅੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਪਾਸ ਹੋਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ 5178 ਅਸਾਮੀਆਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 2500 ਉੱਪਰ ਭਰਤੀ ਹੋਈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਰੇ੍ਹ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇਣ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਰੈਗੂਲਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਸਨ। ਕੈਪਟਨ ਹਕੂਮਤ ਮੁੱਕਰ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਭਨਾਂ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੇਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ 2017 ਤੋਂ ਪੱਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।


     

                                                         ਰੁਲ ਗਏ ਤੇਰੇ ਲਾਲੋ
                       ਰਿਕਸ਼ੇ ਵਾਲਾ ਗਰੈਜੂਏਟ,ਰੇਹੜੀ ਵਾਲਾ ਬੀ.ਟੈੱਕ !
                                                           ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਕਿਰਤੀ ਅੱਜ ਵੀ ਰੁਲ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਗੁਆਉਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰਬਤ ਬਚੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਗਲ ਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗਰੈਜੂਏਟ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਪੂਰੇ 20 ਵਰੇ• ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਲਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਦਿਲ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੇ ਉਪਰੋਂ ਰੀੜ• ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਨੁਕਸ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰਿਕਸ਼ਾ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭਾਗਸਰ ਦੇ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਾਗ ਹੁਣ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਖਾ ਲਏ ਹਨ। ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ 'ਚ ਪੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨਾ ਕਿਧਰੇ ਡਿਗਰੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਿਆ ਤੇ ਨਾ ਕਿਰਤ ਦਾ। ਸਰਕਾਰੀ ਮੋਦੀਖ਼ਾਨੇ ਚੋਂ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਦਸਵੀਂ ਕਲਾਸ 'ਚ ਪੜ•ਦੇ ਲੜਕੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਕਿਰਤ ਦਾ ਲੜ ਫੜਿਆ ਹੈ। 70 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅੰਕ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਿਨੇ ਸਕੂਲ 'ਚ ਪੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਖਰੀਦ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 400 ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨਾਲ ਘਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪੜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਪ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਲਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਿਉ ਪੁੱਤ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਬਾ, ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਕਿਰਤ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਸਾਡੀ ਤਕਦੀਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀ।
                      ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜਦਾ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਦਾ ਬੋਝ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਮਲਕ ਭਾਗੋ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਉਸ ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਈ ਹੈ। ਮੋਗਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਾਲੇਕੇ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਰਾਜਦੀਪ ਦੀ ਜਦੋਂ ਸੁਰਤ ਸੰਭਲੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਕਿਰਤ ਦੇ ਲੜ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਦਿਹਾੜੀਆਂ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਬੀ.ਕਾਮ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਰਾਜਦੀਪ ਆਪਣੀ ਪੜਾਈ ਲਈ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣਾ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਪੱਲੇਦਾਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਚੱਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬੋਰੀਆਂ ਚੁੱਕਣੀਆਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਲਾਲੇਆਣਾ ਦਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ 71 ਫੀਸਦੀ ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਲਾਈਨਮੈਨ ਦਾ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦਾ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਜੋ ਬੀ.ਐਡ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਵੀ ਹੈ। ਸੁਪਨਾ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦਾ ਲਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਪੈਂਚਰਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਾ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਤੋਂ ਵੀ ਪਾਸਾ ਵੱਟ ਲਿਆ। ਫਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਾੜਾ ਦਰਾਕਾ ਦਾ 77 ਫੀਸਦੀ ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਬੀ.ਟੈੱਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਲੜਕਾ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਾਖਾਨਾ ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਸੜਕ 'ਤੇ ਜੂਸ ਦੀ ਰੇਹੜਾ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬਾਪ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਸੱਟ ਝੱਲੀ ਹੈ।
