ਧਰਵਾਸ ਦਾ ਵੇਲਾ  
                            ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਨੇ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਗੰਢਾਂ! 
                                                            ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਇਹ ਧਰਵਾਸ ਦੇ ਵੇਲਾ ਹੈ ਕਿ ਅਣਆਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਬਰੇਕ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਰੋਨਾ ਦੇ ਭੈਅ ਨੇ ਨੀਂਦ ਉਡਾਈ ਹੈ ਤੇ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਨੇ ਦਮ ਘੁੱਟਿਆ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਸੌਖਾ ਸਾਹ ਆਇਆ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸਿਰਫ ਹੁਣ ਕੁਦਰਤੀ ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਰ, ਕਤਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਬਿਲਕੁਲ ਘੱਟ ਗਏ ਹਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਅਣਆਈ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜਾਣੋਂ ਬਚ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਤਾਹੀਓਂ ਹੁਣ ਸਿਵਿਆਂ ’ਚ ਅੌਸਤਨ ਸਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟ ਗਈ ਹੈ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ 1 ਮਾਰਚ ਤੋਂ 22 ਮਾਰਚ ਤੱਕ (22 ਦਿਨ) ਦੌਰਾਨ ਸੜਕ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੇ 90 ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਰਫਿਊ ਮਗਰੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਲ 2019 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ’ਚ 3327 ਲੋਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿਚ ਜਾਨ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਅੌਸਤਨ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 9 ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਪਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 16 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਸੜਕ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 24 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮਤਲਬ ਕਿ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਅੌਸਤਨ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਪਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹੋ ਅੌਸਤਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ 9 ਜਣਿਆ ਦੀ ਸੀ।
               ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੁਲੀਸ (ਦਿਹਾਤੀ) ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕਰਫਿਊ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 22 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ 14 ਸੜਕ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੇ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਰਫਿਊ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਇਆ। ਰੋਪੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਕਰਫਿਊ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ 22 ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੇ 15 ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਰਫਿਊ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕੇਸ 29 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਦਰਜ ਹੋਇਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਤਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2018 ਵਿਚ 725 ਕਤਲ ਹੋਏ ਸਨ। ਕਰਫਿਊ ਮਗਰੋਂ ਕਤਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਾਮਾਤਰ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਲੰਘੇ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਕਤਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਰ ਵੀ ਘਟੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਘੁਟਣ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਕਾਰਨ ਕਈ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਹਾਦਸੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਘਟੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਗਰੂਰ ਦਾ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਣਕ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਡਾਟਾਬੇਸ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਰਫਿਊ ਮਗਰੋਂ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਰ ਬਿਲਕੁਲ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 31 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ 64 ਕਿਸਾਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਕਰਫਿਊ ਮਗਰੋਂ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ’ਚ ਚਾਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਹੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਾਲ 2019 ਵਿਚ 536 ਕਿਸਾਨ/ਮਜ਼ਦੂਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਗਏ ਸਨ।
               ਪੰਜਾਬ ਹੋਪਿਓਪੈਥੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਡਾ. ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਦੜਬਹਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਬੰਦਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਜਾਂਚ ’ਚ ਬਦਲਾਓ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਰੋਨਾ ਦਾ ਆਲਮੀ ਸੰਕਟ ਹੈ ਤਾਂ ਏਦਾਂ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਮੱਸਿਆ ਛੋਟੀ ਜਾਪਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਮਗਰੋਂ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਨਗੇ। ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅਣਆਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਘਟਣ ਨਾਲ ਸਿਵੇ ਵੀ ਠੰਢੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕਰੋਨਾ ਦੇ ਡਰ ਸਿਰ ’ਤੇ ਗੱਜ ਵੱਜ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿਚ ਕਰਫਿਊ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅੌਸਤਨ ਛੇ ਸੱਤ ਸਸਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਅੌਸਤਨ ਤਿੰਨ ਦੀ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਰਮੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ 100 ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਰਫਿਊ ਮਗਰੋਂ ਬਹੁਤੇ ਦਿਨ ਖਾਲੀ ਹੀ ਲੰਘਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਸਕਾਰ ਹਾਦਸਿਆਂ ਅਤੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਹੁਣ ਘੱਟ ਗਏ ਹਨ।
               ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿਚ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਅੌਸਤਨ 150 ਤੋਂ 175 ਸਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਇਹ ਕਰੀਬ 80 ਕੁ ਸਸਕਾਰਾਂ ਤੇ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਮੋਗਾ ਦੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿਚ ਇਸ ਮਹੀਨੇ 12 ਕੁ ਸਸਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ 60 ਸਸਕਾਰ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ’ਚ ਸਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅੌਸਤਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ 5 ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੇ ਤਿੰਨ ਦੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਐਡਵੋਕੇਟ ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ ਕਿ ਆਵਾਜ਼ਾਈ ਬੰਦ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹਾਦਸੇ ਘਟਣੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਦੇ ਦੁਰਪ੍ਰਭਾਵ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਗਰੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਗੇ। ਫਿਲਹਾਲ ਤਸੱਲੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।