                     ਲੰਬੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫਤੂਹੀਵਾਲਾ ਦੀ 60 ਵਰਿ•ਆਂ ਦੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰਬਤ ਦੀ ਜੰਗੀਰ ਬਚੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਨੂੰਹ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਫਿਰ ਲੜਕੇ ਦੀ। ਹੁਣ ਪਿਛੇ ਤਿੰਨ ਪੋਤੀਆਂ ਤੇ ਪੋਤਾ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਨਿੱਕੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸੌਦਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੜਾਈ ਛੱਡ ਕੇ 13 ਵਰਿ•ਆਂ ਦਾ ਗੁਰਤੇਜ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਘਰ ਨਾਲ ਸੀਰੀ ਰਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਭੈਣ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦੋ ਛੋਟੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਪੜਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਨ•ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਸ਼ਰਿਤ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ । ਗਿੱਦੜਬਹਾ ਦਾ ਅੰਗਹੀਣ ਹਰਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਬੇ ਦੇ ਕਿਰਤ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਜੋਗਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਹੈ। ਸੌ ਫੀਸਦੀ ਅੰਗਹੀਣ ਹਰਦਵਿੰਦਰ ਹੁਣ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਕੰਟੀਨ ਵਿਚ ਭਾਂਡੇ ਧੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬੋਝ ਆਪ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੱਤਵੀਂ ਕਲਾਸ ਚੋਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹਟਣਾ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਘਰ ਵਿਚ ਖਾਣ ਜੋਗਾ ਆਟਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਾਪ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਝਾੜੂ ਪੋਚੇ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਕਿਰਤ ਅਸੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਛਕਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੈ'।
                   ਪਿੰਡ ਤੁੰਗਵਾਲੀ ਦੀ ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਘਰ ਦਾ ਬੋਝ ਭੈਣਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਿੱਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਲੜਕਿਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਬਾਪ ਕੌਰ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਬੱਕਰੀਆਂ ਚਾਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਧੀਅ ਉਸ ਦਾ ਕਮਾਊ ਪੁੱਤ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਬੋਝ ਵੰਡਾਉਣ ਲਈ ਦਸਵੀਂ ਮਗਰੋਂ ਪੜਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ । ਉਹ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਮਗਨਰੇਗਾ ਵਿਚ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਹੋਵੇ ,ਜਸਵੰਤ ਨੂੰ ਹਾਕ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।          

                          ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੋਂ ਉੱਤਰੇ
     ਬਿਖਰ ਗਏ ਸੁਪਨੇ, ਟੁੱਟ ਗਈਆਂ ਤੰਦਾਂ
                            ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ :  ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤਾ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਹੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਦੀ ਆਖਰੀ ਤੰਦ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਖਾਤਰ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਚੜ•ੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣੇਗੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣਗੇ। ਪੰਜਾਬ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਜਿੱਤੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਅੱਜ ਹੀ ਜੰਗ ਹਾਰ ਗਏ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ ਵਿਚ ਈ.ਜੀ.ਐਸ ਅਧਿਆਪਕ ਸਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅੱਗ ਵਿਚ ਕੁੱਦਿਆ ਜਿਸ ਦੀ ਹੁਣ ਸੱਜੀ ਅੱਗ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਰੈਗੂਲਰ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਸਮਰਜੀਤ ਲੰਘੇ 12 ਵਰਿ•ਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 34 ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ ਚੜਿ•ਆ ਪਰ ਅੱਜ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਖਾਲੀ ਹਨ। ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਕਿਵੇਂ ਧਰਵਾਸ ਬੱਝੇ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੋ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ, ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤਾ ਲੱਗਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਤੇ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਬੱਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਚੜੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਆਗੂ ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤੇ ਮਗਰੋਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੋਂ ਉਤਰ ਗਏ ਹਨ ਈ.ਜੀ.ਐਸ ਅਧਿਆਪਕ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿਚ 250 ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹਨ ਜੋ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਆਗੂ ਕੁਲਵੰਤ ਕੁਮਾਰੀ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਪੱਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਪਰਚੇ ਪਏ ਹਨ। ਪਾਤੜਾ ਦੀ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਫਾਜਿਲਕਾ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਂਤ ਕੁਮਾਰ 6 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਟੈਂਕੀ ਤੇ ਚੜ•ੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤਾ ਲੱਗਣ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਖਾਲੀ ਹਨ।
                      ਫਿਲਹਾਲ ਉਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਗਜ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਯਕੀਨ ਵਿਚ ਬਦਲੇ। ਮਾਪੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਚੜ•ਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੜਾਏ ਸਨ। ਜੋ ਕਦੇ ਥਾਣੇ ਕਚਹਿਰੀ ਦੇ ਅੱਗਿਓਂ ਨਹੀਂ ਲੰਘੇ ਸਨ, ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਜੰਗ ਨੇ ਜੇਲ•ਾਂ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨਾਂ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਭੈੜਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣੇਗੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਰੀਬ 800 ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੜਾਕ ਦੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜੇਲ• ਵੇਖ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਖੁਦ 11 ਦਫਾ ਜੇਲ• ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੁਖਬੀਰ ਕੌਰ ਤੇ ਪੌਣੇ ਦੋ ਵਰਿ•ਆਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਵੀ ਇਸੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਜੇਲ• ਵੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਦੋ ਦਫ਼ਾ ਮਾਂ ਤੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਜੇਲ• ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਆਸ ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤੇ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਲੀਸ ਕੇਸ ਬਚੇ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੇ ਚੰਡੀਗੜ• ਅਤੇ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਚ ਪਾਣੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਠੰਢੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰੀਆਂ ਹਨ। ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਚੋਂ ਹਟਾਏ 1100 ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਅੱਜ ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤੇ ਮਗਰੋਂ ਢੇਰੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਢਾਈ ਸੌ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਡਾਂਗ ਝੱਲੀ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਜੇਲ• ਵੀ ਜਾਣਾ ਪਿਆ।
                      ਦਰਜਾ ਚਾਰ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਸੁਮਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਫੀਸ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲੋਂ ਹਟਾਉਣੇ ਪੈ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਅੰਗਹੀਣ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਹੁਣ ਕੋਈ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। 10 ਵਰੇ• ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਇੰਚਾਰਜ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਚੋਣ ਜ਼ਾਬਤੇ ਨੇ ਰਹਿੰਦੀ ਆਸ ਵੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਰੀਬ 500 ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਜਾਣੇ ਹਨ।  ਇਵੇਂ ਹੀ ਬੀ.ਐਡ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੀਬ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਬੈਠੇ ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਚੜ•ੇ। ਅਧਿਆਪਕ ਆਗੂ ਰਘਬੀਰ ਭਵਾਨੀਗੜ• ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣੇਗੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸੈਂਕੜੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਉਨ•ਾਂ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੋ ਭਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਧੀਨ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ•ਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।
                        

                              ਸਰਕਾਰੀ ਨੁਸਖ਼ਾ    
         ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੋਂ ਉੱਤਰੋ, ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਚੱਲੋ !
                               ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਰਾਏਗੀ। ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਤਰਫ਼ੋਂ ਅਗਾਮੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਨਵਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।  ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਸਕੀਮ ਵਿਚ ਕੁਝ ਬਦਲਾਓ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਫੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਤਹਿਤ ਟਰੇਨ ਵਿਚ 25 ਫੀਸਦੀ ਸੀਟਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਰਾਖਵੀਂਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮਰ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਸਰਕਾਰੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 55 ਸਾਲ ਉਮਰ ਹੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵੀਂ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮਰ ਤੋਂ ਛੋਟ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਇਸ ਨਵੀਂ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦੇਣਗੇ, ਇਹ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪਤਾ ਚੱਲੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਵਾਸਤੇ ਗਠਿਤ ਮਨਿਸਟਰਜ਼ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਇਹ ਲਿਖਤੀ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਪੀ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
                      ਇਵੇਂ ਹੀ ਨਵੇਂ ਬਦਲਾਓ ਅਨੁਸਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਸਕੀਮ ਚੋਂ ਆਊਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਗਹੀਣ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ 10 ਫੀਸਦੀ ਸੀਟਾਂ ਰਾਖਵੀਂਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਯੂਨੀਅਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਨਹੀਂ , ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਤੋਂ ਮੁਥਾਜ ਹਨ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਸਿਆਸੀ ਲਾਹੇ ਲਈ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੋਗੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਖਾਲੀ ਪਈਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਨੂੰ ਭਰਨ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅਗਾਮੀ ਚੋਣਾਂ ਕਰਕੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਲੋਂ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਦਬਾਓ ਬਣਾਉਣ ਖਾਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਲੀਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਾਅਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਖਾਤਰ ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਸ਼ਰਤਾਂ ਤੈਅ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਗਏ ਹਨ।
                   ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੇ ਛਤੀਸਗੜ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਸਕੀਮ ਵਿਚ ਯਾਤਰੀ ਦੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਉਮਰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਹੁਣ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਯਾਤਰਾ ਸਕੀਮ ਤਹਿਤ ਵਿਚ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਵੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਹੁਣ ਸਕੀਮ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਸ਼ਰਤ ਤਹਿਤ ਹੁਣ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਵਰਕਰ ਜੋ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਜਾ ਸਕੇਗਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਡੱਬੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸੀਟ ਰਾਖਵੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਦਿਮਾਗੀ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਯਾਤਰੀ ਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਣਗੇ। ਇਹ ਵੀ ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਯਾਤਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਦੀ ਹੀ ਯਾਤਰਾ ਹੀ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰੀ ਚੋਣ ਕਮੇਟੀ ਬਣੇਗੀ ਜੋ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੇਗੀ। ਇਹ ਚੋਣ 'ਪਹਿਲਾ ਆਓ,ਪਹਿਲਾ ਪਾਓ' ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੋਵੇਗੀ।
                    ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀ,ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜਾਈ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਨਾ ਕਿਸੇ ਯਾਤਰਾ ਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕਮਾਈ ਜੋਗੇ ਕਰੇ, ਯਾਤਰਾ ਉਹ ਖੁਦ ਕਰ ਲੈਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਲਾਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਧਿਆਨ ਭਟਕਾਉਣ ਖਾਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਟੂਰਿਜਮ ਮੰਤਰੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਠੰਡਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿਚ ਪਟੀਸ਼ਨ ਪੈਣ ਮਗਰੋਂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਸਕੀਮ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸੀਟਾਂ ਰਾਖਵੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਮਾਲੀ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦੇਣ ਖਾਤਰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।   

                                                                       ਬੇਕਾਰੀ ਦੀ ਸੱਟ
                                             ਟੁੱਟ ਗਏ ਸੁਪਨੇ ਤੇ ਰੁਲ ਗਈਆਂ ਸੱਧਰਾਂ
                                                                         ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਮੌੜ ਮੰਡੀ ਦੀ ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਦੀ ਸੱਧਰ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦੀ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਬੇਕਾਰੀ ਦੀ ਸੱਟ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਸੁਪਨੇ ਚੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਹੁਣ ਉਹ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਲਈ ਤਰਲੇ ਮਾਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਅਸਾਮੀ ਲਈ 158 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਲੇਬਰ ਚੌਂਕ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਘੱਟ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਦਿਹਾੜੀ ਵਾਲੀ ਅਸਾਮੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅੱਜ ਬਠਿੰਡਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਲੱਗੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੂੰ ਐਮ.ਏ, ਬੀ. ਐਡ ਕਰਾਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਅਮਨਦੀਪ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੇ ਉੱਚੀ ਉਡਾਣ ਭਰੀ। ਹੁਣ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਅਸਾਮੀ ਦੇ ਹਾਣ ਦੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।ਬਠਿੰਡਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਚਪੜਾਸੀ ਰੱਖੇ ਜਾਣੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਵਾਸਤੇ ਕਰੀਬ 8500 ਦਰਖਾਸਤਾਂ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਚੋਂ 10 ਅਸਾਮੀਆਂ ਜਨਰਲ ਵਰਗ ਲਈ ਰਾਖਵੀਂਆਂ ਹਨ। ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਅਸਾਮੀ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਮਿਡਲ ਪਾਸ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮਰ ਹੱਦ 18 ਤੋਂ 37 ਸਾਲ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।
                    ਅੱਜ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਇਨ•ਾਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜੋ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਚੱਲਣੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਦਫ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਵਾਸਤੇ ਕਰੀਬ 20 ਫੀਸਦੀ ਲੜਕੀਆਂ ਵੀ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ। ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਨ ਆਦਿ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਐਤਕੀਂ ਲੜਕੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖੜੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਡਰ ਡਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਯੋਗਤਾ ਵੀ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਜੋਗੀ ਨਗਰ ਦੀ ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਤਾਂ ਐਮ.ਫਿਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਭ ਪਾਸਿਓ ਦਰਵਾਜੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਉਹ ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਲਈ ਪੁੱਜ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਲਜ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਮਿਥਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਬੇਕਾਰੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੀ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ 15 ਜਨਵਰੀ 2015 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਅਸਾਮੀ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਵਰੇ• 4900 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਤਨਖਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ।
                 ਇਨ•ਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਏਨੀ ਮਾਮੂਲੀ ਤਨਖਾਹ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਲੇਬਰ ਚੌਂਕ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਿਆਦਾ ਕਮਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਲਈ ਸੁਪਨੇ ਸੰਜੋਏ ਸਨ ਜੋ ਵਕਤ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ। ਉਹ ਬੀ.ਏ.ਬੀ.ਐਡ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਵਾ ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤੋਂ ਰਾਤ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਕੂਮਤੀ ਦਾਅਵੇ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਲਈ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖੜ•ੇ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਰਹੇ ਹਨ।  ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੋਟੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੀਬ 25 ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹਨ ਜੋ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਪਾਪੜ ਵੇਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਵੇਲੇ 3.62 ਲੱਖ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ 2.37 ਲੱਖ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ 15 ਤੋਂ 29 ਸਾਲ ਦੇ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤੇ ਡਿਪਲੋਮੇ ਹਨ।
                ਸਰਦੂਲਗੜ• ਦੇ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ ਅਤੇ ਐਮ.ਸੀ.ਏ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹਕੂਮਤੀ ਸੱਟ ਨੇ ਸਭ ਡਿਗਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਅਸਾਮੀ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਪੁੱਜਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਅਸ਼ੀਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਵੀ ਬੀ.ਐਸ.ਸੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਟਿਆਲਾ ਦਾ ਬਬਲੀਦੀਪ ਵੀ ਬੀ.ਕਾਮ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖੜਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਸੀ। ਇਨ•ਾਂ ਸਭਨਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੀ ਦਾਸਤਾ ਸੁਣਾਈ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਦੱਸੀ। ਕਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਨੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ਨੇ ਚੜ• ਕੇ ਵੀ ਨਾਹਰੇ ਲਾਏ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ। ਅੱਜ ਦਿਨ ਚੜ•ਦੇ ਹੀ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਅਦਾਲਤੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਹੜ• ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਇੰਟਰਵਿਊ ਹੁਣ ਦੋ ਦਿਨ ਹੋਰ ਚੱਲਣੀ ਹੈ। ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਉੱਚ ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਵਾਲੇ ਟਾਵੇਂ ਹੀ ਨਸੀਬ ਵਾਲੇ ਹੋਣਗੇ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਚਪੜਾਸੀ ਲੱਗਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ। 

                             ਹਕੂਮਤੀ ਮਾਰ
              ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਵੀ ਖੁੰਝ ਗਏ...
                            ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤੇ ਸੱਧਰ ਤਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦੀ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਰ ਨੇ ਪਲੰਬਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਚਾਰ ਵਰੇ• ਪਹਿਲਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਟੈਟ) ਪਾਸ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਓਵਰਏਜ ਹੋਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪਲੰਬਰ ਬਣ ਗਿਆ।  ਫਤਹਿਗੜ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਹ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਚਾਰ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਉਮੀਦ ਲਾਈ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ  ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 16322 ਟੈਟ ਪਾਸ (ਬੀ.ਐਡ) ਬੇਰੁਜਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਐਮ.ਫਿਲ,ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਅਤੇ ਉਚ ਯੋਗਤਾ ਪਾਸ ਹਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਟੈਟ ਪਾਸ ਅਧਿਆਪਕ ਤਾਂ ਓਵਰ ਰੇਜ ਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।  ਬੇਕਾਰੀ ਦੇ ਭੰਨੇ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਤਾਪ ਵੀ ਝੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਾਫੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਅਜਿਹੇ ਹਨ  ਜੋ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣੋਂ ਵੀ ਖੁੰਂਝ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ  ਮੂੰਹ ਬੋਲਦੀ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਕਿ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਖਾਤਰ ਜੇਲ•ਾਂ ਤੇ ਥਾਣਿਆਂ ਦੀ ਹਵਾ ਖਾਣੀ ਪਈ ਹੈ।
               ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਟੈਟ) ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਸਿਰਫ 3672 ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਵਰੇ• 12 ਹਜ਼ਾਰ ਟੈਟ ਪਾਸ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਹਕੀਕੀ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜੀਦਾ ਦਾ ਦਿਲਬਰ ਸਿੰਘ ਟੈਟ ਪਾਸ ਹੈ। ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਉਹ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਇੱਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾ ਨੂੰ ਦੋਹਰਾ ਸੇਕ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਡਬਲ ਐਮ.ਏ,ਬੀ.ਐਡ ਇਸ ਲੜਕੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਟੈਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮੰਗਣੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਹ ਅਧਿਆਪਕਾ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਕਸੂਰ ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਹੈ।
             ਇਵੇਂ ਹੀ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦੀ ਇੱਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾ ਮਾਨਸਿਕ ਪੀੜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਗੁਜਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਲ 2011 ਵਿਚ ਟੈਟ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਟੁੱਟ ਗਿਆ।  ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਵਾਸਤੇ ਉਮਰ ਹੱਦ 37 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਥੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਤੜਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ, ਐਮ.ਫਿਲ ਤੇ ਬੀ.ਐਡ ਹੈ। ਟੈਟ ਪਾਸ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।  ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦਾ ਹਰਜਾਪ ਸਿੰਘ ਤਿੰਨ ਦਫਾ ਤਾਂ ਯੂ.ਜੀ.ਸੀ ਨੈਟ ਪਾਸ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟੈਟ ਪਾਸ ਵੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਓਵਰਏਜ ਹੋਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਟੈਟ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਫੀਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 28 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਟੈਟ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵੀ 2017 ਤੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਮੁੜ ਇਨ•ਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਟੈਟ ਪਾਸ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਫਗਵਾੜਾ ਦੀ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕਾ ਨੇ ਤਾਂ ਦੋ ਦਫਾ ਟੈਟ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਓਵਰਏਜ ਹੋਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਉਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਵੀ ਲੇਟ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
             ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਕਸਬਾ ਫੂਲ ਦਾ ਗਣੇਸ਼ ਬੇਕਾਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਲਿਤਾੜਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਟੈਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁੱਲ ਨਾ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਲਾਈਨਮੈਨੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਧਰ ਪਾਵਰਕੌਮ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਬਾਂਹ ਨਹੀਂ ਫੜੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਪ੍ਰਚੂਨ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਕੌਟੜਾ ਕੌੜਿਆ ਵਾਲਾ ਦਾ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਹੁਣ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਏਦਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਭ ਟੈਟ ਪਾਸ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਜਸ਼ਨ ਇਨ•ਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਚਿੜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਟੈਟ ਪਾਸ (ਬੀ.ਐਡ)ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਵਾਨੀਗੜ• ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਟੈਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਜਲੀਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਟਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਸਿਰਫ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ  ਤਨਖਾਹ ਤੇ। ਬਾਕੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਖਾਤਰ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਵੀ ਚੜਨਾ ਪਿਆ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਉਹ ਸਰਕਾਰ  ਦੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਪਏ।
   

                            ਬੇਦਰਦ ਹਾਕਮ
              ਏਥੇ ਲੱਖਾਂ ਧੀਆਂ ਰੋਂਦੀਆਂ…
                        ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ : ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜੇ ਧੀਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ। ਇਹੋ ਹੋਣੀ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਸੁਪਨੇ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਡਿਗਰੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਚੜ੍ਹੀਆਂ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਦੀ ਦਿਖਾਈਆਂ ਅਤੇ ਨਾਅਰੇ ਵੀ ਮਾਰੇ। ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਉਮਰ ਹੱਦ ਲੰਘ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠ ਗਈਆਂ ਇਨ•ਾਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕਿਧਰੋਂ ਕੋਈ ਠੰਢਾ ਬੁੱਲਾ ਆਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਬਚੀ।  ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ  600  ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਹਨ ਜੋ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਦੀ ਅੰਜੂ ਬਾਲਾ ਐਮ.ਏ,ਐਮ.ਐਡ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਛੇ ਵਰ੍ਹੇ ਉਹ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਕਦੇ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਟੈਂਕੀਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਤੱਕਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰੀ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਹਾਕਮ ਨੂੰ ਪੱਛਦੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾਈਏ? ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਲੀਡਰਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਮਰ ਹੱਦ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜੱਸੋਵਾਲ ਦੀ ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਐਮ.ਏ,ਬੀ.ਐਡ ਦੇ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਟੈੱਟ) ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਉਹ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੋਸਟਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੱਢੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਕਸੂਰ ਹੈ? ਇਵੇਂ ਹੀ ਧੂਰੀ ਦੀ ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈੱਟ ਟੈਸਟ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਦਿਨ-ਰਾਤ ਧਰਨੇ ਮਾਰੇ, ਸੜਕਾਂ ਰੋਕੀਆਂ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਪੱਲੇ ਨਮੋਸ਼ੀ ਹੀ ਪਈ। ਉਹ ਵੀ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
                      ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਡੇਹਲੋ ਦੀ ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ, ਜੋ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਆਸ ਬੱਝੀ ਸੀ, ਉਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅੱਗੇ ਆਤਮਦਾਹ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਹਲੂਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਵੇਲੇ 24572 ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 3672 ਨੂੰ ਹੀ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਤਨਖਾਹ ਵਾਲੀ।ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਸੋਮਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਮੌਤ ਦੇ ਨੇੜਿਓਂ ਲੰਘਿਆ ਸੀ। ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਵਾਂਗ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਲਈ ਸੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਾਂ ਬਚ ਗਈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਅਰਮਾਨ ਜਲ ਗਏ। ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਉਮਰ ਹੱਦ ਤਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਲੰਘ ਗਈ। ਹੁਣ ਉਹ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਮੀਦਾਂ ਦਾ ਦੀਵਾ ਸਦਾ ਲਈ ਬੁਝ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭੜੋ ਦੇ ਦਲਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸੋਮਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਾਈਨਮੈਨਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਸੱਤ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵੇਖ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਦਰਜਨ ਪੁਲੀਸ ਥਾਣੇ। ਉਸ ਨੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅੱਗੇ 16 ਮਾਰਚ 2010 ਨੂੰ ਆਤਮਦਾਹ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਕੋਲ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਚਿਆ। ਸੋਮਾ ਸਿੰਘ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਹਸਪਤਾਲ ਰਿਹਾ ਤੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਬੈੱਡ 'ਤੇ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਜਲਣ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗਾਂ ਦਾ ਸੇਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਗਾ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ।
                  ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਜਨਵਰੀ 2010 ਵਿਚ ਲੰਬੀ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਲਈ ਸੀ। ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਵਰਕੌਮ ਵਿਚ ਲਾਈਨਮੈਨ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ, ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਕਸੂਰ ਏਨਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਬਠਿੰਡਾ ਦਾ ਗੁਰਸੇਵਕ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ), ਈ.ਟੀ .ਟੀ,ਬੀ.ਐਡ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਾਲਾ ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਮੰਡੀ ਖੁਰਦ ਦੇ ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਦੋਂ ਟੈੱਟ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਉਹ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਟੈੱਟ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦਾ ਚਾਅ ਉਮਰ ਨੇ ਫਿੱਕਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੰਡਾਂਵਾਲਾ ਦਾ ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਆਸ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਵੀ ਟਪਾ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਏਦਾ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੋਝੇ ਵਿਚ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤਾਂ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੱਥ ਖਾਲੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਐਲਾਨਿਆਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਭੱਤਾ ਵੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।

                                                                   

                                                                        ਸਿਆਸੀ ਖੇਡ
                                          ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਨਹੀਂ,ਸਰਪੰਚੀ ਮਿਲ ਗਈ
                                                                       ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਬਠਿੰਡਾ  : ਬਠਿੰਡਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾ ਕੇ ਵੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸਰਪੰਚੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਈ ਵਰੇ• ਭਟਕੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਧਰੋਂ ਕੋਈ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਆਖਰ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹੀ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਸਰਪੰਚੀ ਦਾ ਮਾਣ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੜੇ• ਲਿਖੇ ਇਨ•ਾਂ ਸਰਪੰਚਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਦਰਬਾਰੇ ਤਾਂ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਪਾਈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਪੜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਸਰਪੰਚਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕਈ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਫੌਜ ਦੀ ਭਰਤੀ ਵੀ ਵੇਖੀ ਲੇਕਿਨ ਕਿਧਰੋਂ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਉਂਝ ਐਤਕੀਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸਰਪੰਚ ਅਣਪੜ ਅਤੇ ਘੱਟ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਹੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸਰਪੰਚਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ 1500 ਰੁਪਏ ਮਾਣ ਭੱਤਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਸਰਪੰਚਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤਾਂ ਦਿੱਤੀ ਨਹੀਂ ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਮਾਣ ਭੱਤੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਵਾਧਾ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਪਿੰਡ ਭੈਣੀ ਚੂਹੜ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਰੀਬ ਹਰ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਵਾਸਤੇ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਪਰ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅਪਲਾਈ ਤਾਂ ਹਰ ਥਾਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਗੱਲ ਕਿਤੇ ਬਣੀ ਨਹੀਂ। ਉਨ•ਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੁਣ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਥੋੜੀ ਤਸੱਲੀ ਹੋਈ ਹੈ।
                    ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਕਦਰ ਹੁਣ ਪਈ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ। ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿਆਸੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਇਨ•ਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਸਰਪੰਚਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਫੁੱਲੋਮਿੱਠੀ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਸਰਪੰਚ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਦਫ਼ਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿਧਰੋਂ ਚੰਗਾ ਨਤੀਜਾ ਨਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਅਪਲਾਈ ਕਰਨਾ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਹੁਣ ਫੋਟੋਗਰਾਫੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਤੁਰਿਆ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮਿਲ ਗਈ ਸਰਪੰਚੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਸਰਪੰਚਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਾਣ ਭੱਤੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਦੇਵੇ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਪੰਚੀ ਨਾਲ ਖਰਚੇ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਫੋਟੋਗਰਾਫੀ ਵੀ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਰੇਗਾ। ਪਿੰਡ ਕੌਟੜਾ ਕੌੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਦਾ ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਕਾਰਨ ਉਹ ਜੁਆਇੰਨ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਵਣ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਨਾ ਸਹੀ, ਇੱਧਰ ਹੁਣ ਸਰਪੰਚੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਦੀ ਵੀ ਇਹੋ ਮੰਗ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਸਰਪੰਚਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਾਣ ਭੱਤੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰੇ। ਪਿੰਡ ਕਰਾੜ ਵਾਲਾ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਸਰਪੰਚ ਗੁਰਨੈਬ ਸਿੰਘ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਚੰਡੀਗੜ• ਤੋਂ ਪੜਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਨ ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਹਰਾ ਭਰਾ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।
                     ਪਿੰਡ ਕੋਠੇ ਸੰਧੂਆਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਗੁਰਦੌਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਬੀ.ਟੈਕ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਜਨਰਲ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਾਸ ਜਾਂ ਜਮ•ਾ ਦੋ ਪਾਸ ਹਨ। ਗਰੈਜੂਏਟ ਸਰਪੰਚ ਵੀ ਟਾਵੇਂ ਹੀ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਕਰਮਗੜ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁਲੀਸ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਕੋਈ ਭਰਤੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਹੈ। ਗਰੈਜੂਏਟ ਸਰਪੰਚ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਚੋਂ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਟਰਾਇਲ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਸਰਪੰਚੀ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਚੋਂ ਉਹ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪਾਪੜ ਵੇਲੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੌਕਾ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਖਰਾ ਉੱਤਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ। ਪਿੰਡ ਖੇਮੂਆਣਾ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਰਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪਾਵਰਕੌਮ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਧਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਪੜਾਈ ਦੀ ਕਦਰ ਪਾਈ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਖਰਾ ਉੱਤਰਾਂਗਾ। ਯੂਥ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਜ਼ਿਲ•ਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਗੋਨਿਆਣਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਆਦਾ ਸਰਪੰਚ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਾਸ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਖਵੇਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਬਹੁਤੇ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਨ•ਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਆਦਾ ਸਰਪੰਚ ਨੌਜਵਾਨ ਬਣੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੂਤਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਘੱਟ ਪੜੇ ਲਿਖਿਆ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
                                                   ਹਾਰੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸਰ                                                    
  ਸਰਪੰਚੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਰੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸਰ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਡਾਕਟਰਾਂ ਕੋਲ ਚੱਕਰ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ•ਾਂ ਹਾਰੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਾਰ ਨੇ ਝਟਕਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਚੋਣ ਤੇ ਖਰਚੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸੱਟ ਵੀ ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੈ। ਫੂਲ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਇੱਕ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਤੁਰੰਤ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਕਈ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਚੋਣ ਖਰਚਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਐਤਕੀਂ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਪੰਚੀ ਤੇ 20 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਉਪਰ ਦਾ ਖਰਚਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਰਚਾ 40 ਲੱਖ ਤੱਕ ਪੁੱਜਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਘੁੱਦਾ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਜਿੱਤ ਮਗਰੋਂ ਜਦੋਂ ਪੰਚਾਇਤ ਮੈਂਬਰੀ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਹਾਰਨ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਦੌਰਾ ਪੈ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫੌਰੀ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਰਾਮਪੁਰਾ ਬਲਾਕ ਦਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹਾਰਿਆ ਉਮੀਦਵਾਰ ਤਾਂ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਖੇਤ ਮੋਟਰ ਤੇ ਹੀ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਹਿਮ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੰਗਤ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹਾਰੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸਰ ਚੈਕ ਕਰਾ ਰਹੇ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਖਾਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਜਿਨ•ਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਜਿੱਤ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਬਹੁਤ ਥੋੜਾ ਹੈ,ਉਨ•ਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਸਦਮਾ ਲੱਗਾ ਹੈ।
              ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਨ•ਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਹਨ,ਉਨ•ਾਂ ਵਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਇਨ•ਾਂ ਵਲੋਂ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ ਕਰਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਦੋ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਪੰਜ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਮੌਕੇ ਤੇ ਲਏ ਸਨ। ਜਿੱਤੇ ਸਰਪੰਚ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਮਠਿਆਈ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਾਰੇ ਹੋਏ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਕੋਲ ਚੋਣ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਪਟੀਸ਼ਨਾਂ ਪੁੱਜਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਰੀਬ 32 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਲੈਣ ਖਾਤਰ ਅਪਲਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।